NAUKA O JĘZYKU
Pochodzenie języka polskiego Na kształtowanie się różnych języków miały wpływ takie czynniki, jak rozpad wielkich wspólnot, wędrówki ludów, uwarunkowania geograficzne (np. góry czy bagna oddzielające tereny różnych plemion). Etapy kształtowania się polszczyzny Język praindoeuropejski, którym posługiwała się wspólnota praindoeuropejska, żyjąca ok. 3000 lat p.n.e. nad dolną Wołgą. Z czasem nastąpił jej rozpad, a wędrujące plemiona, szukające lepszych warunków życia, zasiedliły Europę i część Azji. Właśnie pochodzenie od jakiegoś wspólnego prajęzyka tłumaczy podobieństwa między
Przedstaw tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny. W czym przejawia się tendencja do oszczędzania wysiłku? W żywiołowym rozwoju języka (nie tylko polskiego) można zauważyć pewne powtarzające się tendencje. Wynikają one choćby z tego, że ludzie dążą do ograniczenia trudu wkładanego w proces komunikacji (tendencja do oszczędzania wysiłku), ale też do jak najlepszego porozumienia się (tendencja do wyrazistości i precyzji). Na rozwój języka mają też wpływ zmiany zachodzące w otaczającym świecie, jego rozwój (tendencja do uzupełniania środków
Zdanie pojedyncze Definicja Zdanie pojedyncze to wypowiedzenie z jednym orzeczeniem, wyrażonym osobową formą czasownika. 1. Andrzej je obiad. 2. Jola jest piękną kobietą. W pierwszym zdaniu występuje orzeczenie czasownikowe (czasownik w konkretnej formie fleksyjnej), w drugim orzeczenie imienne, czyli dwuelementowe, na które składają się: łącznik i orzecznik: łącznikiem nazywa się formę osobową jednego z czasowników: być, stać się, zostać, orzecznikiem słowo, które tworzy z nim całość logiczną i gramatyczną. Może to być rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, zaimek,
Uwaga! Nie każda innowacja językowa jest błędem. Czasami odejście od normy językowej ma swoje uzasadnienie. Aby odróżnić innowacje korzystne dla rozwoju języka od bezcelowych, a nawet szkodliwych, potrzebne są właśnie kryteria poprawności językowej. Wśród wyróżnianych przez językoznawców kilku ich rodzajów, zaznaczamy te, które są najważniejsze: I. Ocena przydatności funkcjonalnej Pierwsza rzecz, którą trzeba ocenić – czy dane sformułowanie jest zrozumiałe dla odbiorcy i realizuje swoją podstawową funkcję, tzn. jasno przekazuje
Rzeczywistość nieustannie się zmienia, a zadaniem języka jest reagować na te zmiany, by ludzie mogli się porozumieć na każdy możliwy temat. Nasz świat różni się znacznie od świata dziadków – i język także. Postęp w nauce, technice, zmiany w realiach życia prowadzą do pojawiania się nowych elementów językowych. Zależy nam też na tym, by wyrazić swoje myśli w sposób najbardziej adekwatny. Dlatego język jest stale wzbogacany na różne sposoby, na przykład poprzez: Tworzenie nowych wyrazów
Związki frazeologiczne możemy dzielić nie tylko ze względu na stopień ich łączliwości (podział na związki stałe, luźne i łączliwe), ale i ze względu na ich budowę gramatyczną. Ze względu na budowę gramatyczną wyróżniamy trzy grupy związków frazeologicznych: Wyrażenia. Są to związki, których członem podstawowym (nadrzędnym) jest najczęściej rzeczownik, a członem podrzędnym jego określenie przymiotnikowe lub rzeczownikowe. Przykłady: Biały mróz, wilczy głód, prawo pięści. Do wyrażeń zaliczamy również związki przymiotnika z
Zapożyczenia Zapożyczanie wyrazów jest wynikiem wpływów obcych kultur na język. Nie jest to nic osobliwego, świadczy jedynie o wymianie dóbr materialnych i duchowych. Przyczyny Na ich obecność w języku wpływa kilka powodów: kontakty kulturalne, gospodarcze czy polityczne (np. wojny) pomiędzy narodami, które mówią odmiennymi językami, pojawienie się rzeczy, która nie ma nazwy w jednym języku, a ma w drugim; niedostateczny rozwój struktur danego języka (np. przez długi czas łacina była językiem nauki), istnienie rzeczy, które nie
