Wiek XIX. Norwegia. Młody Gregers Werle powraca do rodzinnego domu i pragnie naprawić świat. Występuje przeciw ojcu – bo stary Werle ma wiele na sumieniu: zdradzał żonę, oszukał wspólnika, służącą Ginę wydał za mąż za Hjalmara Ekdala – choć spodziewała się jego dziecka. Teraz, po 16 latach, jego syn – Gregers – który domyś­lił się wszystkiego – objawi światu prawdę.

 

Jaka jest jego najważniejsza, kontrowersyjna decyzja?

Bez wątpienia ta, że wyzna Hjalmarowi prawdę o przeszłości jego żony – Giny. Przed laty kobieta była kochanką starego Werlego, a Jad­winia jest najprawdopodobniej owocem tego związku. Komu jednak ta prawda jest potrzebna? Gina pogrzebała już ją w swojej pamięci. Ciężko pracuje, boryka się z codziennymi kłopotami. Także Hjalmar nie potrzebuje tej prawdy. Cała jego rodzina żyje w kłamstwie, ale jest z tym szczęśliwa. Stary Ekdal, zdziecinniały staruszek, urządza sobie na strychu polowania. Hjalmar pracuje nad jakimś wynalazkiem, który ma odmienić i świat, i jego życie. Gina udaje, że w to wierzy, znajdując radość w dbaniu o męża. Gregers burzy to wszystko w imię naiwnego marzenia, że małżeństwo jego przyjaciela powinno być oparte na wzajemnym zaufaniu i prawdzie. Nie wziął pod uwagę faktu, że można nie udźwignąć ciężaru tej prawdy. Hjalmar musiał jakoś zareagować – zdobył się jedynie na kabotyńskie gesty. Bez litości odtrącił córkę, postanowił się wyprowadzić. Nie przeszkadzało mu to jednocześnie w zjedzeniu przygotowanego przez żonę śniadania. Ani w skorzystaniu z jej pomocy przy pakowaniu się. Na próżno Gregers przekonuje: „Musisz się bardzo głęboko zastanowić. Wszyscy troje musicie pozostać razem, jeżeli chcesz wznieść się na wyżyny przebaczenia i ofiarności”. Postępek Gregersa zmusza bohaterów do skonfrontowania tego, jak żyją, z prawdą o samych sobie – i prowadzi do bolesnego rozczarowania.

 

Na czym polega problem Gregersa?

Doktor Relling mówi, że Gregers „cierpi na ostrą gorączkę uczciwości”. Głosząc swoje idee, młody Werle nie przewiduje ich skutków, bo popełnia błędy w ocenie ludzi i nie bierze pod uwagę ich uczuć.

W Hjalmarze widział wyjątkowego człowieka o niezwykłych możliwościach. Błąd! W rzeczywistości jego przyjaciel to kabotyn, pozbawiony chęci działania, ograniczony. Także okrutny, co widać w sposobie traktowania Jadwini (na jej widok krzyczy: „precz, precz!”, prosi żonę, by oszczędziła mu widoku obcej osoby). Ani myśli wybaczyć żonie i żyć dalej „długo i szczęś­liwie”.

Czy Gregers nie powinien zacząć od własnego życia? Pewnie tak, tyle że on własnego życia właściwie nie ma. Nie założył rodziny – nie ma żony, dzieci. Zrywa z ojcem, którego traktuje jak wroga. Utwór Ibsena nie mówi ani słowa o tym, by młody Werle kogoś kochał. Może jedynie matkę, której cierpienia wciąż wspomina. Gina pyta: „Czy Gregers zawsze taki brzydki?”. Młody Werle jest też człowiekiem pozbawionym radości. W dramacie jest mowa o jego uczuciach: żalu, smutku, lęku przed ojcem. Gregersowi brakuje życiowego doświadczenia, a zabiera się do organizowania życia innych ludzi. W jego postawie dostrzec można sporo megalomanii. Czuje się lepszy od innych, uważa, że ma prawo ich pouczać, że wie, jak powinno się żyć. Manipuluje ludźmi. Nie oszczędza zresztą nawet dziecka: namawia Jadwinię, by zabiła dziką kaczkę i poświęceniem tym udowodniła, jak bardzo kocha ojca.

 

Jaki to typ bohatera?

