Tag "średniowiecze w Polsce"
Średniowiecze w Polsce (X-XV w.) Średniowiecze w Polsce Od: 966 – chrzest Polski Do: koniec wieku XV. Dla Polski początek wieków średnich przypada na wiek X, ponieważ rok 966 przyjmujemy za początek państwowości polskiej (chrzest Mieszka I). Natomiast kres średniowiecza – to kres wieku XV, bo w początkach XVI nadchodzą do kraju pierwsze idee prekursorów renesansu (Celtis i Kallimach). Pierwszy okres XI-XII w. Dominacja łaciny Twórcy – cudzoziemcy Żywoty świętych, romanse rycerskie,
Wczesne średniowiecze (V-X w.) Koniec cesarstwa rzymskiego. Wyłanianie się nowych państwowości zachodnioeuropejskich. Powstanie i rozwój państwa Franków – patrymonialny ustrój państwowy. Wojny z Arabami. Odnowienie idei cesarstwa przez Karola Wielkiego i powstanie jego imperium – wyłonienie się z niego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i Francji. Ukształtowanie się feudalizmu. Opanowanie Wysp Brytyjskich przez Normanów. Ukształtowanie się w państwie Karola Wielkiego średniowiecznego, dwustopniowego systemu edukacji (trivium i quadrivium). Filozofia V w.: działalność świętego Augustyna (dualizm – neoplatonizm chrześcijański). Od
X wiek 966 – chrzest Polski Dagome iudex – dokument zawierający nazwy polskie XI wiek 1025 – koronacja Chrobrego Kronika Thietmara, dalsze nazwy polskie XII wiek 1138 – testament Krzywoustego (rozbicie dzielnicowe) Bulla gnieźnieńska, 410 polskich słów! Kronika Galla Anonima (łac.) XIII wiek 1241 – bitwa pod Legnicą 1226 – Krzyżacy w Polsce Księga henrykowska Bogurodzica Kronika polska Kadłubka (łac.) XIV wiek 1364 – Akademia Krakowska 1370 – śmierć Kazimierza Wielkiego
Zabytki literatury polskiej Pamiętaj, że zabytki języka a zabytki literatury to co innego! Słowa, zdania, wreszcie utwory pisane po polsku w średniowieczu – to zabytki języka polskiego. Pozwalają zrekonstruować w pewnej mierze język średniowiecznych Polaków, a także śledzić rozwój polszczyzny. Całe teksty literackie napisane po polsku – to już zabytki literackie. Czym się różnią zabytki języka od zabytków literatury polskiej? Zabytki literatury badamy nie tylko ze względu na język, lecz także treść, kompozycję,
Na podstawie fragmentów z podręcznika sporządź listę rzeczy zalecanych w życiu przez Mikołaja Reja w Żywota człowieka poczciwego. (PRACA W GRUPACH, DYSKUSJA) Każda z trzech grup analizuje fragment jednej księgi. Zapisujecie wartości, które uznacie za najważniejsze, np.: Umiar (we wszystkim). Czyste sumienie. Kierowanie się w życiu uczciwością. Rezygnacja z chorej ambicji, konkurencji. Odrzucenie chciwości. Uznanie za złe gniewu i alkoholizmu. Mieszkanie na wsi. Życie w zgodzie z naturą. Rodzina itp. Zapisujemy w punktach zalecany przez Reja „plan
Jakie znasz polskie obyczajowe wiersze średniowieczne? Wstęp: Średniowieczna polska poezja świecka stała się źródłem wiedzy o klimacie epoki, jej podstawowych konfliktach i problemach. Jej rozwój przypada na wiek XV. Teraz wymienię wiersze o tematyce obyczajowej (O zachowaniu się przy stole – jego autorem jest Słota, anonimowe utwory: Satyra na leniwych chłopów, Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego, dotyczące obyczajów fragmenty Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią oraz utwory miłosne). Teraz przejdę do
Porównaj dwie kreacje Maryi ze średniowiecznych liryków (Bogurodzica i Lament świętokrzyski) Obydwa liryki maryjne powstały w tej samej epoce – średniowieczu, ale dzieli je dystans około 200 lat (Bogurodzicę umiejscawia się na początku XIII wieku, zaś Lament… pochodzi prawdopodobnie z II poł. XV wieku). Prawdopodobnie z tego powodu prezentują one całkowicie odmienne kreacje bohaterki lirycznej. Bogurodzica, która na początku była nie tylko pieśnią kościelną, ale miała też charakter hymnu narodowego
Przedstaw Bogurodzicę (dwie pierwsze strofy) jako zabytek języka polskiego. Bogurodzica Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison. Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison. . Pochodzenie tekstu Bogurodzica jest najstarszą polską pieśnią religijną. Przytoczone zwrotki to najdawniejsza jej część.
