SID ALektura na maturze
Jakie tematy z Króla Edypa są prawdopodobne? Na podstawie przytoczonego fragmentu tragedii oraz znajomości całego dzieła wyjaśnij, na czym polegał tragizm Edypa. Porównaj go z inną, wybraną przez siebie postacią tragiczną. Wyjaśnij, na czym polega ironia tragiczna. Omów ukształtowanie postaci króla Edypa, odwołując się do przytoczonego fragmentu dzieła Sofoklesa i wiedzy o lekturze. Jaką prawdę o losie ludzkim i o człowieku głosi Sofokles w przytoczonym fragmencie tragedii i w całym utworze? Jaką rolę w życiu ludzkim odgrywa Fatum, los? Edyp jako władca.
Rodowód noweli Polskie nowele pisane zgodnie z teorią sokoła O problematyce nowel zapamiętaj! Postulaty pozytywistów w ich nowelach! O rodowodzie noweli zapamiętaj! Klasyczna postać noweli ukształtowała się we Włoszech w epoce renesansu – przede wszystkim pod piórem Giovanniego Boccaccia, autora Dekameronu (słynna teoria sokoła). W Polsce nowela pojawia się na dobre dopiero w okresie pozytywizmu – ale za to od razu jako jeden z najważniejszych gatunków literackich, ponieważ jako krótki
Autor Nieznany. Wprawdzie autorstwo Bogurodzicy przypisywano tradycyjnie świętemu Wojciechowi, nie potwierdza tego nauka. Legendę o rzekomym autorstwie świętego rozpropagował żyjący w XV wieku kronikarz Jan Długosz – który wspominał o tym w swojej kronice, opisując bitwę pod Grunwaldem. Bogurodzica jest jednakże tekstem anonimowym, tak jak większość tekstów średniowiecznych. Ówcześni autorzy, dla których życie na ziemi było tylko etapem w drodze do życia wiecznego, pisali nie dla własnej chwały, lecz dla chwały Bożej – Ad maiorem
Tego się naucz! Musisz umieć odpowiedzieć na pytania: Jaką filozofię propagował Jan Kochanowski? Dlaczego jego Pieśni odgrywają tak dużą rolę w późniejszych epokach? Do jakich twórców i filozofów antycznych nawiązywał w swej twórczości? Jakie wartości propagował? Jacy byli jego mistrzowie? Zagadnienia i tematy do zapamiętania oparte na twórczości Jana Kochanowskiego filozofia życia, stoicyzm i epikureizm – pytanie jak żyć, jak osiągnąć spokój i szczęście; artysta i jego poezja – nieśmiertelność twórc; klasycyzm; Bóg – dobry Ojciec; patriotyzm, troska
Tego się naucz! Dobrze byłoby umieć: Wskazać w dramacie elementy realistyczno-obyczajowe. Taki charakter ma akt I, który zawiera 38 scen ukazujących relacje między chłopami a inteligencją (na przykładzie rozmowy Czepca z Dziennikarzem, Pana Młodego z Panną Młodą i innych). Wskazać elementy fantastyczno-symboliczne. Taki charakter ma drugi akt, w którym mamy do czynienia z pogłębioną analizą psychologiczną postaci; pojawiają się wtedy osoby dramatu. Pamiętaj, bardzo ważne jest, byś pamiętał, jakie widmo
Tego się naucz! Chociaż na liście lektur obowiązkowych pojawia się tylko III część dramatu, warto na pewno wiedzieć coś o pozostałych częściach dramatu – II i IV. Dziady (całość) to utwór o problematyce narodowej i historycznej, a zarazem mistyczny. Części II i IV dramatu powstały w latach 1821-1822 w Wilnie i Kownie. Stąd ich określenie: Dziady wileńsko-kowieńskie. Te części dramatu zrodziła romantyczna wiara w istnienie jakiegoś innego wymiaru bytu, o którym nie chcieli słyszeć racjonaliści, niechętni temu, co pozaintelektualne, nielogiczne. Dla
Tego się naucz! Świat jako labirynt, powieść jako labirynt – to jedne z najbardziej popularnych zagadnień postmodernizmu i doskonały punkt wyjścia do pracy na poziomie rozszerzonym. Koniecznie musisz więc umieć udowodnić, że Kafkowski świat to świat-labirynt. Poza tym na pewno powinieneś umieć streścić dzieje Józefa K., bohatera powieści – i powiązać je z takimi pojęciami jak moralitet, everyman, absurd. Musisz także umieć ukazać Proces jako powieść parabolę (pamiętaj, że tym mianem określa się także
Tego się naucz! Ponieważ Szewcy to lektura na poziomie rozszerzonym, związane z nią zadania, które powinieneś umieć wykonać, nie są wcale łatwe: pokazanie Szewców jako dramatu, w którym ukazana jest pewna wizja rewolucji i porównanie jej z innymi obrazami przewrotów, np. w Przedwiośniu czy w Nie-Boskiej komedii, pokazanie obecnej w Szewcach historiozofii i porówna https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-z-literatury-xx-wieku-c234-praca-domowa-w-liceum/szewcy-praca-domowanie jej np. z historiozofią Hegla, wskazanie w dramacie elementów absurdu, groteski i parodii – w języku, konstrukcji bohaterów i konstrukcji fabuły, próba powiązania dzieła z teorią Czystej Formy. Tematy,
