GIMNAZJUM
Porządkujemy wiedzę ogólną Kim jest artysta? Twórcą dzieł sztuki. Do grona artystów zaliczymy muzyków, poetów, pisarzy, rzeźbiarzy, malarzy, aktorów, tancerzy. Ktoś, kto tworzy, czerpiąc z talentu i wyobraźni, jest artystą. A jacy są artyści? Czy to geniusze, oryginały, ludzie nie z tej ziemi, czy skromni, uparci, niespecjalnie różniący się od innych ludzi? A to już bardzo różnie widziano podczas dziejów ludzkiej kultury. Jakie są zadania sztuki i artystów? Właściwie po co nam obrazy, książki czy
Oto wizerunek żołnierza rzymskiego, który stał się chrześcijańskim świętym. Sebastian przeżył rany od strzał, którymi przebito jego ciało. Jeszcze raz skazany na śmierć – zatłuczonego maczugami, a ciało męczennika wrzucono do kloaki. Andrea Mantegna Święty Sebastian (1459 r.; olej na płótnie, Kunsthistorsiches Museum w Wiedniu) Świat kształtów zastygłych w bezruchu robi wrażenie wykutego w marmurze. Kompozycja wyraża spokojne trwanie, jakby ruch został zatrzymany raz na zawsze, na wieczność. Ta statyczność osiągnięta jest przez
Pojęcie wolności narodu pojawiło się tak naprawdę dopiero w romantyzmie. I od razu znalazło odbicie w sztuce i literaturze. To dzieło stało się symbolem romantycznego zaangażowania artysty oraz zostało okrzyknięte pierwszym politycznym dziełem nowoczesnego malarstwa. W 1831 roku obraz został pokazany pod tytułem: Dwudziesty ósmy lipca. Wolność wiodąca lud na barykady. Eugène Delacroix, WOLNOŚĆ WIODĄCA LUD NA BARYKADY Olej na płótnie, 1830, Paryż, Luwr Nad całością kompozycji dominuje alegoryczna figura Wolności, wyobrażona jako młoda kobieta,
Sandro Botticelli, Narodziny Wenus, około 1485 Tempera na płótnie, Galeria Uffizi we Florencji Sandro Botticelli Naprawdę nazywał się Alessandro Filipepi, ale przeszedł do historii pod przydomkiem „pożyczonym” od pewnego złotnika, w którego warsztacie uczył się jubilerskiego rzemiosła. Botticellego najczęściej kojarzy się ze smutnymi Madonnami o nieskazitelnej urodzie. Wyobrażamy sobie, że i sam twórca musiał być równie uduchowiony jak one. Tymczasem nasz malarz, utracjusz i hulaka, znany z rozrzutności, był niezłym obżartuchem,
WÓZ Z SIANEM (około 1500-1502), olej na desce, Prado, Madryt Tryptyk – ołtarz składający się z trzech części: środkowej nieruchomej i dwóch zamykanych skrzydeł. Skąd przychodzimy? Wóz z sianem jest pierwszym z trzech wielkich tryptyków Boscha, które tematycznie stanowią całość, odpowiadając na pytania: skąd przychodzimy, kim jesteśmy, dokąd zmierzamy? Wóz z sianem mówi o pojawieniu się grzechu wśród ludzkości. Początek tej historii rozgrywa się na lewym skrzydle ołtarza, gdzie ukazany jest raj w czterech odsłonach: strącenie upadłych
EDWARD MUNCH, Krzyk (1893, olej na tekturze, Galeria Narodowa w Oslo) Na tle wyludnionego krajobrazu stoi samotna postać. Sylwetka zarysowana szkicowo, ledwie kilkoma pociągnięciami pędzla, pozbawiona jest cech indywidualnych. Bardziej przypomina przerażającą zjawę, senne widmo, aniżeli człowieka z krwi i kości. Sens postaci na moście jest niejasny, a wymowa całego obrazu wieloznaczna i niepokojąca. Ani przez chwilę Munch nie dąży do oddania pozorów realności – czy to w przedstawieniu postaci, czy
Marcello Bacciarelli Królowa Jadwiga, 1768-1771 (Zamek Królewski w Warszawie, Sala Marmurowa) Królowa przedstawiona jest w pozycji frontalnej, lekko zwrócona w bok. Wygląda skromnie, bardziej jak święta niż monarchini. Korona ze stylizowanym motywem lilii – herbem dynastii andegaweńskiej – jest jedynym czytelnym znakiem królewskiej godności. Jedwabna chusta obszyta koronką osłania dekolt i głowę królowej. Ramiona królowej Jadwigi okrywa złocisty płaszcz z połyskującego atłasu, z fantazyjnymi rękawami obszytymi futrem. Dane osobowe: Imię: Jadwiga Ojciec: Ludwik I Wielki; król Węgier