Średniowieczne dziejopisarstwo polskie. Jak zacząć? Od podkreślenia, że dziejopisarstwo (historiografia) było jednym z najważniejszych działów piśmiennictwa średniowiecznego. Dzieła historyczne zwano wówczas kronikami i zaliczano je do literatury pięknej. Nic więc dziwnego, że wymagano od nich formy artystycznej! Co w rozwinięciu? Informacja, że najwcześniejszymi zapiskami historycznymi były roczniki, czyli notatki na marginesach ksiąg paschalnych (służących do obliczania ruchomych świąt kościelnych). Jednym z najstarszych zapisków dotyczących naszej państwowości jest data przyjazdu żony polskiego księcia Mieszka I –
Przedstaw Legendę o św. Aleksym jako przykład literatury hagiograficznej. Hagiografia, inaczej żywoty świętych, to bardzo w średniowieczu popularny gatunek literacki opowiadający o życiu świętych, apostołów i męczenników za wiarę. Gatunek ten ukształtował się już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i wtedy też powstał wzór dzieła hagiograficznego. Według tego wzoru tworzono następne żywoty. Podkreślano zawsze w tych opowieściach aspekt heroiczności i niezwykłości postępków bohaterów. Utwory hagiograficzne stworzyły i propagowały średniowieczny wzór świętego – ascety, który stał się ideałem do naśladowania. Idealnym
„Lament świętokrzyski” – dzieło o cierpieniach matki. Inspiracją do napisania tego utworu, zwanego lamentem (wyrażającego ból, rozpacz i żałobę po śmierci kogoś bliskiego) był fragment z Ewangelii św. Jana, w którym opisana jest męka umierającego na krzyżu Jezusa i rozpacz Maryi stojącej pod krzyżem, jak również liczne utwory apokryficzne. Motyw Matki Boskiej Bolesnej został rozpowszechniony już wcześniej dzięki misteriom oraz sławnej pieśni Stabat Mater Dolorosa z XIII wieku. Lament świętokrzyski, zwany inaczej Żalami Matki Boskiej pod
Przedstaw wizję śmierci i danse macabre w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Utwór ten napisany został w XIV wieku na podstawie łacińskiego traktatu pt. Rozmowa o śmierci. Jest to najdłuższy średniowieczny polski wiersz, zaliczany do największych osiągnięć ówczesnej poezji. Treścią poematu jest spotkanie mistrza Polikarpa – uczonego – ze Śmiercią, która przybyła na rozkaz Boga, by odpowiedzieć na jego pytania. Podczas tego spotkania następuje konfrontacja powagi ziemskiego umysłu i nauki z potęgą Śmierci, która dosięgnie każdego.
Przedstaw Bogurodzicę jako arcydzieło polskiej poezji średniowiecznej. Bogurodzica arcydzieło polskiej poezji średniowiecznej Bogurodzica jest najbardziej znaną pieśnią polskiego średniowiecza napisaną w języku ojczystym. Jej najstarsza, „zabytkowa”, część, przypisywana początkowo św. Wojciechowi, obejmuje dwie pierwsze strofy. Teraz wiemy, że już w XIII wieku była znana i śpiewana. Treścią Bogurodzicy, uznawanej za najstarszy hymn polski, jest prośba do Maryi o wstawiennictwo u Syna oraz wyjednanie i zesłanie obfitych łask. Zgodnie z teologią katolicką to Maryja pośredniczy pomiędzy Bogiem a ludźmi.
