JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Filozofia dramatyczna św. Augustyna Św. Augustyn (354-430) urodził się w Tagasta, w Afryce, jego ojciec był poganinem, matka zaś chrześcijanką. Do badań filozoficznych skłoniły go pisma Cycerona. Nie od razu jednak filozofował w duchu chrześcijańskim, najpierw był wyznawcą manicheizmu. Dopiero pod wpływem lektury dzieł Platona i żarliwych kazań biskupa Ambrożego nawrócił się. W wieku dojrzałym, już jako biskup Hippony (także w Afryce), stał się fanatycznym wręcz obrońcą chrześcijaństwa, słynnym „młotem na heretyków”. Uważał, że prawdziwie wierzącym
Antyk stworzył bardzo wiele gatunków obecnych w literaturze także współcześnie. Przez wieki były one modyfikowane, rozwijane. Komediopisarze późniejszych epok korzystali z motywów obecnych u Plauta czy Arystofanesa (dowodzi tego np. twórczość Moliera), echa antycznej tragedii, choć już dawno dokonano reformy teatru, znaleźć łatwo i dziś (np. obecność chóru w Kartotece Tadeusza Różewicza). Tren – wzorcem są utwory Simonidesa, Pindara, Owidiusza. Nawiązania: Treny Jana Kochanowskiego (poeta ten wprowadził do literatury cykl trenów), Anka Władysława Broniewskiego (wiersz poświęcony
Średniowiecze kult Arystotelesa, Wergiliusza (jest przewodnikiem w Boskiej komedii Dantego); Renesans W szkolnictwie i na uniwersytetach czyta się wówczas dzieła greckiego filozofa Arystotelesa, z filozofów rzymskich popularni są Seneka i Cycero. Twórczość Kochanowskiego Odprawa posłów greckich – została oparta na tragedii starożytnej. motyw arkadyjski w Pieśni świętojańskiej o sobótce, tłumaczenia pieśni Horacego, nawiązania do filozofii epikurejskiej (Miło szaleć, póki czas po temu) i stoickiej, przywoływanie postaci mitologicznych (fraszka O miłości, Pieśń o dobrej sławie); Barok poezja, odwołująca się często dla
Nawiązywano do kultury starożytności w różny sposób Czerpano z zasobu motywów, wątków, symboli zawartych w mitach, eposie, tragedii i poezji. Tradycja antyczna znajduje także odbicie we współczesnej poezji i prozie, wciąż nawiązują poeci i pisarze do mitu ikaryjskiego (np. wiersz Stanisława Grochowiaka pt. Ikar, Ernesta Brylla pt. Wciąż o Ikarach głoszą, opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza pt. Ikar). Do antyku nawiązywali twórcy renesansowi jak np. Jan Kochanowski, twórcy oświeceniowi np. Ignacy Krasicki, a także dziewiętnasto- i dwudziestowieczni prozaicy np. Stefan Żeromski. Twórcy
Takich uniwersalnych uczuć i postaw, które stały się tematem twórców starożytnych i nadal są żywe, jest nieskończenie wiele. Można wymienić tu miłość macierzyńską (uosabia ją choćby bogini Reja) i miłość siostrzaną (Antygona). Ważne miejsce w mitologii i literaturze biorącej motywy z mitów jest miłość kobiety i mężczyzny – przykładem może być miłość Parysa i Heleny, warto także pamiętać, że Afrodyta była boginią miłości, że temat ten podejmowali lirycy greccy m.in. Safona. Patriotyzm i umiłowanie ojczyzny to następny uniwersalny motyw
Na przykład Marka Aureliusza i jego słynny cytat: „Raz już należy odczuć, jakiego świata jesteś cząstką”. Pochodzi z Rozmyślań Aureliusza, który był stoikiem, cesarzem-filozofem,człowiekiem wykształconym. Głosił, że cnotą jest umiar, że należy przyjąć i dobrze wypełniać rolę, jaką wyznaczyło człowiekowi życie, przestrzegał przed egoizmem, a każdą pracę nakazywał wykonać „jakby była ostatnią w życiu”. Inny filozof rzymski to Seneka. Żyć mu przyszło w czasach Klaudiusza i Nerona – był nauczycielem i opiekunem tego drugiego i przez pewien czas miał
