Wypracowania z literatury XX wieku
„Władza odczłowiecza ludzi” (Bias Priene) – słowa greckiego mędrca uczyń mottem rozważań na temat władzy i jej wpływu na postępowanie i osobowość człowieka. Odnieś się do wybranych utworów literackich. I. Przykładowy wstęp Z jej przejawami stykamy się od najmłodszych lat. Jako dzieci musimy podporządkować się rodzicom, potem przychodzi czas na panią z przedszkola i pierwszą szkolną wychowawczynię… Władza, bo o niej myślę, jest nierozerwalnie związana z istnieniem każdej, nawet najmniejszej ludzkiej
Odnosząc się do wybranych utworów, rozważ myśl Władysława Tatarkiewicza: „Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszani”. Przykładowy wstęp Nie ulega wątpliwości, że samotność niechciana, do której człowiek w wyniku rozmaitych życiowych okoliczności jest zmuszany, to – zgodnie z tym, co twierdzi wybitny filozof Władysław Tatarkiewicz – prawdziwa męka. Moim zdaniem jednak określenie „zmuszeni” do samotności jest nieprecyzyjne. Nieczęsto bowiem przymus uwidacznia się w sposób
„Praca czyni życie słodkim” (Gotlob Wilhelm Burmann). Zgadzasz się z tym twierdzeniem czy nie? Odwołaj się do wybranych przykładów literackich. Przykładowy wstęp W naszym języku – albo szerzej: w naszej kulturze – praca kojarzy się z obowiązkiem. Smutnym obowiązkiem. W końcu czy powtarzane każdego dnia zajęcia mogą nie męczyć? „Mogą” – zdaje się twierdzić Gotlob Wilhelm Burmann. W zdaniu Burmanna zawartym w temacie mowa jest o pracy w sensie bardziej
„Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu/ Umiał poświęcić dla sprawy narodu…” (Adam Mickiewicz). Polaków wyobrażenia o godności, honorze i powinnościach wobec kraju. Przykładowy wstęp Polacy znani są z tego, że – o czym świadczą nie tylko przykłady literackie, ale i fakty z historii – potrafili ofiarnie służyć swojej ojczyźnie, a nawet oddawać za nią życie. „Ojczyzna – to wielki zbiorowy obowiązek” – te słowa przez wieleset lat były dla Polaków wyznacznikiem postępowania. Oczywiście, postawę taką wymuszała
„Literatura buduje sobie własną – całkiem nieoficjalną, chociaż niekoniecznie opozycyjną – ojczyznę, zbudowaną z prowincji i środowisk, które dotąd mało zajmowały pisarzy” (Jan Błoński). Motyw „małej ojczyzny” w literaturze współczesnej. Przykładowy wstęp W utworach współczesnych pisarzy temat ojczyzny rzadko przywoływany jest wprost, co na przykład w romantyzmie było czymś całkowicie naturalnym. Patetyczne pisanie o własnym kraju trąci dziś staroświecczyzną, dlatego twórcy zwracają się coraz częściej, na co zwraca uwagę prof. Jan Błoński, do swoich prywatnych
Współbrzmi, zachwyca, przeraża… Jaką rolę spełnia pejzaż w literaturze i sztuce? W swoich rozważaniach odwołaj się do wybranych przykładów. Przykładowy wstęp: Nie mam wątpliwości, że większości przeciętnych czytelników hasło „pejzaż w literaturze” kojarzy się z długimi i nudnymi opisami, które zazwyczaj się podczas lektury książek… omija. Tak jakby były jedynie dodatkiem do wydarzeń, do możliwie najbarwniejszej i zaskakującej akcji. Zupełnie inaczej jest ze sztuką. Rozmaite wystawy, jak choćby wystawa impresjonistów w Warszawie, pokazują, że największym
„Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne…” (Leopold Staff). Przyroda bliska, zdumiewająca, tajemnicza…? Rozważ, odwołując się do utworów literackich różnych epok. Przykładowy wstęp: „Patrzę na gwiazdy górne i kwiaty polne” – pisze Staff. Któż z nas nie przeżywał podobnych chwil bliskiego kontaktu z naturą? Mimo niesłychanego rozwoju techniki i całego naszego zabiegania wciąż uciekamy w świat przyrody, który to nas zachwyca, to znów przeraża – wydaje się bliski, a za chwilę zupełnie nieodgadniony… Być może, właśnie z powodu