  • Weredyk – człowiek, który mówi prawdę w oczy, nie licząc się z tym, że może być ona przykra.
  • Idealista – to „apostoł prawdy”, głoszący potrzebę oparcia więzi międzyludzkich na uczciwości i szczerości.
  • Buntownik – pragnie przeciwstawić się zakłamaniu, które widzi wokół siebie.
  • Reformator – pragnący zmienić świat na lepsze.
  • Człowiek bezkompromisowy – bezwzględny w realizacji swojej idei, fanatyk uznający jedynie „wszystko albo nic”.
  • Samotnik – skłócony z ojcem, nie założył rodziny i na długie lata zaszył się w górach.
  • Człowiek pełen kompleksów, osaczony przez wspomnienia.

 

Co sądzić, co pisać o Gregersie?

Bohater Dzikiej kaczki głosi piękną ideę – pragnie prawdy. Jest uczciwy i naprawdę głęboko wierzy w sens swojej misji. Czy to wszystko może jednak zrównoważyć tragedię małej Jadwini? Wątpliwe, by ktokolwiek chciał mieć takiego przyjaciela jak młody Werle. Wątpliwe, aby ktokolwiek chciał kogoś takiego wpuścić pod swój dach. Gregers nie budzi sympatii, bo więcej myśli o sobie niż o innych. On chce zrealizować swoje ideały, naprawić zło – Hjalmar, mimo że tak często nazywany przyjacielem, jest dlań tylko środkiem do celu. Młody Werle nie zastanawia się nad konsekwencjami swego postępowania. Przeciwstawianie się błędom tego świata to niewątpliwie piękne ­zachowanie. Przypadek tego bohatera pokazuje jednak, jak jeden bezmyślny czyn – nawet popełniony w dobrej wierze! – może doprowadzić do tragedii. Naiwność Gregersa nie pozwala go potępić. Czy jednak Gregers nie jest równocześnie hipokrytą?

Głosi potrzebę prawdy i wybaczenia, tego właśnie oczekując od Hjalmara. A przecież on sam nie potrafi wybaczyć własnemu ojcu. Gregers pragnie uszczęśliwiać innych ludzi, ale tak naprawdę ich kosztem odreagowuje własne problemy i kompleksy. Tragedia rodziny Ekdalów nie prowadzi do zmiany postawy bohatera. On nie poczuwa się do odpowiedzialności. Widzi w tym raczej swoje przeznaczenie, by „być trzynastym przy stole”. W poczuciu bezradności doktor Relling może jedynie krzyknąć: „A niech pana wszyscy diabli!”. Gregers niczego się nie nauczył. Zapewne nadal będzie głosił swą wydumaną ideę absolutnej prawdy, nie zważając na to, iż koszty jego misji ponoszą inni ludzie.

Oczywiście ocena każdego bohatera zależy wyłącznie od czytelnika. Gdyby jednak ktoś miał podobne poglądy jak Gregers Werle, powinien zobaczyć w Dzikiej kaczce raczej ostrzeżenie niż zachętę.

 

Z jakimi bohaterami można zestawiać Gregersa Werlego?

Podobni do Gregersa:

  • Bohaterowie bezkompromisowi w kwestii wartości i oceny świata:

Bohaterowie kontrastowo różni:

  • Hipokryci, akceptujący kłamstwo jako element relacji międzyludzkich:
    • król Klaudiusz z Hamleta,
    • Aniela Dulska,
    • Zenon Ziembiewicz,
    • Starski z Lalki,
    • Vautrin,
    • Julian Sorel z powieści Czerwone i czarne.
  • Bohaterowie pełni empatii, wrażliwi na uczucia innych ludzi:

 

Przy jakich tematach ­niezbędny?

  • Przy wszystkich pytających o postawy bohaterów literackich wobec wartości i wyborów moralnych – szczególnie wobec zagadnienia PRAWDY.
  • Przy tematach dotyczących idealistów, marzycieli, osób walczących z rzeczywistością (relacja jednostka a świat).
  • Przy temacie rodzina, dzieci – rodzice, konflikty pokoleniowe.

 

Zobacz:

Dzika kaczka – dramat o ludzkiej naturze i tożsamości

Jaki problem podejmuje Henryk Ibsen w dramacie pt. Dzika kaczka?

Dzika kaczka – Henryk Ibsen

Henryk Ibsen