JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Dokonaj alfabetycznego zestawienia najbardziej znanych poetów dwudziestolecia międzywojennego, zaznaczając ich przynależność grupową i charakterystyczne utwory. Władysław Broniewski – poeta indywidualny, utożsamiany z hasłami rewolucyjnymi, operujący techniką poezji romantycznej. Znane utwory to: Mannlincher, Do towarzyszy broni, Poezja, Bagnet na broń, cykl Anka. Józef Czechowicz – czołowy poeta awangardy lubelskiej. Czechowicz głosi, że „poezja jest muzyką”, opiewa pejzaż wsi operując skrótem i metaforą, wykorzystuje obrazowanie senne, psychiczną miazgę i skojarzenia. Znane wiersze: Przez kresy, Na
W pierwszej chwili przychodzą na myśl dwa nazwiska: Joseph Conrad i Antoine Saint-Exupéry. Twórcy ci „opanowali” dwa odmienne rejony lecz równie pociągające człowieka, od wieków stanowiące wyzwanie, dwa żywioły – wodę i powietrze. Joseph Conrad, angielskojęzyczny pisarz polskiego pochodzenia, ukochał morze. Większość jego powieści rozgrywa się w przestrzeni morskiej. Jego bohaterowie to ludzie morza, często podejmujący walkę z żywiołem – sztormem, burzą, tajfunem. Młodszy pisarz, Francuz Saint-Exupéry, związał się z kolei z żywiołem przestworzy – sam
„Zobaczyć świat inaczej” – kto wie, czy to hasło nie definiuje przewrotu w sztuce nowej epoki. Oczywiście, taki pogląd wynika z przemian techniczno-filozoficznych w nowym, powojennym świecie, z osiągnięć nauki i filozofii. Jeśli fizyka wkroczyła w głąb materii i rozbiła atom – dlaczego nie rozbić dawnych kanonów sztuki, ujrzeć i przedstawić świat inaczej? Nie naśladować świata, lecz czerpać z bogactwa jego elementów i konstruować go na nowo! Artyści nowej epoki sformułowali kilka niezwykle cennych zasad sztuki: Sztuką jest wszystko, co
Prawie każdy szanujący się prozaik tego czasu interesował się powieścią historyczną, a oszałamiająca popularność Ogniem i mieczem i w ogóle Trylogii Sienkiewicza mobilizowała do działań twórczych. Próbował Prus – napisał wspaniałe dzieło o starożytnym Egipcie, czyli Faraona. Próbował Reymont – jego ostatnie dzieło to próba napisania trylogii o czasach Kościuszki – Rok 1794. Żeromski, pisząc powieści i opowiadania osadzone w realiach powstania styczniowego – już cofał się w historię, ale jeszcze dalej sięgnął w Popiołach – powieści z czasów napoleońskich.
Sporo jest powieści o dojrzewaniu, dorastaniu, poszukiwaniu swojej drogi i tożsamości. Przypomnij sobie Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego. Pierwsza powieść polska, nowożytna – właśnie o tym. Kordian Juliusza Słowackiego – także. Mnóstwo tego w literaturze powszechnej: od Kandyda Woltera po Buszującego w zbożu Salingera. Ale Marcinek Borowicz to postać szczególna, bo on nie tylko dorośleje, ale też budzi się w nim poczucie tożsamości narodowej. Jego dojrzewanie odbywa się w obliczu rusyfikacji – powieść ma zatem walory patriotyczne
Wierna rzeka jest popularną powieścią, w której Żeromski przywołuje wątek powstania styczniowego i ukazuje na tle wydarzeń historycznych romantyczną miłość dwojga ludzi z różnych sfer. Fabuła powieści jest nieco melodramatyczna – do zaściankowego dworku o nazwie Niezdoły przyczołgał się ranny powstaniec, który cudem uniknął śmierci nie tylko z rąk wroga, lecz także ze strony niechętnie nastawionych chłopów polskich. W Niezdołach pozostała tylko panienka – zubożała szlachcianka Salomea Brynicka i jej wierny sługa – inni poszli do
Czy pamiętasz jak na początku powieści, w Paryżu, Judym spotyka Natalię i Joasię i razem oglądają rzeźbę Wenus z Milo? Rozmawiają potem w tramwaju o innym dziele sztuki: płótnie Puvisa de Chavannes’a pt. Biedny rybak. Obraz przedstawia ubogiego rybaka w nędznym odzieniu, jego żonę i dziecko – w przestrzeni, którą można nazwać uniwersalną, ponadczasową. Judym przypomina sobie, jak oglądał to dzieło w galerii, jak wzruszali się nim ludzie, jak malarz potrafił zarysować degradację człowieka. Z pewnością obraz i na Judymie wywarł wielkie
