SIDEBAR
W jaki sposób Jan Kochanowski w „Trenach” zmienia renesansowe rozumienie człowieczeństwa? Zacznij: Odrodzenie przedstawiało człowieka jako istotę pełną godności, prawie równą Bogu, obdarzoną licznymi zdolnościami i możliwościami. Jan Kochanowski był „wyznawcą” filozofii epikurejskiej (szczęście to przyjemność duchowa, zmysłowa i intelektualna) oraz filozofii stoickiej (szczęście zapewnia cnota i życie zgodne z naturą). Rozwiń: Coraz popularniejsza wśród badaczy twórczości Kochanowskiego jest teza, że Treny to nie tyle wynik kryzysu światopoglądowego poety, co przełomu ideowego. Kryzys zaczyna
Na czym polega tragizm bohatera szekspirowskiego? Zacznij: William Szekspir przeciwstawia się znanym z antyku wzorcom kształtowania postaci (niezmienność charakterów niezależnie od sytuacji). W dramatach szekspirowskich bohaterowie podlegają przemianom wewnętrznym, nie zawsze łatwym do „logicznego” wytłumaczenia. Rozwiń: Inaczej niż w tragedii antycznej, losu bohaterów nie determinuje fatum. Duże znaczenie mają namiętności człowieka (władza, zazdrość, miłość itd.). Niewolnicy własnych namiętności nie potrafią ich okiełznać, a całkowite zatracenie się może prowadzić do tragedii. Duże znaczenie ma także
Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp Szarzyński o człowieku i jego miejscu w świecie – omów zagadnienie na przykładzie wybranych tekstów. Zacznij: Te wizje są zupełnie różne. Kondycja człowieka według Sępa Szarzyńskiego jest dramatyczna, by nie rzec tragiczna. Kochanowski zaś nawet w najbardziej pesymistycznych wizjach nie odmawia człowiekowi pewnego rodzaju wielkości. Rozwiń: Człowiek Jana Kochanowskiego otoczony jest opieką Boga, który oddał mu we władanie świat harmonijny i piękny. Nie boi się grzechu
Charakterystyka pisarstwa Ignacego Krasickiego Zacznij: Ignacy Krasicki był bardzo płodnym i wszechstronnym twórcą. Uprawiane przez niego gatunki to satyra, bajka, powieść, poemat heroikomiczny, hymn. Rozwiń: To jeden z największych twórców polskiego oświecenia, zwany księciem poetów. Był mistrzem bajki epigramatycznej (krótkiej, parowersowej, zakończonej ostrą puentą – w odróżnieniu od rozbudowanych, dość długich bajek Jeana La Fontaine’a i Stanisława Trembeckiego), uważany jest za autora pierwszej polskiej powieści nowożytnej. Ponadto dużą rolę odegrał jego Hymn do miłości
Pokaż, w jaki sposób Adam Mickiewicz wykorzystuje wzorce ludowe na przykładzie wybranej ballady. Zacznij: Ballada to krótki, wierszowany utwór nawiązujący do ludowych wątków, korzystający z ludowych wzorców wersyfikacyjnych i stylistycznych. W Polsce wzorcem tego gatunku stały się ballady z cyklu Ballad i romansów Adama Mickiewicza; stamtąd właśnie pochodzą Lilie. Rozwiń: Pełny tytuł utworu brzmi: Lilije. Ballada (z pieśni gminnej). Historia o niewiernej żonie, która zabiła męża, pochodzi z autentycznej pieśni ludowej. W pieśni zaczynającej się od słów Stała
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza – ich znaczenie w życiu polskich emigrantów. Zacznij: To dzieło, wydane w formie przypominającej modlitewnik, było adresowane do emigrantów, którzy po klęsce powstania listopadowego wyjechali do Francji. Miało im przynieść otuchę i nadzieję. Rozwiń: Księgi…były ułożone w formie wersetów prozy biblijnej i przedstawiały dzieje Polski interpretowane w duchu mesjanizmu narodowego – otuchę miała więc przynieść nadzieja na zmartwychwstanie. W pierwszej księdze Polska ukazywana jest jako naród wybrany przez
Jakie nawiązania do dramatu szekspirowskiego znajdziesz w Balladynie Juliusza Słowackiego? Zacznij: Balladyna to dramat napisany w 1834 r. w Genewie, a wydany w 1939 r. w Paryżu. Miała być jednym z ogniw sześcioczęściowego cyklu o legendarnych dziejach Polski, jednak projekt nie został ukończony. Rozwiń: Twórczość Szekspira inspirowała wielu romantyków – widoczne to jest np. w konstrukcji fabuły Balladyny, gdzie wzorem Szekspira obejmuje Słowacki rozległy czas wydarzeń i wiele wątków. W dramacie Słowackiego można dostrzec liczne wątki rodem ze Snu nocy letniej: mieszanie