Wolna i zniewolona, w marzeniach i w rzeczywistości, ale zawsze Polska. Przedstaw funkcjonowanie motywu ojczyzny w wybranych utworach literackich. Przykładowy wstęp Takich słów jak Polska czy też ojczyzna w codziennym języku używamy rzadko. Fakt, że tu właśnie się urodziliśmy i tu żyjemy, wydaje się oczywisty i nie ma potrzeby, aby na każdym kroku to podkreślać. Zgodnie jednak ze słynną inwokacją do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza dopiero wtedy, gdy los rzuci nas z dala od rodzinnego kraju, zaczynamy zdawać
„W obcych miastach przychodzimy na świat, nazywamy je ojczyzną, lecz niedługo wolno nam podziwiać ich mury i wieże” (Adam Zagajewski, „Piosenka emigranta”). Motyw emigracji w wybranych tekstach literackich. Przykładowy wstęp W dzisiejszym świecie, kiedy niemal każdy z nas ma w domu paszport i bez problemu może zarówno wyjechać z kraju, jak i do niego wrócić, problem emigracji wydaje się trudny do zrozumienia. Emigracja to bowiem fakt opuszczenia ojczyzny wbrew
Dawid H. Lawrence twierdził, że cała wielka literatura opowiada o moralności. Odwołując się do wybranych utworów, potwierdź ten pogląd lub podejmij z nim polemikę. Przykładowy wstęp: Trudno wydawać jednoznaczne, generalizujące sądy o czymkolwiek, w tym o literaturze. I niełatwo takich opinii bronić – zawsze mogą się przecież znaleźć wyjątki, podważające założoną tezę. Zdanie Dawida H. Lawrence’a, mimo swojego uogólnienia, wydaje mi się prawdziwe. Nie chodzi oczywiście o to, że wszystkie wartościowe dzieła literackie propagują zachowania
Skomentuj, odwołując się do postaw wybranych bohaterów, sentencję Zbigniewa Herberta: „Cnota nie jest azylem słabych, zaś akt wyrzeczenia się jest aktem odwagi”. Przykładowy wstęp: Zawarte w temacie zdanie Herberta zdziwiło mnie swoją oczywistością. Czy wielki poeta i autorytet moralny musi przypominać o tym, że tzw. dobre, moralne lub, używając dawnego określenia, cnotliwe życie wymaga siły woli, odwagi, a nawet pewnego rodzaju heroizmu? Uświadomiłem sobie jednak, że tak. Właśnie dziś te słowa są niezwykle potrzebne.
Rodzice i dzieci w utworach literackich różnych epok. Na wybranych przykładach przedstaw związki uczuciowe i konflikty postaw. Przykładowy wstęp: Całkiem niedawno rozmawiałem długo ze swoim dziadkiem. Wspominał młodość, historię poznania żony, ale przede wszystkim dużo mówił o problemach z synem, czyli moim tatą. Mój ojciec zawsze powtarzał, że miał wspaniały, kochający, zgodny dom. Kiedy kłóciliśmy się o coś, uwielbiał komentować moje zachowania czy słowa: „Mnie by coś takiego nigdy nie przeszło przez gardło wobec Twojego dziadka”.
Czy prawda i dobro zapewniają człowiekowi szczęście? Jak na to pytanie odpowiadają bohaterowie różnych epok? Przykładowy wstęp Dobro i prawda to jedyne drogi do szczęścia – tak twierdzili starożytni. Dlatego dążyli do stworzenia parenetycznego obrazu mędrca. Człowieka roztropnego opisał Platon w dialogach – był nim Sokrates. Wizerunek mądrości stworzył również w Etyce nikomachejskiej Arystoteles. Uważał on, że człowiek najbardziej miłuje prawdę i największym szczęściem dla niego jest jej rozważanie – czyli praktykowanie tzw. cnót intelektualnych,
„W życiu nie chodzi o szczęście”, lecz o dobre życie (Barbara Skarga). Rozważ myśl, odwołując się do postaw wybranych bohaterów literackich. Przykładowy wstęp Starożytni filozofowie poszukiwali szczęścia. Niektórzy z nich – np. stoicy – uznali, że szczęście i dobre życie to to samo. Jeżeli człowiek kroczy drogami cnoty, to jednocześnie jest zadowolony. Szczęście i zarazem dobre życie dla stoików było równoznaczne z wyrzeczeniem, ascezą, samozaparciem. Było czymś zupełnie innym niż tym, z czym kojarzy się przeciętnemu człowiekowi.