Liryki Horacego można podzielić: ze względu na temat: liryki patriotyczno-obywatelskie, liryki refleksyjne, liryki biesiadne, liryki autotematyczne (podejmujące temat poezji); ze względu na ukształtowanie monologu poety: liryka inwokacyjna (w 2 osobie) – zwraca się do kogoś, liryka wyznania (w 1 osobie) – wyznaje swoje uczucia. Zapamiętaj! Horacy (65-68 r. p.n.e.) był synem wyzwolonego niewolnika. Ojciec zapewnił mu bardzo dobre wykształcenie. Gdy po zabójstwie Juliusza Cezara rozpętała się wojna domowa, wziął w
Exegi monumentum – oznacza: „stawiam sobie pomnik” – (trwalszy niż ze spiżu). Tak zaczyna się słynna oda Horacego, która podejmuje temat nieśmiertelności poety i poezji. Twórczość, poezja, dzieło życia daje poecie sławę i nieśmiertelność. „Non omnis moriar” – brzmi słynny cytat, który oznacza: „nie wszystek umrę” – bo pozostanie po mnie sława i poezja. Horacy zwraca uwagę na dwoistą naturę poety: śmiertelną i nieśmiertelną także w wielu innych utworach, np. w odzie: Niezwykłe i potężne uniosą nas
W swoich Carminach (pieśniach) wyznawał Horacy filozofię umiaru oraz złotego środka, czyli z obu nurtów, stoicyzmu i epikureizmu brał to, co wydawało mu się cenne. Propaguje on hasło „carpe diem” charakterystyczne dla epikurejczyków. Mknie rok za rokiem jak jedna godzina, więc łap dzień każdy, a nie wierz ni trochę w złudnej przyszłości obietnice płoche. (Carmen I, 11: Do Leukonoe) Wyznaje także stoicką zasadę okazywania w nieszczęściu równowagi ducha. Pomnij zachować umysł niezachwiany Pośród złych przygód
Filozoficzne inspiracje poezji Horacego. Nakreśl na początku w kilku słowach biografię twórcy. Horacy (po łac. Quintus Horatius Flaccus) żył w latach 65-8 p.n.e. i był najsławniejszym poetą lirycznym Rzymu. Mimo że urodził się jako syn wyzwolonego niewolnika, zdobył wykształcenie godne senatora – uczył się w Rzymie i w Atenach. To właśnie jego erudycja zadecydowała, że możemy odczytać w pozostawionych przez niego wierszach głębokie przemyślenia, znajomość filozofii myślicieli greckich – epikurejczyków i stoików. Inspiracje epikurejskie i stoickie w poezji Horacego
Najważniejsza w epigramacie jest pointa. Przeglądając epigramaty, mamy nieraz wrażenie, że właściwie cały epigramat zamknięty jest w poincie, jest pointą sam w sobie. Przykład? Oto utwór Lucyliusza z II w. p.n.e. pt. Na pewnego portrecistę. Eutychos, ten wielki malarz, dwudziestu synów spłodził. Ale nawet w nich nie osiągnął ani krzty podobieństwa. Chyba marny jest talent malarza Eutychosa. I tak bywa w życiu, że się okrzykuje „wielkim” artystą kogoś, kto wcale nie ma żadnych zdolności. Zobacz: Czym
To wierszyk, sentencja, złota myśl, którą starożytni wypisywali na posągach zmarłych i nagrobkach. Najważniejszą cechą epigramatu jest zwięzłość. Im bardziej lapidarna forma, tym lepszy epigramat. A jakie treści można umieszczać na nagrobkach? Oczywiście, coś o życiu, przemijaniu, wartościach. Kiedy epigramat poszerzył swój użytkowy charakter (nie występował już wyłącznie jako nagrobny wierszyk, lecz odrębny gatunek literacki), poszerzył się też jego zakres tematyczny. Zaczęły pojawiać się również epigramaty miłosne, biesiadne, satyryczne. Źródłem epigramatów jest Antologia
Wergiliusz – autor eposu Eneida. Żył za czasów Oktawiana Augusta. To Eneida (chociaż jej nie dokończył) przyniosła mu największą sławę, czasem był nazywany największym poetą starożytności. Wergiliusz napisał także Bukoliki (inaczej Eklogi) – sielanki przedstawiające szczęśliwy żywot pasterzy w cudownej krainie Arkadii. Jest też autorem Georgików – poematu sławiącego pracę na roli i życie wiejskie – napisanego na życzenie samego cesarza. Warto zwrócić uwagę na fakt, że Wergiliusz był uznawany za autorytet