Jak ukazana jest rewolucja w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego? Zacznij: W dramacie Zygmunta Krasińskiego znajdziemy nawiązania do Wielkiej Rewolucji Francuskiej – to np. czerwona czapka wolności (nakrycie głowy jakobinów). Filozofowie francuscy na początku XIX w. spierali się o to, czym jest rewolucja – postrzegano ją jako karę Bożą za grzechy ludzkości albo próbę, której Bóg poddaje ludzi. Krasiński był przekonany o konieczności nadejścia rewolucji – ukazywał ją jako potworną, niszczącą siłę (która
Udowodnij, że Potop Henryka Sienkiewicza był powieścią ku pokrzepieniu serc. Zacznij: Przywołaj słynną Sienkiewiczowską ideę pisania ku pokrzepieniu serc Polaków uciśnionych przez zaborców, realizowaną przezeń w powieściach historycznych. Odnieś ją do podobnej idei, która przyświecała Mickiewiczowi przy pisaniu Pana Tadeusza. Rozwiń: Wskaż te cechy Potopu, które udowadniają pogląd o krzepieniu serc. Dobór scenerii historycznej – moment silnego zagrożenia Rzeczypospolitej, ale także jej militarnej chwały. Zdecydowane skupienie się na… tej drugiej. Konstrukcja postaci
Lalka Bolesława Prusa – powieść o karierze czy o klęsce? Przedstaw swój sąd na ten temat. Zacznij: Czy pamiętasz, że Prus zastanawiał się nad nadaniem powieści tytułu Stracone złudzenia? I rzeczywiście, kluczowe postacie powieści odnoszą – nawet wielkie – sukcesy, jednak w ostatecznym rozrachunku znajdują się raczej na pozycjach przegranych. Rozwiń: Przedstaw dowody na potwierdzenie tej tezy: Stanisław Wokulski – zarabia wprawdzie w wielkim stylu ogromne pieniądze, jednak nie może zdobyć miłości Izabeli.
Wyjaśnij, dlaczego w odniesieniu do Lalki Bolesława Prusa mówi się o trzech pokoleniach idealistów. Zacznij: Konstruując świat przedstawiony w Lalce, Prus rzeczywiście dokonał wyraźnego rozróżnienia trzech pokoleń ideowych – romantyków, pozytywistów i – co ważne i nowe – pokolenia przejściowego – uosabianego przez Wokulskiego. Rozwiń: Omów postacie reprezentatywne dla poszczególnych pokoleń: Romantycy – to, rzecz jasna, Ignacy Rzecki. Potraktowany cokolwiek ironicznie, z rozrzewnieniem tęskni za Napoleonem i „wielkim czynem”. Ma wszak za sobą
Znaczenie mogiły powstańców i grobu Jana i Cecylii w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Zacznij: Jednym z podstawowych tematów Nad Niemnem jest tradycja czy raczej problem stosunku do niej. Młodzi, zbuntowani pozytywiści byli z nią na bakier – zwłaszcza jeśli chodzi o wspomnienie romantyzmu i powstań. Orzeszkowa nawołuje ich niejako do pogodzenia się z przeszłością – i odnalezienia własnych korzeni. Rolę swoistych punktów spotkania z tradycją pełnią w powieści właśnie dwie mogiły… Rozwiń: Omów symboliczne znaczenia obydwu mogił: Grób
Konflikt między pragnieniami a możliwościami. Omów problem w kontekście „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego. Zacznij: Zawarta w temacie sprzeczność to jeden z kluczy do całej twórczości Żeromskiego. Niemożność dosięgnięcia ideału – czy to narodowego (Rozdzióbią nas kruki, wrony…), czy to miłosnego (Dzieje grzechu), czy wreszcie życiowego (Ludzie bezdomni) to jedno z podstawowych zagadnień jego utworów. Rozwiń: W Ludziach bezdomnych bohaterem podlegającym wewnętrznemu konfliktowi czy raczej grupie konfliktów jest, rzecz jasna, doktor Tomasz Judym. Omówmy
Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny. Zacznij: Wesele to dramat, w którym realizm miesza się z symbolizmem i fantastyką. Realistycznie zarysowana akcja, w bardzo konkretnej scenerii, z bardzo konkretnymi (rzeczywistymi!) postaciami, stanowi swoistą oś konstrukcyjną dla treści symbolicznych. Rozwiń: Przedstaw elementy realistyczne i symboliczne Wesela: Elementy realistyczne: bronowickie wesele (wzorowane na rzeczywistym – Lucjana Rydla); postacie – reprezentanci miasta i wsi; cały pierwszy akt dramatu i część scen z pozostałych aktów. Elementy symboliczne: postacie fantastyczne – „osoby dramatu”
Ukaż elementy struktury mitycznej w Chłopach Władysława Reymonta. Zacznij: Władysław Reymont podczas pracy nad Chłopami dokonał naukowego wręcz odkrycia, jakiego mogło mu zazdrościć wielu etnografów. Doszedł mianowicie do wniosku, że życie i światopogląd współczesnego mu chłopa jest bardzo bliski przedstawicielom kultur prymitywnych, regulowanych świadomością mitologiczną. Rozwiń: Życie mieszkańców Lipiec regulowane jest przez czas cykliczny – pory roku i odpowiadające im zdarzenia. To zresztą odzwierciedla się w samej czterotomowej strukturze powieści. Losy jednostek we
Wyjaśnij teorię Czystej Formy Stanisława Ignacego Witkiewicza. Zacznij: Teoria Czystej Formy wiąże się z przekonaniami filozoficznymi Witkacego – że sztuka to jedyny (oprócz filozofii) we współczesnym świecie obszar metafizycznych przeżyć. Kiedyś rolę tę mogła pełnić np. czarna magia, której praktykowania zaprzestano. Czysta forma to koncepcja sztuki przecząca zasadom realizmu, naturalizmu oraz prawdopodobieństwa życiowego i psychologicznego. Rozwiń: Istota dzieła artystycznego według Witkacego zawiera się w jego formie – kombinacji słów, gestów itd. tworzących „jedność
Zacznij: Powieść została wydana w 1979 r. i jest swego rodzaju podsumowaniem przeżyć autora – jako literata i jako człowieka – w państwie totalitarnym. Czas akcji jest niejasny; pojawiają się różne daty – 1979, 1980, 1999. Mieszkańcy Warszawy nie mają dostępu do kalendarza – dostęp do niego ma tylko władza i Urząd Bezpieczeństwa. Rozwiń: Warszawa to brudne, zaniedbane, szare i nijakie miasto. Tylko podczas oficjalnych uroczystości nadawany jest mu kolor – to biało-czerwone flagi. Nad miastem góruje
Na czym polega wyzwanie rzucone tradycyjnemu dramatowi w „Kartotece” Tadeusza Różewicza? Zacznij: Kartoteka to uporządkowany zbiór kart ewidencyjnych czy informacyjnych na luźnych kartkach ułożonych według danego systemu umieszczonych w pudle czy szufladzie. Dramat Różewicza to niepowiązane ze sobą sceny z życia bohatera, ułożone niechronologicznie. Można by je poprzestawiać bez większej szkody dla wymowy i treści sztuki. Rozwiń: Zdarzenia nie są powiązane związkiem przyczynowo-skutkowym (jak w tradycyjnym dramacie). Luźna konstrukcja podkreśla wewnętrzny rozkład osobowości bohatera.
Przedstaw Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jako powieść otwartych pytań. Zacznij: Powieść powstała w momencie, kiedy jeszcze formowało się państwo polskie. Wynika z obserwacji sytuacji społecznej i politycznej Polski. Rozwiń: Pytania zadawane w powieści dotyczą kwestii wyboru drogi życiowej przez Cezarego Barykę, głównego bohatera. Choć w ostatniej scenie dołącza do maszerujących na Belweder, nie oznacza to, że dokonał już wyboru drogi życiowej. Pytania dotyczą także polityki wewnętrznej i zewnętrznej, która zostanie wybrana przez władze kraju. Przełomową sytuację –
98. Omów moralistykę i przesłanie wybranych utworów Zbigniewa Herberta. Zacznij: Zbigniew Herbert obok Czesława Miłosza to jeden z największych autorytetów poetyckich. Herbert to poeta-moralista, który głosi wiarę w możliwość (i konieczność) zachowania godności w każdej sytuacji, wartości humanistyczne, honor i postępowanie zgodne z własnym sumieniem). Rozwiń: Odkrywa wartości już zapomniane – poszukuje ich w antyku i w tradycji biblijnej. Próbuje ocalić wartości, które zasługują na ocalenie. Ważne są dla niego imponderabilia – niepodważalne, podstawowe wartości, takie jak honor,
