RENESANS
Bardzo to oryginalna postać polskiej sceny renesansowej, barwna, dynamiczna, głosząca dyskusyjne poglądy. Należał do najwybitniejszych publicystów epoki. Był przeciwnikiem Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Umiał doskonale wczuwać się w nastroje społeczne i głośno bronił ogólnie popularnych postulatów, a protestował przeciw tym reformom, których szlachta nie chciała. W sprawie reformy państwa też się wypowiedział. Wymyślił mianowicie Quincunx – po polsku mówiąc „cynek” – figurę przypominającą piramidę, a mającą obrazować pożądany ustrój państwowy. Oto podstawa – jej cztery kąty to
Jezuita Piotr Skarga nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Pozostawił około dwustu kazań. Spośród nich (Kazania na niedziele i święta, Kazania przygodne itd.) najważniejsze wydają się Kazania sejmowe. To one zawierają najwięcej przestróg i nawoływań o miłość do kraju, o rozsądek, przestróg przed anarchią i rozpadem Rzeczypospolitej! To one przyczyniły się do tego, iż w późniejszych epokach, już po upadku Polski, uznawano głos księdza Skargi za proroczy! To tu Skarga używał obrazowych porównań i całe serce wkładał, by
Dante – jako bohater Boskiej komedii, prowadzony w zaświaty przez Wergiliusza, a potem przez Beatrycze. Przywołujemy go jako bohatera wielkiego dzieła (a nie autora), choć to wyjątkowy przypadek. Utwór z przełomu epok – część literaturoznawców rzekłaby, że dzieło jeszcze średniowieczne, my wiemy, że zapowiada renesans, a jedną z oznak nowej epoki – jest właśnie sam autor-bohater. Odrzuca średniowieczną anonimowość, mówi o sobie, o swoich uczuciach i subiektywnych ocenach. Choć wędruje do Boga, to on jest podmiotem i głównym sprawcą
Sprawiedliwość w dramatach Szekspira – tradycyjnie rozumiana jako szczęście i godne życie darowywane każdemu, kto na to zasługuje – właściwie nie istnieje. Szlachetni i wrażliwi bohaterowie walczą z dylematami moralnymi, są zagubieni i pełni niepokoju (jak Hamlet), przez długi czas bywają niedoceniani i odrzuceni (jak Kordelia, córka króla Leara) czy wreszcie kończą tragicznie, jak sympatyczni przecież młodzi Romeo i Julia lub Merkucjo. Podobnie rzecz się ma z Makbetem – powinien zostać
Romeo i Julia to tragedia ukazująca piękną, czystą miłość, której nic nie jest w stanie zniszczyć. Miłość przeciwstawiająca się od woli rodziców, miłość aż po grób! Makbet jest analizą zła obecnego w świecie. To studium zbrodni i zbrodniarza. Dekonspiracja mechanizmów władzy, ambicji, a także strachu. Wręcz raj dla psychiatrów: tak wiele w jednym! Otello zawiera analizę miłości zaborczej. Czym jest zazdrość i do czego może doprowadzić? Hamlet to kolejny wgląd w tajemnice ludzkiej psychiki. I to w te najczarniejsze: zbrodnia
Po pierwsze: miłość, sprzeczności tego uczucia – dlaczego miłość jest dobrem, skoro przynosi tyle cierpienia, ale chyba nie jest złem, skoro daje tyle słodyczy. Przez nią człowiek płacze, dzięki niej się śmieje. Po drugie: człowiek – też pełen sprzeczności, twór tak skomplikowany, że nie wystarcza życia, by go poznać. A najtrudniej, oczywiście, poznać samego siebie. Używając określeń Petrarki, człowiek jest „dwuwykładny i pstrokaty, i połyskujący rozmaicie”! Ale uwaga! Na razie renesansowe rozważania o człowieku
Było ich trzech: Dante Alighieri, Francesco Petrarka, Giovanni Boccaccio. Dante Alighieri – wyprzedził epokę, w której żył, swoim arcydziełem zatytułowanym Boska komedia. Trudno je uznać za dzieło do końca średniowieczne, bo tyle w nim mowy o człowieku, jego uczuciach, zagubieniu w świecie i poszukiwaniu właściwej drogi do nieba. Francesco Petrarka zasłynął cyklem pt. Sonety do Laury, po dziś dzień uważanym za wspaniałe dzieło poświęcone niewoli miłości. Był Petrarka miłośnikiem starożytności. Sonety… zaś są głównie analizą
