REFERATY / Tematy przekrojowe
Żart, śmiech, satyra, groteska jako wyraz dezaprobaty wobec istniejącej rzeczywistości. Omów na wybranych przykładach literackich. W jakim jeszcze ujęciu temat literatury śmiechu może występować? Wątki ludyczne – czyli śmiech dla śmiechu, dla radości i dla rozrywki, nie tylko dla satyry i wytykania wad; Wielkie dzieła komediowe sceny teatru (polskie i obce); Słynne postaci komiczne i ich charakterystyka (nie zawsze są sympatyczne, nie zawsze są odstraszające); Śmiech, humor, komedia w służbie
Wstęp Powrót jest dość częstym motywem epickim, lirycznym i filmowym. Niejednokrotnie łączy się z toposem podróży, wędrówki, ale nie jest to warunek konieczny. Bywają powroty szczęśliwe, lecz również pełne gorzkich rozczarowań, euforyczne i dramatyczne, powroty przegranych i zwycięzców etc. Najczęściej eksponowanymi w sztuce są powroty: • do ojczyzny, rodziny (Homer Odyseja) • do krainy dzieciństwa (Bruno Schulz Sklepy cynamonowe) • do tradycji, wiary, idei (przypowieść o synu marnotrawnym) • do „rzeczywistości”
„Samotność – cóż po ludziach…” (A. Mickiewicz). Twoje refleksje o istocie samotności i literackich samotnikach. Przykładowy wstęp Zacytowane w temacie słynne słowa: „Samotność – cóż po ludziach…” wypowiada Konrad w czasie Wielkiej Improwizacji. Wiem, że padają one w stanie poetyckiego uniesienia, ale mimo to nie mogę ich zrozumieć, ani tym bardziej się z nimi zgodzić. Żaden człowiek, jak mi się wydaje, nie ma prawa odrzucać innych ludzi. Nawet genialny artysta – tym bardziej Konrad, który mówi
Bohater tragiczny w znanych ci utworach. W literaturze często spotkać można bohaterów, których życie stawia w trudnych sytuacjach. Są oni zmuszeni dokonać wyboru między kilkoma przeciwstawnymi, a jednocześnie równorzędnymi racjami. Każda jednak decyzja prowadzi ich do katastrofy, przynosi klęskę. Bohaterów, których dotknęła ta niemożność podjęcia właściwego, dającego radość i szczęście wyboru, nazywamy tragicznymi. Pierwszą tego rodzaju postacią była Antygona z dzieła Sofoklesa. W utworze tym bardzo wyraźnie przedstawiony został tragiczny konflikt interesów. Po jednej stronie
Które utwory preferujesz jako czytelnik: te, które kopiują rzeczywistość, czy te, które kreują nowe światy? Odpowiadając na pytanie, wykorzystaj w funkcji argumentacyjnej wybrane teksty. Zestaw lektur Kreacja nowych światów Literatura plebejska • Franciszek Rabelais – Gargantua i Pantagruel • Jonathan Swift – Podróże Guliwera • Adam Mickiewicz – Dziady • Stanisław Wyspiański – Wesele • Witold Gombrowicz – Ferdydurke • Witkacy – Szewcy • Bruno Schulz – Sklepy cynamonowe • Tadeusz Konwicki
Ludzie spieszą się do pracy, dlatego niedbale ją wykonują, spieszą się w używaniu języka, dlatego jego smaku nie odczuwają, spieszą się w odpoczynku, dlatego nie mogą wypocząć. (Antoni Kępiński) Jak w naszym pełnym pośpiechu świecie odnaleźć spokój i wewnętrzną harmonię? Propozycje wstępów 1. Spójrzmy na polskie (i nie tylko) XXI stulecie. Jest pełne ludzi, którzy ciągle dokądś dążą, żyją w ciągłym pośpiechu, stale w drodze. Ale czy żyjąc w biegu, są rzeczywiście szczęśliwi? Czy
Milej sobie wspomniam nie dzieła waleczne I głośne, ale czyny ciche, użyteczne I cierpienie„ (Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz) Cierpienie towarzyszy istocie ludzkiej od początku dziejów ludzkości. Może być spowodowane chorobą, czyjąś śmiercią albo miłością do ojczyzny. Działanie ludzkie jest zawsze usprawiedliwione, jeżeli jego pobudką jest miłość do ludzi. Ten, kto kocha – nie potrzebuje się lękać. Tłumi w sobie egoizm i otwiera się na drugiego człowieka. Rodzi się w nim chęć nieustannej ofiary