Antygona Jako wolna jednostka mam prawo do swojej religii i jej obrządków! Siostrę obowiązuje miłość do brata i powinność odpowiedniego pochówku. Muszę pozostać wierna religii i tradycji, a te każą opłakiwać zmarłego i pomóc wędrówce duszy do Hadesu. Uczucia jednostki nie mogą zostać zdeptane przez ustawę lub bezduszny dekret. Władza winna służyć ludziom, a nie odwrotnie. Prawo boskie wyżej stawiam od państwowego. Kreon Polinejkes jest zdrajcą. Należy przykładnie go ukarać, by odstraszyć od zdrady innych. Muszę dbać
Tak, gdyż Kreon musiał wybierać pomiędzy działaniem, które nakazywało mu sumienie i uczucia rodzinne, a decyzją konieczną do utrzymania autorytetu władzy. Wydając rozkaz królewski zabraniający pochowania Polinejkesa miał na celu dobro społeczne, gdyż uznawał czyn Polinejkesa, który zaatakował Teby, wchodząc w sojusz z królem Adrastosem, za czyn zdrajcy. Z drugiej strony, Antygona była członkiem rodu królewskiego i narzeczoną syna Kreona – Hajmona. Mając na celu dobro jednostki – tzn. swego syna i Antygony, Kreon mógł cofnąć rozkaz,
Antygona musi wybrać między dwoma racjami, z których obie są równie ważne i sprzeczne ze sobą. Jako kochająca siostra, wierna prawu boskiemu czuje się zobowiązana do pochowania i uczczenia zwłok brata Polinejkesa. Jeśli tego nie uczyni, nie tylko ciało zmarłego zostanie pohańbione, lecz – według wierzeń religijnych Greków – dusza Polinejka nie zazna spokoju. Z kolei, z drugiej strony Antygona wejdzie w konflikt z prawem państwowym, gdyż Kreon zabronił pod karą śmierci pochować Polinejkesa, uznając go za
Sofokles nawiązuje do mitu Labdakidów. Antygona jest córką Edypa, a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na Teby, aby dochodzić swoich praw. Obaj bracia giną, a władzę obejmuje Kreon. Eteoklesa nakazuje pochować jako bohatera, ze wszelkimi honorami. Jeśli
Jeśli tragedia przedstawia tragiczne losy, musi być napisana bardzo poważnie. Na tym właśnie polega decorum. Poważny temat wymaga poważnego stylu. Tragedii czy eposowi przypisany był styl wysoki, odpowiednie postacie, wydarzenia odpowiedniej rangi. Żadnych żartów, śmiechów, chichów. Nie przystoi również do tragedii wyprowadzić ani postaci z ludu, ani rubasznego humoru – to domena komedii. Takie były reguły i nikt zasady decorum nie naruszał. Kto w literaturze nowożytnej odważył się wystąpić przeciw decorum? Nawet w tragicznych
Inaczej los lub przeznaczenie. Starożytni Grecy wierzyli, że człowiek ma przypisany z góry, zaprogramowany los, bieg wydarzeń w życiu, których nie da się uniknąć. Właśnie fatum decydowało o dziejach bohaterów takich jak Edyp czy Kreon. To, co zrządzone przez bogów, musiało nastąpić – stąd pogląd, który głosi, iż życie to ułożony z góry scenariusz i wszystko w nim jest zaplanowane – nazywa się fatalizmem. Także słowo fatalny – czyli nieszczęsny, zły, pochodzi od fatum, gdyż zapowiedziane
Jest to inaczej nieszczęśliwe zbłądzenie bohatera, które polega na zderzeniu rzeczywistej sytuacji bohatera z tym, co wie on na własny temat, np. popełnia zbrodnię, czyn, który wynika z niewiedzy. Przykładem sytuacji, w której zaistniała ironia tragiczna, jest moment, kiedy Edyp zabija Lajosa i żeni się z Jokastą, nie wiedząc, że są to jego rodzice, a wręcz przeciwnie, przecież uciekł z Koryntu, aby uniknąć spełnienia przepowiedni, iż zabije własnego ojca i ożeni się z matką. Zobacz: Co to jest fatum?