Bohaterowie średniowiecznej literatury. Omów na podstawie znanych Ci lektur. Jaki jest świat bohaterów literatury średniowiecznej? Przekształcając temat na pytanie, ułatwiasz sobie zadanie – praca powinna być próbą odpowiedzi na nie. Najlepszą formą wypowiedzi będzie rozprawka, dla ambitnych – esej. Uwzględnij nie tylko literaturę polską, ale i obcą – wówczas otrzymasz bardziej różnorodny materiał. Wydaje Ci się, że średniowiecze to smutna i nijaka epoka? Przypomnij sobie radosnego św. Franciszka oraz bohatera Wielkiego testamentu
Analiza i interpretacja Lamentu świętokrzyskiego Wiersze średniowieczne podlegają takim samym regułom analizy i interpretacji jak inne utwory liryczne. Musisz więc określić sytuację liryczną, podmiot liryczny i adresata, gatunek (zajrzyj do odpowiedniej ramki) oraz środki stylistyczne wykorzystane w utworze. Wiersz pochodzi z XV wieku i najprawdopodobniej stanowi fragment większej całości (być może misterium). Zgodnie z nadanym przez badaczy tytułem, wiersz jest lamentem, przedstawia więc obraz rozpaczy i skargi matki cierpiącej po stracie syna. Inny funkcjonujący w tradycji tytułu –
Poezja średniowieczna Bogurodzica Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U Twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieeleison Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieeleison Lament świętokrzyski Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią O zachowaniu się przy stole Satyra na leniwych chłopów Tło epoki
Wartości artystyczne Bogurodzicy Wstęp 1. Bogurodzica to utwór, który w czasach, gdy powstał, nie miał tytułu. Wtedy i jeszcze długo potem – nie nadawano wierszom tytułów. Do historii literatury ta krótka pieśń weszła jednak jako Bogurodzica – nawiązywali do niej najwięksi poeci, np. Juliusz Słowacki i Krzysztof Kamil Baczyński. To naprawdę po mistrzowsku – jak na XIII w. – napisany utwór. Wstęp 2. Dużo mówi się o roli Bogurodzicy w życiu narodu
Święty Aleksy jako wzorzec osobowy – czy może być symbolem wartości cenionych i dziś? Wstęp I Święty Aleksy, bohater „Legendy o świętym Aleksym”, jest wzorem ascety. Legenda ukazuje typowy schemat życia świętego: narodziny, cudowną i beztroską młodość, małżeństwo – któremu „na przeszkodzie” stoi ślub czystości uczyniony przez świętego, ucieczkę z rodzinnego domu, cuda, które działy się wokół niego, umartwianie i poniżanie się, śmierć, a w końcu cuda, które się wydarzyły po śmierci… Pojawia się jednak
Motyw danse macabre w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Wstęp I Danse macabre to niezwykle popularny motyw w literaturze i sztuce średniowiecza, podporządkowany jednemu z najważniejszych haseł epoki: memento mori, czyli pamiętaj o śmierci. W ikonografii często spotykamy się z przedstawieniem tanecznego korowodu prowadzonego przez upersonifikowaną Śmierć. Tanecznicy są przerażeni, pełni obrzydzenia, załamani… Najlepszą i najweselszą tancerką jest bez wątpienia Śmierć. Jeżeli chodzi zaś o literackie realizacje motywu danse macabre, rozkładający się trup płci żeńskiej, paradoksalnie… pełen życia i energii,
Na podstawie wiersza O zachowaniu się przy stole Słoty omów i skomentuj średniowieczne obyczaje. Wstęp I Wydaje nam się często, że w średniowieczu powstawały głównie utwory pisane „ad maiorem Dei gloriam” (ku większej chwale Bożej) – tematy, które królowały, to sceny z życia świętych i Jezusa, dobra śmierć zapewniająca życie wieczne (sztuki dobrego umierania) – czyli twórczość religijna. Autorzy, których celem było umacnianie wiary, pokornie rezygnowali z podpisywania własnych utworów… Nic bardziej mylnego! W Polsce