AUGUSTE RODIN, Orfeusz i Eurydyka (1893, Metropolitan Museum w Nowym Jorku) Mit o legendarnym śpiewaku Orfeuszu, który zstąpił do piekła, by odzyskać ukochaną Eurydykę, uchwycony został przez Rodina w kulminacyjnym momencie. Nieszczęśni kochankowie zbliżają się właśnie do progu ziemskiego świata. Zamajaczyło już światło dnia, to przed nim Orfeusz zasłania sobie oczy. Zaledwie krok dzieli ich od szczęścia wśród żywych. Eurydyka tęsknym gestem zdaje się już obejmować ukochanego. Ale Orfeusz nie zdoła oprzeć
Jan van Eyck Dążył do oddania prawdy w sztuce, przeciwstawił się włoskiej tendencji do idealizacji, malował świat bez zbędnych upiększeń. Technika malarska Van Eyck całą uwagę skupia na jak najwierniejszym przedstawieniu prawdy. Posługuje się techniką olejną, która pozwalała na kilkakrotne nakładanie warstw farby, subtelne przechodzenie jednych barw w inne i wręcz jubilerską precyzję w oddawaniu szczegółów. Co znaczy granat? Macierzyństwo Ewy zapowiada symbolizujący płodność owoc granatu, który biblijna pramatka trzyma w dłoni. Granat
Leonardo da Vinci, Mona Liza, 1503–1506, olej na desce, Luwr, Paryż Najbardziej podziwiany i tajemniczy obraz w historii sztuki. Symbol całej kultury renesansowej. Obraz musiał mieć szczególne znaczenie dla samego Leonarda, skoro mistrz nie rozstał się z nim aż do śmierci. Powstanie Mony Lizy: Rodziła się dość długo, bo aż 3 lata (1503–1506), a to dlatego, że autor dzieła długo poprawiał je i ulepszał. Twórca: Leonardo da Vinci. Miejsce powstania: Florencja. Miejsce przechowywania: Paryż, Luwr.
Świętego Franciszka często przedstawiano w momencie stygmatyzacji. Oto fresk Giotta z kościoła w Asyżu. Freski z Asyżu uważane są za dzieło przełomowe! Dlaczego? Sylwetki przedstawione są w zgodnych z rzeczywistością ruchach i pozach! Uczucia wyobrażono z niespotykanym dotąd realizmem i ekspresją! Po raz pierwszy postać ludzka ukazana jest plecami zwróconymi do widza! Sceny grupowe oddają wrażenie głębi i przestrzeni! Rysy twarzy zyskują indywidualizm! Światło i cień modelują figury, sprawiając wrażenie trójwymiarowości! Akcja rozgrywa się w realiach średniowiecznych – pojawiają się gotyckie budowle!
Dla jednych – naiwniak, dla innych – poczciwina. Jak wygląda Don Kichot w powieści, jak na obrazach słynnych artystów, a jak w poezji? Honoré Daumier Don Kichot, około 1868 Swobodne pociągnięcia pędzlem tworzą kształty z kilku zaledwie plam koloru. 1. Don Kichot nie ma twarzy. Zauważcie, jak zuchwale i dynamicznie nałożona jest farba – to zaledwie szkic malarski, zarys postaci, ale jakże trafnie oddający komizm, a jednocześnie tragiczne osamotnienie Don Kichota. Pojedyncza sylwetka rycerza na tle
Ziarno to symbol ŻYCIA. Siewca zaś jest jego stwórcą. Dlatego ten motyw cieszy się powodzeniem u artystów. Obraz przedstawia chłopa, który sieje ozime zboże w zimny jesienny dzień, o czym świadczą ciemne, przytłumione kolory. Masywna sylwetka chłopa namalowana została ciemnymi farbami, wedle słów jednego z krytyków – jakby samą „ziemią, którą uprawia”. Zauważcie, że nie ma tu żadnych dodatkowych szczegółów – wszystko zostaje podporządkowane siewcy. Postać widzimy w dużym zbliżeniu, ale nie potrafimy powiedzieć
