Posts From redakcja
„pacta conventa” – w Polsce przedrozbiorowej umowa publiczno-prawna szlachty z królem-elektem (nowo obranym), od czasu 1. wolnej elekcji w 1573 r., były to osobiste zobowiązania elekta w kwestiach finansowych, politycznych, dyplomatycznych; pacyfikacja – uśmierzenie buntu, powstania poprzez użycie siły zbrojnej, ale też w innym kontekście uspokojenie, ustabilizowanie sytuacji poprzez dyplomatyczne układy, negocjacje, np. sławna pacyfikacja augsburska z 1555 r., która położyła kres wojnom religijnym w Niemczech w XVI w., ustalająca
obediencja – bezwzględne posłuszeństwo przełożonym; w Kościele katolickim obowiązkowa przysięga składana podczas święceń np. duchowni biskupom, ci zaś papieżowi: obstrukcja – celowe opóźnianie, hamowanie przebiegu danej sprawy, np. w parlamencie swoista metoda uprawiania polityki (walki politycznej) np. długie przemówienia, zmiana tematu obrad, nieobecność w celu niedopuszczenia do quorum; obszarnicy – określenie posiadaczy wielkiej własności ziemskiej, które w epoce kapitalizmu wyparło pojęcie ziemiaństwa; obszarnik mógł, ale też nie musiał wywodzić się
nacjonalizm – ideologia oraz postawa społeczno-polityczna stawiająca interesy własnego narodu na pierwszym miejscu, nawet ponad inne wartości ogólnospołeczne; w swej skrajnej postaci zakłada podporządkowanie innych narodów własnemu, nietolerancję i ksenofobię wobec innych narodów; NAFTA – Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu, porozumienie gospodarcze zawarte 2.12.1992 r. przez USA, Kanadę i Meksyk w celu liberalizacji wzajemnych obrotów handlowych (org. North American Free Trade Agreement); namiestnik – pełnomocny przedstawiciel z odpowiednimi uprawnieniami władcy (monarchy)
maccartyzm – określano tak zjawisko kampanii podejrzeń, swoistej szpiegomanii rozpętanej w USA wobec osób o prawdziwych bądź rzekomych sympatiach lewicowych ze świata polityki i kultury w pierwszej gorącej fazie zimnej wojny, nazwa pochodzi od senatora McCarthy’ego, patologicznego antykomunisty, który rozpętał tę histerię pomówień, oskarżeń, czasem i oszczerstw; lata 1950-54 to apogeum tej kampanii, której ofiarą padło wielu wybitnych intelektualistów; miała ona pewne racjonalne podłoże w penetracji USA przez radzieckie służby
łagry – obozy pracy przymusowej, de facto koncentracyjne w ZSRR, ich rozgałęziony system zwano „Archipelagiem Gułag”; łan – też włóka, w okresie przedrozbiorowym podstawowa miara i jednostka powierzchni rolniczej; za kryterium przyjmowano ilość wysiewu i pracy rolnika; łan uważano za obszar wystarczający dla osadnika w okresie kolonizacji (prawo polskie bądź niemieckie); stał się kryterium określania wysokości świadczeń feudalnych; występowały różne jego odmiany, liczył od 17 do 26 hektarów; ława –
laicyzacja – proces zeświecczenia życia społecznego, kulturalnego, politycznego, czyli różnych sfer życia publicznego, wyzwolenia go spod wpływu religii i organizacji kościelnych; Landtag – zgromadzenia stanowe w poszczególnych krajach niemieckich od XIII w. (w Meklemburgii utrzymało się aż do XX w.), a później dwuizbowe sejmy krajowe zlikwidowane w 1934 r.; obecnie parlamenty związkowe w Niemczech i Austrii; lauda – nazwa uchwał ziemskich sejmików; legat – w starożytnym Rzymie poseł do obcego
kadeci – (1) dosłownie to uczniowie szkoły wojskowej; (2) w Rosji carskiej powstała w 1906 r. partia konstytucyjnych demokratów (skrót kadeci), klasyczne ugrupowanie burżuazyjno-demokratyczne domagające się ograniczonych reform społeczno-politycznych i położenia kresu absolutyzmowi monarszemu; kadisz – tradycyjna żydowska modlitwa za zmarłych; często pojęcie to używane jest w zestawieniu z holocaustem; kahał – żydowska gmina wyznaniowa i jej zarząd; kalif – po śmierci Mahometa, tytuł następcy zmarłego proroka, przywódcy świeckiego i