1. Palatalizacja spółgłosek tylnojęzycznych. Jest to fonetyczny proces, który zachodził jeszcze na gruncie języka prasłowiańskiego (jęz. prasłowiański to przodek języka polskiego, z niego wykształciły się języki słowiańskie). Palatelizacja oznacza zmiękczenie spółgłosek pod wpływem tzw. samogłosek przednich (e, ę, i, ü, ì). a spółgłoski tylnojęzyczne to „k, g, ch”. Ulegały one zmiękczeniu, gdy znajdowały się w sąsiedztwie samogłoski przedniej, czyli np. „e, ê, ę. Wówczas k przechodziło w „c, cz”; g dz”; ch „cz, sz”
Znaki interpunkcyjne Jest ich dokładnie 10: kropka, przecinek, średnik, dwukropek, myślnik, zwany też pauzą, wielokropek, pytajnik, wykrzyknik, nawias i cudzysłów. A oto ich dokładnie sprecyzowane funkcje: Kropka, średnik, przecinek, myślnik oddzielają. Dwukropek zapowiada wyliczanie. Wielokropek mówi, że tekst został przerwany, zawieszony. Pytajnik wskazuje intonację zdania (zaznacza pytanie). Wykrzyknik niesie ładunek emocjonalny (rozkaz, okrzyk, gniew, przestrach). Cudzysłów znak cytowania. Nawias (dwa myślniki) wyodrębnia w tekście inny, drugorzędny człon lub wprowadza dopowiedzenia, uzupełnienia tekstu głównego.
TEST z frazeologii 1. Napisz związki frazeologiczne o podanym znaczeniu. Skorzystaj z wymienionych wyrazów. Iść bardzo wolno. Fantazjować. Brzydko pisać. Powiedzieć coś szczerze. Ocknąć się z marzeń. Zniknąć bez śladu. a) oczy …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. b) gruda ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) kura ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) obłok …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. e) noga …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. f) kamień ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Znajdź błędy w podanych związkach frazeologicznych i podaj ich prawidłową formę. Wyjaśnij ich znaczenie. A. Szukać igły w trawie. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… B.
Frazeologia – TEST 1. Poniższe frazeologizmy przyporządkuj odpowiednim źródłom (według ich pochodzenia). Np. nić Ariadny – mitologia a) jabłko niezgody, b) męki Tantala, c) mieć cały dom na głowie, d) syn marnotrawny, e) umywać ręce, f) patrzeć wilkiem, g) jaki pan, taki kram, h) walczyć z wiatrakami, i) egipskie ciemności, j) być albo nie być Biblia – ………………………………………………………………… mitologia – ……………………………………………………………. literatura – ……………………………………………………………. życie codzienne – ………………………………………………….. 2. Frazeologizmy
Imiesłowowy równoważnik zdania – TEST 1. Które zdania są poprawne? a) Idąc po górach, były piękne. b) Idąc po górach, uznał, że są piękne. c) Idąc po górach, zgubił czapkę. d) Idąc po górach, spadła mu czapka. Odp. …………………………………………………………… 2. Przekształć poniższe zdania na wypowiedzenia z imiesłowowymi równoważnikami. Czy wszystkie uda się zamienić? a) Szalał na przerwie. Nabił sobie guza. ………………………………………………………………………………………………………………………….. b) Kiedy umarł, rodzina podzieliła majątek. ……………………………………………………………………………………………………………………… c) Kiedy umierał,
Zdania złożone. TEST 1. Które z poniższych zdań jest zdaniem złożonym podrzędnie okolicznikowym sposobu? A. Chodzi tam, żeby odpocząć od zgiełku miasta. B. Martwiłam się tak, że nie zdążę na pociąg. C. Poprosiłem, żeby oddał mi pieniądze. D. Kupię, gdzie będzie najtaniej. Odp. ………………………………….. 2. W którym punkcie zapisano pytania, na które odpowiadają tylko zdania złożone podrzędnie okolicznikowe czasu? A. odkąd? jak często? kiedy? po co? B. kiedy? odkąd? jak często? jak?