Antyk, okres przed zapisem tekstu Trudno mówić o literaturze tego okresu. Chodzi o poezję epicką przekazywaną ustnie, której dwa znane nam arcydzieła spisane zostały jako Iliada i Odyseja. Poezja ta to najprawdopodobniej jeden z podstawowych środków przekazywania świadomości kulturowej. Śpiewane przez aojdów (wędrownych poetów recytatorów) poematy mają charakter mityczny: są środkiem przekazywania i odradzania mitu – podstawowego elementu ówczesnego sposobu myślenia religijnego i społecznego. Jeżeli mówi się, że w kulturach mitologicznych mit dzieje się wciąż na nowo, to
Otwarty temat pozwala na wiele. Jedną z najciekawszych możliwości, jakie daje ogólny temat pracy maturalnej, jest wybór formy eseju. Zamiast pisać sztywne rozprawki (teza – argumenty – teza) możemy przyjąć prawdziwie niezależną, autorską perspektywę. Potrzebny jest tylko pomysł! Na przykład – feministyczny… Nie ma chyba w literaturze tematu ważniejszego niż miłość. Cierpienia i nadzieje zakochanego serca inspirują pisarzy bardziej niż wszystkie inne ludzkie emocje. Czytamy więc o wiecznie wiernym Orfeuszu, popełniającym samobójstwo Werterze,
Idee najlepiej leżą na manekinach (Ewa Lipska) Czy literatura zaangażowana może być dobrą literaturą? Nie ulega wątpliwości, że literatura ma olbrzymią siłę oddziaływania. Ustosunkowując się w określony sposób do rzeczywistości, wpływa ona na nasze poglądy, wyobraźnię, wizję świata, często jest motorem ludzkich działań, a więc, pośrednio rzeczywistość tworzy. To wielka jej moc kreacyjna jest wykorzystywana w największym stopniu w przypadku tzw. Literatury zaangażowanej, która najogólniej rzecz biorąc, stara się zmienić, udoskonalić ludzki świat pod
Fatum czy wolna wola? Twoje refleksje nad ludzkim losem. Odwołaj się do wybranych utworów literackich różnych epok. Fatum, wolna wola to stałe elementy, które pojawiają się w literaturze już od czasów starożytności. Trudno wyobrazić sobie jakiegokolwiek bohatera pozbawionego własnego losu, wolnej woli czy też wiszącego nad nim przeznaczenia. Nawet Kafkowskie postaci mają swoje losy. Absurdalne, ale mają. Można by nawet powiedzieć o jakiejś fatalistycznej sile, która zawładnęła ich życiem. Wola to źródło
Dojrzewanie – czas przeklęty czy błogosławiony? Odpowiedz, opierając się na przeczytanych lekturach i obejrzanych filmach. Od twoich listów pachniało w sieni, Gdym wracał zdyszany ze szkoły, A po ulicach w lekkiej jesieni Fruwały za mną jasne anioły. (…) Z przemodlenia, z przeomdlenia senny, W parku płakałem szeptanymi słowy. Młodzik z chmurek prześwitywał jesienny, Od mimozy złotej – majowy. Słowa Wspomnienia, spisanego przez Juliana Tuwima, zaśpiewanego później przez Czesława Niemena nieodłącznie kojarzą nam się z
A jednak to właśnie na przełomie XIX i XX stulecia dokonało się coś, co na trwałe odcisnęło swe piętno na historii literatury. Przede wszystkim, jak sądzę, dużą rolę odegrały wtedy dokonania nauki i filozofii. Teoria względności Alberta Einsteina wskazywała jednoznacznie, że nie ma możliwości tak zwanego obiektywnego poznania, a zatem jedyną słuszną prawdą jest prawda subiektywna, indywidualna. Potwierdzał to również filozof Henri Bergson, według którego na świecie nie ma nic stałego – wszystko nieustannie
Uniwersalne problemy człowieka i różne sytuacje życiowe. Komentarz: To zagadnienie wydaje się dość podobne do poprzedniego, ale tak naprawdę jest szersze. Chodzi tu o tematy, które wskazują na jakieś bardziej lub mniej konkretne sytuacje życiowe i związane z nimi sposoby (czasem – wzorce) ludzkich zachowań. Czyli – oprócz zespołu wartości, którymi kieruje się człowiek, staje on przed jakimś problemem, który musi rozwiązać; albo – musi dokonać zmiany w wyznawanym przez siebie dekalogu itp. Uniwersalne problemy