Jadźwingowie lub Jaćwież – lud pochodzenia bałtyckiego zamieszkujący obszary między Biebrzą, Niemnem, rzeką Łęg a jeziorami Mamry i Śniardwy; liczebnie niewielki, wytępiony u schyłku XIII w. wspólnie przez Polaków i Krzyżaków; umowną stolicą był gród Szurpiły k. Suwałk. jakobini (i jakobinizm) – ugrupowanie polityczne we Francji podczas rewolucji francuskiej (1789-99) reprezentujące radykalną inteligencję, drobną i średnią burżuazję z Robespierrem na czele; cechowało się daleko posuniętym radykalizmem społecznym, choć dalekie było
ideologia – system idei, przekonań odwołujących się do określonego systemu wartości, który wpływa na życie polityczne, posiada sympatyków skupionych wokół osób, partii czy ruchów społeczno-politycznych; idy marcowe – w starożytnym Rzymie najczęściej 13. lub 15. dzień miesiąca w obowiązującym tam kalendarzu; w idy marcowe (15.03.44 r. p.n.e.) zamordowano Cezara; termin ten wszedł tym samym do legendy; Cezar został zasztyletowany na posiedzeniu senatu, na które został zaproszony; immunitet – nietykalność osobista
hagana – tajna żydowska organizacja wojskowa założona w Palestynie 1920 r., która po utworzeniu państwa żydowskiego stała się trzonem jego armii (1948); hagiografia – gatunek literatury chrześcijańskiej specjalizujący się w żywotach świętych; potocznie określa się tak bezkrytyczną biografię w celu stworzenia pozytywnego wizerunku osoby opisywanej; biografia ta może dotyczyć zarówno osoby żyjącej lub zmarłej, symbolizująca żywotną ideę czy ruch społeczno-polityczny; Hakata – potoczna nazwa niemieckiej organizacji nacjonalistycznej powołanej w celu
gabinet – zwyczajowa, popularna nazwa rządu; gallikanizm – koncepcja religijno-polityczna we Francji zrodzona w XIV w. postulująca niezależność, bądź szeroką autonomię Kościoła francuskiego w stosunku do papiestwa; uprawnienia papieskie w części miały zostać scedowane na rzecz władz państwowych; w okresie absolutyzmu urosła koncepcja gallikanizmu do roli oficjalnej doktryny; gandyzm – doktryna społeczno-polityczna stworzona przez Gandhiego, przywódcę ruchu narodowowyzwoleńczego w Indiach, wyrzekająca się pomocy w walce politycznej, zakładająca oparcie na niewzruszonych
falanga – (1) w starożytnej Grecji określenie taktycznego szyku bojowego ciężkozbrojnej piechoty; (2) hiszpańska partia faszystowska powstała w 1933 r. i podczas wojny domowej 1936-38., popierająca Franco;(3) w Polsce ONR (Obóz Narodowo-Radykalny). Falanga był ekstremistycznym odłamem endecji powstałym w 1934 (lider – Bolesław Piasecki), funkcjonował głównie w środowiskach młodej inteligencji; (4) to też nazwa utopijnej wspólnoty spółdzielczej, w której miało mieszkać i pracować ok. 1600 ludzi w osiedlu (bloku?) zwanym
edykt – nazwa rozporządzenia mającego oficjalny charakter; najważniejsze e. zostały wydane w starożytnym Rzymie – ustalały ogólne przepisy i normy; we Francji do 1789 r. były to ustawy królewskie, dotyczące jednej określonej sprawy; znane e. to: edykt mediolański z 313 r. dający chrześcijanom swobodę kultu, e. nantejski z 1598 r. kończący wojny religijne we Francji – zapewniał hugenotom swobodę kultu i pewien zakres autonomii politycznej; EFTA – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego
„Dagome iudex” – ostatni akt prawny wydany przez Mieszka I powierzający państwo stolicy apostolskiej czyli papieżowi, wydany koło roku 992; dalajlama – zwierzchnik duchowny lamaizmu, czyli tybetańskiej odmiany buddyzmu; historyczną siedzibą był pałac Potala w Lhasie; po pacyfikacji po–wstania antychińskiego w 1959 r., dalajlama wyemigrował do Indii; decentralizacja – oznacza oddanie części władzy przez polityczne centrum, ośrodkom regionalnym, które zyskują na swobodzie działania mając większe kompetencje i możliwości działania; jest
caudillo – tytuł przywódców wojskowych w Hiszpanii do XV w. i w krajach Ameryki Łacińskiej w XIX w., używał go gen. Franco, przywódca rebeliantów w okresie wojny domowej 1936-39, a potem w czasie swych rządów, utożsamiany z hiszpańską odmianą faszystowskiego przywódcy; cech – stowarzyszenie rzemieślników miejskich, jednej lub kilku pokrewnych specjalności, mające na celu obronę interesów członków, podniesienie ich poziomu kulturalnego i życiowego; powstały w średniowieczu (od X w.), stopniowo
bajońskie sumy – olbrzymie kwoty (circa 21 mln franków), które musiało zapłacić Księstwo Warszawskie Napoleonowi; cesarz francuski przyjmował wierzytelności pruskiego monarchy (długi zaciągnięte przez polską szlachtę u pruskiego króla) w praktyce okazały się nieściągalne; nazwa bierze się od konwencji w Bagonne w 1808 zawartej między stronami; bałkańskie wojny (lata 1912-13) – konflikty państw bałkańskich z Turcją, a potem między sobą o podział łupów, w pierwszym wystąpiły zgodnie przeciw Turkom: Bułgaria,
abdykacja – zrzeczenie się tronu przez monarchę; w Polsce uczynili to Jan Kazimierz w 1667 r. i Stanisław August Poniatowski w 1795 r. pod naciskiem Rosji; abolicjonizm XIX-wieczny – ruch społeczny domagający się zniesienia niewolnictwa; popularny w USA; narodził się w czasach kolonialnych w Germantown (Pensylwania) w 1688 r.; najbardziej radykalny odłam dążył do zbrojnego wystąpienia przeciw niewolnictwu (np. John Brown – stracony); różnice zdań w kwestii niewolnictwa stały się
During your exam you can be required to write a personal note or memo. These pieces of writing are even more informal and usually shorter than informal letters. They contain a brief piece of information concerning one or two issues. You usually write a note or memo to people you know well. No fixed rules describe the layout of notes and memos, but it should be clear and efficient – the reader must
Konflikty postzimnowojenne Byłoby wielkim złudzeniem oczekiwać, iż po zakończeniu najstraszliwszej z wojen świat cieszył się wreszcie upragnionym pokojem we wszystkich zakątkach kuli ziemskiej. Co prawda udało się uniknąć globalnego starcia, które mogłoby okazać się ostatnim z racji nagromadzonych przez supermocarstwa arsenałów nuklearnych. W latach między 1945 a 1990-91 rokiem trwająca niemal nieustannie rywalizacja dwóch wielkich potęg i związanych z nimi bloków polityczno-militarnych zaowocowała licznymi konfliktami lokalnymi o zastępczym często charakterze. Wielokrotnie były one prowokowane przez
System komunistyczny z założenia doktrynalnie obojętny, a nawet w wielu momentach jawnie wrogi religii usiłował podporządkować sobie istniejące związki wyznaniowe i Kościoły, o ile nie był w stanie ich zniszczyć. Wbrew szumnym deklaracjom o poszanowaniu wolności sumienia stosunki władz państwowych uległy systematycznemu pogorszeniu. TRJN (Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej) zdominowany przez komunistów zerwał 12.09.1945 r. konkordat z 1925, dosyć sprytnie posługując się argumentami jego naruszenia przez pewne nominacje biskupa Piusa XII,