Ogromny wpływ na kształtowanie się epoki renesansu miał Erazm z Rotterdamu. Głosił on, że człowiek jest z natury dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy. Propagował także ideę irenizmu, która jest pochwałą pokoju, przeciwstawienia się wszelkim waśniom, wojnom i kłótniom. Znanym dziełem Erazma z Rotterdamu jest Pochwała głupoty. W utworze tym narratorem jest Głupota, która prześmiewa ludzką tępotę. […] czy jest co głupszego niż, nie wiadomo dla jakich przyczyn, rozpoczynać taką walkę, z której obie strony zawsze
Luteranizm – bezpośredni skutek reformacji, nurt rozpropagowany w Niemczech przez Marcina Lutra. Jego wyznawcy głoszą, że można interpretować Biblię indywidualnie, gdyż Kościół nie jest jedynym autorytetem odczytującym Słowo Boże prawidłowo. Aby umożliwić szerszej rzeszy ludzi samodzielne studiowanie Biblii, powinno się ją tłumaczyć na języki narodowe. Kalwinizm – nurt pochodzący od Jana Kalwina, który objął Francję, Szwajcarię, Niderlandy. Kalwiniści głosili teorię „predestynacji”, tzn. wierzyli w przeznaczenie, w to, że każdy człowiek ma swój los
W XIV wieku przez Europę przetoczyła się zaraza zwana „czarną śmiercią”, która zdziesiątkowała ludność naszego kontynentu. Ci, co pozostali, zapragnęli cieszyć się życiem i docenić jego wartość. Postanowili inwestować pieniądze, tworzyć banki, budować pałace. Dodatkowych dochodów dostarczały wyprawy zamorskie i odkrycia geograficzne. Dlaczego? Bo rozwijał się handel towarami przywożonymi zza oceanu. Najważniejszym nabytkiem były… przyprawy korzenne. Nie złoto, bogactwa, tytoń. To dzięki przyprawom Europejczycy nauczyli się konserwować żywność. Miało to ogromne znaczenie…
Humanizm i reformacja to dwa główne nurty epoki, które określiły jej charakter. Humanizm – to prąd, który w centrum zainteresowania myślicieli, artystów, uczonych stawia człowieka. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest najbardziej wartościową jednostką w świecie – liczy się jego talent!!! Hasłem humanizmu stało się słynne zdanie Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Antropocentryzm – pojęcie to związane jest z humanizmem. Dosłownie oznacza
Autorem nazwy renesans (franc. renaissance) jest dziewiętnastowieczny badacz literatury Jacob Burckhardt, autor Kultury Odrodzenia we Włoszech. To właśnie temu historykowi literatury epoki takie jak średniowiecze i barok zawdzięczają pokutującą przez wieki marną opinię. Renesans oznacza odrodzenie – odnowienie i przywołanie ideałów antyku, odrodzenie nauki po stuleciach „ciemnej” epoki średniowiecza. Ale przeciwstawienie epoki średniowiecza (jako czasów ciemnoty i zacofania) oraz odrodzenia (jako epoki nowej i światłej) nie jest wcale takie jednoznaczne. Średniowiecze także interesowało się
William Szekspir żył w Anglii w II połowie XVI wieku. Do dziś to jeden z największych (dla wielu największy) dramaturgów wszech czasów. Za rządów Elżbiety I i Jakuba I był aktorem. Pochodził z miasteczka Stratford, w którym spędził również ostatnie lata życia. Przez około dwadzieścia lat mieszkał w Londynie. Jego sztuki – zapomniane w epoce baroku i oświecenia, odkryte na nowo przez romantyków – grane są do dziś i uważane za klasykę teatru. Sztuki Szekspira to chyba najczęściej interpretowane i najczęściej wystawiane