Sytuacja tragiczna następuje wtedy, kiedy człowiek musi dokonać wyboru między dwoma racjami – i każda jego decyzja będzie niekorzystna. Słowem – czego by nie wybrał – tak i tak będzie źle. Judym rzeczywiście musi dokonać takiego wyboru – przynajmniej według własnego mniemania. Stoi przed decyzją: albo zwiąże się z Joasią, założy dom i będzie wiódł szczęśliwe życie – albo poświęci się całkowicie pracy społecznej, bezinteresownemu niesieniu pomocy biedocie Zagłębia. Obie możliwości wykluczają się –
Jaki jest rodowód dziewiętnastowiecznej inteligencji? W przeważającej części wywodzi się z ziemiaństwa, czasami nieco zubożałego, ale rzadko z rodzin naprawdę biednych. Domy inteligentów, a więc także lekarzy, były najczęściej zamożne. Jak w takim otoczeniu czuł się Tomasz Judym, ubogi syn szewca pijaka, który skończył studia dzięki finansowej pomocy ciotki? Miał dwie drogi: albo szybko zapomnieć o swoim pochodzeniu, albo dołączyć do grona szaleńców marzących o zasypaniu przepaści między bogatymi a biednymi. Bohater Ludzi bezdomnych wybiera tę drugą
Znajdujemy się w kręgu problematyki powstania styczniowego – lecz także w kręgu tematów nierówności społecznej, symbolizmu i naturalizmu. Treść opowiadania jest krótka: powstaniec Winrych wiezie broń dla oddziału partyzantki. Napotyka oddział Moskali – scena kończy się opisem strasznej śmierci powstańca. Lecz Winrych – Moskale to nie jest jedyna relacja osób w utworze. Gdy powstaniec jest już zabity, a koń raniony, nadchodzi okoliczny ubogi chłop. I tu dopiero jesteśmy świadkami narodowej tragedii: chłop Polak ściąga z powstańca Polaka
Noc listopadowa Wyspiańskiego Dramat narodowy, którego treścią jest powstanie listopadowe. Jest ważny w literaturze polskiej. Zwłaszcza że Wyspiański stwarza oryginalną wizję – miesza mitologię z historią Polski, do powstańczej Warszawy sprowadza greckich bogów, oczywiście zaangażowanych w wielkie powstanie, które kończy się jak wiemy klęską, w tym dramacie jednak pojawia się, jak w Weselu, motyw uśpionej nadziei – przywołany za sprawą mitu o Korze i Demeter. Ten mit wyjaśnia następstwo pór roku, zamieranie natury zimą i odradzanie się życia
Marysia – trzecia Mikołajczykówna. Widmo – malarz de Laveaux zmarły na gruźlicę. Czy w duszy Marysi wciąż tkwi cień romantycznej miłości i dawnego cierpienia? Ułożyła sobie życie, a jednak… Piętno przeszłości, niespełnionego marzenia, utraconych złudzeń i nadziei bywa bardzo często rysem charakterystycznym postaci literackich. Takimi postaciami będą Barbara Niechcic z Nocy i dni, Róża z Cudzoziemki, bohater opowiadań Marka Hłaski. A miłość – to temat uniwersalny. Dziennikarz – Rudolf Starzewski, dziennikarz Czasu, pisma propagującego ideały Teki
Jakie słynne symbole z Wesela Wyspiańskiego możesz wymienić i jak je rozszyfrujesz? Symbolika w Weselu jest bardzo bogata. Tworzą ją sceny wizyjne i osoby dramatu; niektóre wieloznaczne wypowiedzi i cały zbiór rekwizytów, czyli przedmiotów-symboli. Najsłynniejsze to: złoty róg, pawie pióra, podkowa i chochoł. Złoty róg – jest symbolem wyzwolenia, sygnałem wzywającym do powstania, budzącym w ludziach wolę walki. Ma moc wyrwania społeczeństwa z letargu, dlatego okoliczność, że Jaśko gubi złoty róg uniemożliwia cały powstańczy zryw. Pawie