Związki wyrazów w zdaniu TEST 1. W zdaniu: „Uczniowie postanowili urządzić dyskotekę walentynkową.” związek główny tworzą wyrazy: A. dyskotekę walentynkową B. postanowili urządzić C. urządzić dyskotekę D. uczniowie postanowili. Odp. …………………………… 2. Wskaż punkt, w którym zapisane zostały tylko związki przynależności. A. pięć rowerów, kwitnące drzewa, widzę Janka, szedł płacząc B. oglądam film, pojadę jutro, Anka śpi, moimi kasetami C. szedł powoli, biegała szybko, spał spokojnie, poszedł do kina D. rzeka Wisła,
Składnia TEST 1. W podanych zdaniach podkreśl okoliczniki i nazwij ich rodzaje. A. Przed chwilą wróciłem ze szkoły. B. Pomimo deszczu poszliśmy na spacer. C. Poszli odebrać dokumenty. D. Chłopcy czerwienili się ze złości. A. okolicznik ……………………………………………………………………………….. B. okolicznik ……………………………………………………………………………….. C. okolicznik ……………………………………………………………………………….. D. okolicznik ……………………………………………………………………………….. 2. W której grupie znajdziesz tylko związki czasowników z innymi częściami mowy w funkcji okoliczników? A. jedli zupę, wychodzili wczoraj, wyruszyli nocą, słuchali muzyki B. pojadą jutro, wrzeszczeli z przerażenia,
Fleksja TEST 1. Obok podanych niżej stwierdzeń wpisz P (prawda) lub F (fałsz). a) Liczebniki to odmienne części mowy. ………………………………………………………. b) Istnieją dwa niezależne podziały liczebników. …………………………………………….. c) Funkcją liczebnika jest określanie cech rzeczowników. ………………………………… d) Liczebniki główne odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje. ……………………. e) Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami nieodmiennymi. …………………….. f) Liczebników ułamkowych używamy wyłącznie na matematyce. ………………………. 2. Zastąp cyfry słowami. Nazwij typ utworzonego
Zaimek TEST 1. Zaimki: kto, co, który, jaki, gdzie są zaimkami: A. nieokreślonymi, B. przeczącymi, C. dzierżawczymi, D. pytającymi. Odp. …………………………………. 2. Wpisz w odpowiedniej formie podany w nawiasie zaimek A. Zapytałem (ona) ………………………………………………., czy pożyczy mi Krzyżaków. B. Jutro oddam (ty) …………………………… wszystkie pożyczone przeze mnie kasety. C. (Ja) ………………………………………………………zupełnie nie zależy na opinii Agaty. D. Marku, czy możesz pożyczyć (oni) ………………………………………. tę starą mapę? 3. W których zestawach zdań wszystkie
Liczebnik TEST 1. Jakich liczebników użyjesz, by określić liczbę rzeczowników: ludzie, drzwi, dzieci? a) ułamkowych, b) zbiorowych, c) porządkowych, d) głównych. Odp. …………………… 2. W którym z poniższych zdań liczebnik został użyty niepoprawnie? A. Na zabawę choinkową przyszło tylko kilkanaścioro dzieci. B. Zuza zaprzyjaźniła się z dwiema dziewczynami z młodszej klasy. C. Czterem dzieciom udało się wspiąć na najwyższe drzewo. D. Jarek uczył się tabliczki mnożenia przez czternaście tygodni. Odp. …………………… 3. Liczebnik
Przymiotnik TEST 1. Spośród podanych wyrazów wskaż tylko przymiotniki: a) różowy b) ładnie c) chłopięcy d) napisany e) czerstwy f) umykający g) wredny h) maluśki Odp. …………………. 2. Jakimi częściami mowy są pozostałe z powyższych wyrazów? Odp. …………………. 3. Dopisz stopień wyższy i najwyższy do przymiotnika (jeśli to możliwe): a) ciekawy ………………………………….. …………………………………………………. b) marmurowy …………………………….. …………………………………………………. c) kwadratowy …………………………….. …………………………………………………. d) chory …………………………………….. …………………………………………………. 4. Popraw błędy w zdaniach: a) Ta książka jest bardziej ciekawa od tamtej. b) Czytam
Czasownik Czasownik samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie? Piotr czyta. Magda marznie. Tomek się śmieje. Śnieg topnieje. Woda paruje. Funkcja nazywa wykonywane czynności: stół stoi, samochód jedzie, Magda pisze, pies szczeka nazywa zmiany zachodzące w przyrodzie: kwiaty kwitną, liście opadają, mróz trzyma. nazywa stany: lód topnieje, woda wrze, zupa kipi, rzeka zamarza, Piotr cieszy się. Rozróżniamy czasowniki