„Ale ten płacz Antygony, co szuka swojego brata To jest zaiste nad miarę Wytrzymałości.” (Czesław Miłosz) Literatura i sztuka wobec ludzkiego cierpienia. . Przykładowy wstęp W głębi każdego z nas istnieje przekonanie, że istota ludzka jest stworzona do radości i szczęścia. Dlatego cierpienie wywołuje odruch buntu. Nie rozumiemy go, jego istoty i źródeł, chociaż doświadczamy często w naszej życiowej wędrówce. Aktywność ludzka jest od zawsze skierowana na walkę z cierpieniem, zarówno
Dociekając, „skąd męka”, Adam Mickiewicz stwierdza: „cierpi, bo służy sobie za kata, sam sobie robi koło i sam się w nie wplata”. Ustosunkuj się do tej myśli, odwołując się do wybranych utworów literatury XIX wieku. Przykładowy wstęp Pewien filozof postawił odważną tezę. Stwierdził iż to cierpienie, które przychodzi z zewnątrz, zazwyczaj nas uszlachetnia i rozwija, zaś najbardziej bolesne i destrukcyjne jest to, którego źródłem jesteśmy my sami. Podobnie odważnie, ale i bardzo jednostronnie
Bohater tragiczny w znanych ci utworach. W literaturze często spotkać można bohaterów, których życie stawia w trudnych sytuacjach. Są oni zmuszeni dokonać wyboru między kilkoma przeciwstawnymi, a jednocześnie równorzędnymi racjami. Każda jednak decyzja prowadzi ich do katastrofy, przynosi klęskę. Bohaterów, których dotknęła ta niemożność podjęcia właściwego, dającego radość i szczęście wyboru, nazywamy tragicznymi. Pierwszą tego rodzaju postacią była Antygona z dzieła Sofoklesa. W utworze tym bardzo wyraźnie przedstawiony został tragiczny konflikt interesów. Po jednej stronie
Bohaterowie naszych czasów – Judym, Kolumbowie, a może Wokulski? Kogo nazwałbyś patronem literackim naszych czasów? Judym na pewno nie. Dziś mało kto wykonałby bezinteresowną pracę, nie pytałby o pieniądze, lecz o idee. Postawa doktora Tomasza Judyma może budzić sprzeciw współczesnego czytelnika nie tylko dlatego, że bohater nie przyjmuje modnej dziś postawy dorobkiewicza. Wybór Judyma wydaje się także dyskusyjny moralnie: czy wolno mu było krzywdzić najbliższą osobę (Joasię) aż tak, w imię dobra anonimowej grupy
Czy można uznać, że tragizm wynika ze świadomości braku rozwiązania sprzeczności życia. Odpowiedz, analizując dwa, trzy przykłady literackie. Wstęp Skojarzenia związane ze słowem tragizm. Potwierdzenie tezy zawartej w temacie: tragizm wynika z uświadomienia sobie sprzeczności niesionych przez życie. Dobór materiału • Antygona Sofoklesa • Konrad Wallenrod Mickiewicza • Dziady cz. III Mickiewicza • Kordian Słowackiego pobieżny przegląd: • Dzieje Tristana i Izoldy, • Pan Tadeusz, • Lord Jim, • Początek
Które utwory preferujesz jako czytelnik: te, które kopiują rzeczywistość, czy te, które kreują nowe światy? Odpowiadając na pytanie, wykorzystaj w funkcji argumentacyjnej wybrane teksty. Zestaw lektur Kreacja nowych światów Literatura plebejska • Franciszek Rabelais – Gargantua i Pantagruel • Jonathan Swift – Podróże Guliwera • Adam Mickiewicz – Dziady • Stanisław Wyspiański – Wesele • Witold Gombrowicz – Ferdydurke • Witkacy – Szewcy • Bruno Schulz – Sklepy cynamonowe • Tadeusz Konwicki