Realizm Fantastyka Miejsce Wieś Bronowice pod Krakowem (zabór galicyjski), weselna chata: dworek Włodzimierza Tetmajera. Przed chatą stoją chochoły, czyli krzewy ochronione na zimę słomą. Pod koniec I aktu ze zwykłych chochołów przekształcą się w Chochoły – Osoby Dramatu i zapoczątkują pojawienie się na weselu fantastycznych postaci. Główne postacie Goście weselni: Pan Młody (poeta Lucjan Rydel) Panna Młoda (16-letnia chłopka Jadwiga Mikołajczykówna) Gospodarz (malarz Włodzimierz Tetmajer, również za żonę pojął chłopkę) Gospodyni (Anna Tetmajerowa)
Wyspiański poddaje w swoim dramacie ocenie obie warstwy społeczne: chłopów i inteligencję, po pierwsze wydobywając z ich dusz to, co prawdziwe, po drugie stawiając ich przed możliwością wspólnego czynu. Okazuje się, że w tej osobliwej chwili wielkiej szansy inteligencja zawiodła, a chłopi nie dorośli do tak poważnego zadania. Wniosek: tragizm narodu tkwi w niemożności spełnienia skutecznego czynu, w niemocy i braku umiejętności wykorzystania szansy. Oto przekrój inteligencji: Pan Młody – łatwo poddaje się nastrojom, egzaltacji, poezji, prezentuje gadulstwo,
Postacie realistyczne – goście weselni – mają swoje autentyczne prototypy wśród ówczesnego społeczeństwa galicyjskiego, dlatego wystawienie dramatu w r. 1901 było także sensacją towarzyską, a autor spotkał się z wymówkami i zarzutami. Pan Młody i Panna Młoda – to poeta Lucjan Rydel i chłopka Jadwiga Mikołajczykówna, siostra żony Władysława Tetmajera (brata Kazimierza). Poeta – to sam Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Gospodarz – Władysław Tetmajer, brat poety, który także ożenił się z chłopką (siostrą Panny Młodej) i w jego domu odbywało
Wesele Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem symboliczno-fantastycznym, lecz również realistycznym, spełnia rolę dramatu narodowego i dramatu społecznego. Jak powstało? 20 listopada roku 1900 odbyło się rzeczywiście wesele inteligenta poety Lucjana Rydla z chłopką – Jadwigą Mikołajczykówną. Na tym weselu bawił także Stanisław Wyspiański, i stało się ono przyczyną i tematem napisania dramatu pt. Wesele. Obserwujemy na scenie chatę weselną, a w niej pogodzonych i połączonych radością (bo taką chwilą jest wesele) przedstawicieli dwu warstw: chłopów i inteligencji. Chata staje
W dramacie młodopolskim wykształciły się trzy tendencje. Wyróżniamy: Dramat naturalistyczny – realizowany przez Gabrielę Zapolską czy Jana Augusta Kisielewskiego, Tadeusza Rittnera, najbardziej tradycyjny, wyrastający z tradycji realistycznych. Dramat symboliczny – tworzył go Stanisław Wyspiański, a także Stanisław Przybyszewski. W tych dramatach oprócz warstwy realiów i zwykłych wydarzeń ogromną rolę odgrywa warstwa symboliczna. Dramat ekspresjonistyczny – zupełnie nowatorski wówczas typ dramatu, określany czasem jako dramat, w którym dopiero zaczynają funkcjonować elementy poetyki ekspresjonizmu (wyrażania ukrytych głęboko treści),
O przyjdź! Początek utworu budzi skojarzenia z poezją erotyczną. Przypomina wołanie jakiejś dalekiej, eterycznej, delikatnej kochanki, prośbę o odwiedziny: O przyjdź, jesienią – Wdziej szatę lekką, białą, zwiewną, pajęczą; Rzuć na hebanowe swoje włosy perły rosy, Lśniące zimnych barw Tęczą. Tajemnicza, chłodna, lecz impresyjna czarnowłosa – kobieta epoki… Cóż dziwnego w tym, że młody poeta marzy o wizycie kogoś takiego? Może to muza, a może narkotyczna kochanka przynosząca wymarzone ukojenie skołatanej duszy? Jeszcze niemal cała
Czytając utwór, oczami wyobraźni widzimy następujący obraz: na tle szarych skał, wśród pięknych górskich ujęć, kwitnie krzak dzikiej róży. Obok – umiera stara, powalona przez zamieć limba. Już sam opis przestrzeni jest wyrazem impresjonizmu: pawiookie stawy, plamy szarych złomów, wężowiska kosodrzewin, a na nich ekspresywny, pąsowy krzak dzikiej róży ciska „pąs swój krwawy”. Jeżeli potraktujemy krzak róży i starą limbę jak bohaterów utworu, stwierdzimy, że są one symbolami: młodości i przemijania, pełni sił
