Świat po II wojnie światowej (Historia)
Przesłanki i geneza polskiego sierpnia 1980 roku Załamanie gospodarcze u schyłku lat siedemdziesiątych. Dekada rozpoczęła się dynamicznie wieloma inwestycjami (Port Północny, Huta Katowice, FSM w Bielsku i Tychach, Lubelskie Zagłębie Węglowe itd.), wzrostem siły nabywczej ludności, pewną, krótkotrwałą poprawą efektywności. Wszystko to jednak odbywało się dzięki wielkim zagranicznym kredytom przy jednoczesnym braku rzeczywistych reform i decentralizacji oraz faktycznie awanturniczej, z punktu widzenia ekonomicznego planu otwartego, kapitałochłonności inwestycji tradycyjnie lokowanych w przemyśle ciężkim, rozpędzającej się inflacji (dochody nieadekwatne
Geneza Marazm polityczny, społeczny i gospodarczy epoki późnego Gomułki (szczególnie po 1968 roku) i rozczarowanie efektami jego działań. Coraz wyraźniej zarysowujący się kryzys gospodarczy w postaci malejącej efektywności zakładów przemysłowych (energo- i kapitałochłonnych) oraz spadku poziomu życia. Rywalizacja w łonie samej partii, trwające walki frakcyjne, ambicje ciągle jeszcze silnych moczarowców oraz technokratów partyjnych skupionych wokół Edwarda Gierka. Brak wyobraźni politycznej, alienacja starzejącego się Gomułki łudzącego się, że społeczeństwo popiera go entuzjastycznie po zawarciu porozumienia z Niemcami
Geneza polskiego Marca Rywalizacja frakcyjna w łonie partii. Większego udziału we władzy domagała się grupa młodszych działaczy skupionych wokół szefa MSW, generała Mieczysława Moczara, niecierpliwie czekająca na zmianę warty, zwano ją partyzantami, ponieważ wielu z nich, m.in. Moczar, służyło w partyzantce komunistycznej; nastawiona antysemicko i antyinteligencko, posługująca się instrumentalnie hasłami narodowymi. Do władzy przepychała się też grupa partyjnych technokratów reprezentowana przez dynamicznego śląskiego sekretarza Edwarda Gierka. Polityczny wpływ „praskiej wiosny”, zaraźliwy i uznany za niebezpieczny
Śmierć Stalina stała się dla państw satelickich i ZSRR punktem zwrotnym w historii. Dla elit komunistycznych istotną kwestią stało się konsumowanie owoców władzy, zaś sprawy ideologiczne powoli schodziły na plan dalszy. System spowszedniał, wielkie hasła kryły egoizm elit oraz krzywdę, stały się też pretekstem do dyscyplinowania sojuszników radzieckich (Węgry, Czechosłowacja). ZSRR Najważniejsze dla państw rządzonych przez komunistów stały się wydarzenia w Związku Radzieckim śledzone często z zapartym tchem przez zaciekawione i zaniepokojone elity. Początkowo nic
Okres międzywojenny Reformy uwłaszczeniowe okresu zaborów nie rozwiązały do końca kwestii rolnej, szczególnie chłopskiego głodu ziemi. W dwudziestoleciu międzywojennym większość areału ziemskiego należała do obszarników. Obok karłowatych gospodarstw chłopskich – 30% ogółu, zajmujących 1% całości użytków rolnych, istniały faktyczne latyfundia (kilkadziesiąt tysięcy hektarów), które stanowiły ułamek jednego procentu całości). W sumie 1% gospodarstw o wielkości powyżej 80-100 ha zajmował około połowy ziemi uprawnej. Olbrzymie włości posiadał też Kościół katolicki. Taka struktura własności była
Próby reform Wydarzenia i emocje polityczne dominowały w gorących dniach lata i jesieni 1956 r., zaś kwestie ekonomiczne raczej znalazły się wówczas na uboczu. Nie oznacza to wcale, że nie było żadnych projektów i pomysłów reformatorskich. Rozpoczęła pracę Rada Ekonomiczna (złożona z wybitnych specjalistów takich jak Michał Kalecki, Edward Lipiński i Oskar Lange), proponująca daleko idącą decentralizację planowania, inwestowania i zarządzania. Władze tolerowały również powstałe na fali wydarzeń rady robotnicze. Rozpadła się większość spółdzielni produkcyjnych. W miarę zaostrzania
Geneza Śmierć Stalina nie wpłynęła w sposób zasadniczy i odczuwalny dla społeczeństwa na zmianę metod rządzenia. W 1953 roku doszło do apogeum walki z Kościołem, w więzieniach nadal siedzieli niewinni ludzie, a aresztowania trwały. Wewnątrz systemu zachodziły jednak powoli niewidoczne przetasowania, zmiany akcentów, a przede wszystkim z niepokojem obserwowano jak zakończy się walka o władzę na Kremlu, jaka rozgrywała się między współpracownikami zmarłego przywódcy. Jej skutki mogły dotknąć elit politycznych wszystkich państw tzw. demokracji ludowej. Od przełomu lat 1953