Dwie fraszki O żywocie ludzkim: O żywocie ludzkim (1) Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy, Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy; Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, Próżno tu człowiek ma coś mieć na pieczy. Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława, Wszystko to minie jako polna trawa. Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom Oto fraszka – chwila zadumy nad ludzkim losem, nad ulotnością ziemskich wartości. Wszystko, co myślimy
Twierdzenie takie jest słuszne, gdyż Treny są nie tylko wyrazem ojcowskiego bólu, lecz także traktatem filozoficznym. Najdziwniejsze i zaskakujące jest to, że poeta, który dotąd w Pieśniach i we Fraszkach głosił pochwałę życia, pochwałę człowieka jako istoty wspaniałej, nakazywał spokój, wyznawał stoickie zasady, renesansowy postulat harmonii i równowagi życiowej – tworzy dzieło, które w dużej mierze jest zaprzeczeniem tych ideałów, załamaniem całego renesansowego poglądu. Okazuje się, że człowiek dotknięty nieszczęściem nie znajduje odpowiedzi ani ukojenia
Dwa nazwiska największych twórców sonetów renesansowych to: prekursor epoki: Petrarka (Włoch – wiek XIV) angielski twórca przełomu renesansu z barokiem (XVI/XVII wiek) – Szekspir. Petrarka pisał sonety miłosne, kierował je do ukochanej, wybranki swego serca – Laury. Podobno spotkał ją w kościele św. Klary i zapałał do niej gorącym uczuciem. Przez stulecia podejrzewano, że muzą Włocha była niejaka Laura de Noves, mężatka i matka jedenaściorga dzieci, zmarła podczas zarazy w 1348 roku. Dzisiejsi badacze twierdzą,
Dlaczego Jan Kochanowski to typowy humanista i poeta doctus? Jan Kochanowski nawet współczesnym ludziom mógłby zaimponować rozległością swoich zainteresowań i wykształceniem. Jest z pewnością najwybitniejszym twórcą epoki renesansu i tym właśnie różnił się od Mikołaja Reja, że ogromnie dbał o kształt swojego stylu, o formę uprawianych gatunków i o artyzm języka, a także o wszechstronną wiedzę. Kochanowski studiował w Akademii Krakowskiej, w Królewcu, w Padwie, które to studia zadecydowały o erudycji poety. Nie były mu obce języki klasyczne: łacina, greka, hebrajski, studiował
Ojczyzna, patriotyzm, sprawy kraju zajmowały w twórczości Jana Kochanowskiego bardzo ważne miejsce. Temat ten obecny jest nawet we fraszkach. We fraszce Na sokalskie mogiły poeta wyraża pogląd, iż śmierć za ojczyznę to najbardziej szczytna i mężna śmierć. Wśród pieśni patriotycznych najbardziej znana jest Pieśń V (O spustoszeniu Podola) nawiązująca do najazdu Tatarów na Podole. Adresatem utworu jest polska szlachta, którą Kochanowski gani za niestrzeżone granice, brak stałego wojska i dbanie o własne interesy, a nie dobro
Gatunkiem tym jest nowela. Boccaccia nazywa się wręcz twórcą nowożytnej nowelistyki, gdyż Dekameron jest zbiorem nowel, skonstruowanych według wymogów tego gatunku. Są to zatem utwory o zwartej akcji, jednowątkowe. Centralny motyw, często zapowiadany w tytule, pojawia się potem w każdej fazie fabuły. W noweli występuje także niewiele postaci. Zredukowane są opisy, komentarze oraz charakterystyki bohaterów. Klasyczną nowelą, która stała się wzorem późniejszych nowelistów, jest nowela pt. Sokół, od jej tytułu teorię dotyczącą budowy noweli, ściśle
W czym przejawia się oryginalność Petrarki jako twórcy poezji miłosnej? Petrarka nie był pierwszym twórcą piszącym o miłości. Już w starożytności powstawały miłosne wiersze. W średniowieczu gorące uczucia do przeróżnych białogłów wyśpiewywali trubadurzy. Petrarka znał doskonale miłosne liryki dwunastowiecznych twórców z francuskiej Prowansji. Laura miała też swą włoską literacką poprzedniczkę – Beatrycze Dantego. Czym więc różni się miłość w ujęciu Petrarki od miłości przedstawianej we wcześniejszych utworach? Petrarka stworzył miłosny portret ukochanej kobiety, który później