Paul Peter Rubens, Prometeusz skowany (1611-1612) Kim był Prometeusz? Synem morskiej nimfy Klimeny (lub Tetydy) i tytana Japeta. Niektóre przekazy mitologiczne przypisują mu stworzenie człowieka, a inne mówią tylko o wielkiej miłości Prometeusza do ludzi. Z wersji o stworzeniu Prometeusza mitologia Greków nazwała stwórcą rodzaju ludzkiego. Pewnego dnia ulepił figurkę z gliny i łez. Następnie tchnął w nią ogień życia (stąd w naszym języku funkcjonuje wyrażenie „ogień prometejski”). Prometeusz – opiekun człowieka Prometeusz bardzo dbał o ludzi. Nauczył ich
Czas akcji: I połowa XIII w. p.n.e. Miejsce akcji: – określone w didaskaliach (komentarzach, uzupełnieniach, opisach występujących między dialogami): przed pałacem królewskim w Tebach (jedno z greckich miast-państw). Osoby dramatu: ANTYGONA, córka Edypa ISMENA, jej siostra CHÓR tebańskich starców KREON, król Teb STRAŻNIK HAIMON, syn KREONA TYREZJASZ, wróżbita POSŁANIEC EURYDYKA, żona KREONA Uwaga! W różnych przekładach Antygony możecie spotkać się z inaczej pisanymi imionami bohaterów i nazwami geograficznymi, np. Haimon = Hajmon Tyrezjasz = Terezjasz Eteokl =
Szkoła wczoraj i dziś Starożytność Z tej epoki wywodzą się nazwy obecnych szkół, chociaż geneza tych nazw niewiele ma wspólnego ze współczesną edukacją. Gimnazjum to w starożytnej Grecji publiczny ośrodek ćwiczeń gimnastycznych, które w dodatku odbywały się nago. Najsłynniejsze gimnazjum mieściło się w Sparcie (ojczyzna wojowników) i Atenach. Liceum (Likejon) – przekształcone z czasem w szkołę filozoficzno-naukową. W liceum uczył Arystoteles. To właśnie w liceum zaczęto przykładać ogromną wagę do badań naukowych, uznając ich wyniki za ważniejsze od
Najważniejsze informacje: Wiek XX – to było naprawdę wyjątkowe stulecie. Trudno je ogarnąć w kilku zdaniach. Z jednej strony ogromne zmiany cywilizacyjne, niesłychany postęp techniczny, z drugiej strony okrucieństwa wojen, agresja, terroryzm. Wiek XX się skończył. Wszyscy mają nadzieję, że XXI będzie lepszy. Jak na razie na to się nie zapowiada. Coraz więcej zagrożeń, mnóstwo nienawiści, coraz większe różnice w poziomie życia. Osiągnięcia XX wieku: telewizja komputer film antybiotyki Internet rozbicie atomów – wykorzystanie
Najważniejsze informacje: Niezależnie od tego, jaki jest cel wojny, słuszny czy nie, wojna jest złem. Ponieważ umierają nie tylko żołnierze, także bezbronni ludzie, rodziny zostają rozdzielone, zrujnowana gospodarka i środowisko, zniszczone dzieła sztuki i dorobek wielu lat. Mimo to człowiek ciągle prowadzi wojny. Dobiega końca wojna w Iraku. Jakie będzie to państwo po obaleniu reżimu Saddama Husajna? I czy konieczna była zbrojna interwencja wojsk amerykańskich i ich sprzymierzeńców? Bohaterowie, o których powinieneś pamiętać: Zawisza Czarny –
Najtrudniej pisać o sobie samym, prawda? Więc już teraz zastanów się, jakim jesteś Polakiem. Spójrz krytycznie, bez emocji na Polskę. Czy mamy jakieś wady? Z pewnością. A jakie są nasze zalety? Czym możemy pochwalić się przed innymi narodami? Nie chodzi o dane geograficzne, bogactwa naturalne. Na teście humanistycznym będziesz musiał wypowiedzieć się na temat kultury, tradycji, historii Polski. To nie jest łatwe zdanie. Jaka jest polska kultura? Być może, nie jesteśmy tak pracowici
Najważniejsze informacje: Tolerancja to umiejętność zaakceptowania odmienności Odmienność może przybierać różne formy. Inny kolor skóry, inna narodowość, przynależność do innej subkultury, inne pochodzenie społeczne, inny stan portfela, inna religia, inny stan zdrowia (ludzie niepełnosprawni). Niezależnie od tego, jak bardzo się różnimy, musimy się tolerować. Czyli rozumieć racje drugiej strony. Nie musimy się we wszystkim zgadzać, przecież każdy ma inne poglądy. Ale trzeba umieć wysłuchać i zaakceptować. Tolerować to: widzieć odrębność innych