Chiny Wydarzenia lat międzywojennych w Europie i na świecie oddziałały na wydarzenia na Dalekim Wschodzie, gdzie pojawiło się kilka nowych, komunistycznych państw, w tym jedno mocarstwo – Chiny. Powstała w 1921 roku Komunistyczna Partia Chin, powodowana własnymi ambicjami oraz pod wpływem zachęt Kominternu, zaczęła grę o władzę z ogólnonarodowym Kuomintangiem z Czang Kaj-szekiem na czele (po śmierci Sun Jat-sena, założyciela tego patriotycznego ruchu). Od lat 1926-1927 toczyła się w Chinach wojna domowa obfitująca w różne dramatyczne, spektakularne wydarzenia,
Wybory do sejmu ze stycznia 1947 roku zakończyły pewien etap budowy państwa totalitarnego. Partia, zdobywszy i umocniwszy władzę, przystąpiła do tworzenia zinstytucjonalizowanych form dyktatury i likwidacji wszelkiej opozycji oraz niezależnych ośrodków. Początki stalinizmu Sejm ustawodawczy, w którym komuniści dysponowali totalną przewagą, uchwalił w lutym 1947 roku tzw. małą konstytucję, która mimo zapewnień o demokracji i powoływaniu się na tekst marcowej ustawy zasadniczej z 1921 roku, w praktyce całość władzy przekazywała w ręce prezydenta (Bolesława Bieruta) oraz rządu (premierem został
Pomysł powołania organizacji międzynarodowej, skuteczniejszej od Ligi Narodów działającej w dwudziestoleciu międzywojennym, mającej na celu utrzymanie pokoju, ponownie wyszedł ze Stanów Zjednoczonych, których przywódcy często łączyli działania w twardych realiach politycznych z pewną dozą idealizmu czy nawet prometeizmu. Mniej czy bardziej oficjalne wypowiedzi Roosevelta przybrały realne kształty podczas konferencji moskiewskiej ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Trójki w październiku 1943 roku, w której dokumentach pojawił się zapis o potrzebie istnienia takiej organizacji. Na spotkaniu teherańskim przywódcy Koalicji podjęli
Od lata 1944 roku walka o władzę w powojennej Polsce, mimo trwania wojny, weszła w decydującą fazę. Polscy komuniści, czując poparcie wielkiego wschodniego mocarstwa, współuczestniczyli w tworzeniu faktów dokonanych, utrudniali w sposób zasadniczy szansę obozu londyńskiego na objęcie władzy. Działali pod presją Stalina, który zawsze mógł sięgnąć po alternatywnych polityków i rozwiązania. Przejmowanie władzy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), utworzony w Moskwie w lipcu 1944 roku, składający się z działaczy Związku Patriotów Polskich (ZPP), Krajowej Rady Narodowej (KRN), Centralne
Granica wschodnia Granice powojennej Polski nabierały kształtów jeszcze podczas wielkiego globalnego konfliktu. Najszybciej zapadły faktyczne, choć jeszcze początkowo nieformalne, decyzje w kwestii granicy polsko-radzieckiej. Stalin nie zamierzał łatwo zrezygnować z nabytków, czyli aneksji dokonanych po 17 września 1939 roku. Między innymi z powodu diametralnie odmiennego podejścia do problemu granic nie doszło do podpisania odnośnego porozumienia między dwoma rządami w latach 1941-1943, gdy nawiązały one stosunki dyplomatyczne. Po ich zerwaniu w kwietniu 1943 roku ZSRR w sposób
Pojęcie demokracji ludowej wymyślił Stalin dla określenia państw, które znalazły się w jego sferze wpływów. Choć każde z państw regionu środkowoeuropejskiego miało swoją specyfikę, to można zarazem znaleźć w ich losach historycznych po 1944 roku wiele wspólnych cech. Znaczącą rolę w ich wyzwoleniu bądź obaleniu rodzimych proniemieckich reżimów odegrała Armia Czerwona. Albania, w wyniku sytuacji stworzonej na Bałkanach jesienią 1944 roku po nadejściu Rosjan wyzwoliła się sama. Także w Jugosławii partyzancka armia oswobodziła znaczne połacie kraju,
Sprawa niemiecka w okresie powojennym O podziale Niemiec zadecydowała sytuacja w obozie koalicjantów. Podczas wojny rozpatrywano różne warianty rozwiązania kwestii niemieckiej. Zachodni alianci do 1945 roku występowali z programem podzielenia Niemiec i zniszczenia ich przemysłu, np. koncepcja Churchilla przewidywała powrót do kilku państw niemieckich, ale została skrytykowana przez sekretarza skarbu USA, Morgentau jako zbyt radykalny wariant. Interesujące, że Stalin od początku stał na stanowisku jedności państwowej przeciwnika. Jego zdanie przeważyło podczas spotkań Wielkiej Trójki
Koalicja antyhitlerowska nie przetrwała próby czasu z powodu głębokich różnic ideologicznych, sprzecznych interesów oraz nieufności między partnerami wymuszonego związku. Rozpad Wielkiej Koalicji Różnice zdań uwidaczniały się już podczas wojny, np. w kwestii stosunku do Niemiec i ich sojuszników, dosyć swobodnego podejścia ZSRR do problemu suwerenności państw Europy Środkowo-Wschodniej. W imię sojuszniczej współpracy zwyciężał jednak kompromis, czego ofiarami były małe i średnie narody (znalazło to wyraz w porozumieniach jałtańskich). Głównym efektem politycznym wojny stała się dominacja zwycięskich