Człowiek w poszukiwaniu najważniejszych wartości (dobro, zło) Taki problem istnieje w kulturze od jej początków. Czym się w życiu kierować? Czy wartości są jasno, jednoznacznie, raz na zawsze określone, czy też – względne, zależne od epoki, mody, a może innych jeszcze czynników? Istnienie pewnych wartości zależne jest od czasów, w których są wyznawane; np. średniowieczne pojęcie honoru bardzo się różni od współczesnego. Lansowane wówczas wzorce osobowe (rycerza, świętego, dobrego władcy) nie spotkałyby się z zainteresowaniem ludzi
Motyw buntu w literaturze. Omów temat, wykorzystując wybrane utwory. Komentarz Temat nie jest szczególnie trudny, wydaje się dość interesujący – zwłaszcza dla młodych ludzi. Przygotowując ten temat, warto zastanowić się nad istotą buntu w ogóle, spróbować odpowiedzieć sobie na pytania: czym jest bunt? Czy jest on rzeczywiście potrzebny? Czy bunt możemy podzielić na sensowny i bezsensowny? Temat jest bardzo obfity w źródła, a więc można świadomie wybrać sobie na przykład pewien
Kondycja człowieka współczesnego Można położyć nacisk na swoistość, wyjątkowość i niezwykłość problemów człowieka współczesnego lub – odwrotnie – uniwersalność. Pierwsza opcja jest lepsza – więcej materiału oraz możliwości sproblematyzowania zagadnienia. Kondycja współczesnego człowieka różni się od sytuacji człowieka w innych epokach przede wszystkim problemami, jakie dotyczą całego świata; najważniejsze z nich to: problemy polityczne – wojny, w tym dwie światowe, rozwój totalitaryzmu – faszyzmu i komunizmu, Holocaust. Ale to także trudne do rozwiązania kwestie
Polska i Polacy – naród, tożsamość narodowa Najważniejsze utwory Odprawa posłów greckich i Pieśń o spustoszeniu Podola Jana Kochanowskiego, Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego, Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego, Dziady Adama Mickiewicza, Kordian i Grób Agamemnona Juliusza Słowackiego, Lalka Bolesława Prusa, Rota Marii Konopnickiej, Trylogia Henryka Sienkiewicza, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Przedwiośnie Stefana Żeromskiego, Skumbrie w tomacie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Karykatury i obrazy W warszawskim Muzeum Karykatury można było kiedyś obejrzeć wystawę zatytułowaną Polaków portret przaśny. Zwyciężyła
Wędrówka, podróż – przemiana. Komentarz: To jeden z najdawniejszych i najbardziej uniwersalnych motywów literackich. Jego poznanie może przydać się także i przy realizacji innych tematów. Źródła tego motywu znajdujemy w tekstach najdawniejszych – mitach, Biblii. Jedna z pierwszych literackich realizacji to Odyseja Homera, ukazująca Odysa jako człowieka, który podczas swej dziesięcioletniej podróży ulega przeróżnym przemianom, doświadcza wielu uczuć, sprawdza sam siebie i wystawiany jest na próby – z całą pewnością, kiedy dociera do Itaki, jest już innym
Zadania sztuki i artysty Komentarz: Do połowy wieku XX artyści (w tym – przede wszystkim – literaci) pełnili ważniejszą niż dziś rolę w społeczeństwie jako wyraziciele różnych ważnych opinii, dość powszechnie liczono się z ich zdaniem itp. Dziś jest może i podobnie, ale tylko teoretycznie; w praktyce różne autorytety przynależne do świata sztuki i kultury wygłaszają różne opinie na temat spraw publicznych, dotyczących polityki, edukacji, kultury, ale – przyznajmy szczerze – mało kto się z nimi liczy.