Tego się naucz! Zadania związane z tą powieścią nie są liczne, za to skomplikowane. Powinieneś umieć: udowodnić, że Cudzoziemka jest powieścią psychologiczną; wyjaśnić, czym był psychologizm, jeden z kierunków bardzo modnych w dwudziestoleciu, wyjaśnić metaforyczny charakter tytułu powieści, przedstawić podstawowe wiadomości na temat kompozycji dzieła, wskazać te fragmenty, w których mamy do czynienia z retrospekcją; wyjaśnić, czemu służył ten zabieg, opowiedzieć dzieje Róży Żabczyńskiej, ewentualnie (to bardzo trudne!) także wskazać
Tego się naucz! Zapamiętaj: Trans-Atlantyk nie jest powieścią autobiograficzną! Choć mowa jest o niezaprzeczalnych faktach z życia autora jak np. podróż do Argentyny i bohater, a zarazem narrator dzieła nazywa się Witold Gombrowicz, i tak mamy do czynienia z kreacją świata przedstawionego, z nie-rzeczywistością. Spróbuj porównać Trans-Atlantyk z Ferdydurke: z jakimi problemami zmagają się ich główni bohaterowie? Pokaż, jak zostały ukazane ojczyzna, polskość i życie na emigracji. Zastanów się, jakie wady Polaków ośmiesza autor. Powiąż swoją interpretację dzieła z pojęciami takimi
Tego się naucz! Oto, z czym powinieneś umieć się uporać: pokazanie Ferdydurke jako powieści awangardowej, pokazanie Ferdydurke jako powieści o rozpadaniu się mitów (np. mitu dworku polskiego), wskazanie elementów groteski, absurdu i parodii, określenie, czym jest Forma i umiejętność scharakteryzowania tej powieści jako wykładnika pewnej filozofii. Tematy, z którymi można powiązać Ferdydurke: człowiek a kultura, człowiek a społeczeństwo, kondycja człowieka, młodość, dojrzewanie, tradycja, nowoczesność, szkoła, groteska. Ferdydurke to ważne dzieło, gdyż: Rozprawia się z mitami: nowoczesności, postępu, polskiej
Tego się naucz! Powinieneś umieć scharakteryzować dwie główne postacie występujące w Jądrze ciemności: Kurtz – obywatel belgijski, którego matka była na wpół Angielką, a ojciec – na wpół Francuzem. Jak stwierdził Conrad „Cała Europa brała udział w ukształtowaniu Kurtza”. Mówi się o nim jako o „wybitnym człowieku” zajmującym się handlem kością słoniową. Do Afryki wyjechał, by opracować referat o misji białego człowieka w Afryce. Jednak w jego projekcie pojawia się dopisek „wytępić te wszystkie bestie”. Okazuje się, że
Tego się naucz! Przede wszystkim – zapamiętaj charakterystyczne cechy tej powieści. Powieść realistyczno-psychologiczna to gatunek charakterystyczny dla twórczości Dostojewskiego. To utwór realistyczny (czyli mający odzwierciedlać świat rzeczywisty, dokładny w opisie i charakterystyce bohaterów, cechujący się prawdopodobieństwem zdarzeń), wzbogacony o następujące elementy: szczegółowy opis psychologiczny postaci, dbałość o oddanie stanów psychicznych bohaterów przez opis ich rozmaitych – często mało zauważalnych lub nielogicznych – reakcji na nie, wielogłosowość (polifonia) narracyjna – głos w powieści oddany jest samym
Tego się naucz! Zadania związane z tą powieścią są konkretne. Trzeba umieć: wytłumaczyć tytuł dzieła – pokazać nie tylko jego dosłowne, ale także przenośne znaczenie, zinterpretować symbole pojawiające się w tej powieści (np. Wenus z Milo, rozdarta sosna), pokazać Ludzi bezdomnych jako powieść modernistyczną, opowiedzieć dzieje Tomasza Judyma oraz ukazać go jako społecznika, buntownika, idealistę, człowieka rozdartego wewnętrznie itd., wskazać elementy etosu chrześcijańskiego w powieści. Metaforyczny tytuł powieści Bezdomni w dosłownym
Tego się naucz! Powinieneś umieć: wskazać elementy powieści tendencyjnej w tym dziele, pokazać Nad Niemnem jako powieść realistyczną, przedstawić i skomentować obecność pamięci o powstaniu styczniowym, ukazać rolę tradycji polskiej w powieści, streścić i skomentować obie sceny (do czego są potrzebne, dlaczego są tak ważne). Tematy, z którymi można powiązać Nad Niemnem • powstanie styczniowe, • patriotyzm, • praca u podstaw, • etos pracy, • miłość, • rodzina, • konflikt dzieci
Tego się naucz! Przygotowując się do zdawania nowej matury, zastanów się, czy umiesz: zinterpretować tytuł utworu (na co najmniej trzy sposoby!); omówić, jak została przedstawiona kwestia żydowska; ukazać Lalkę jako powieść panoramiczną oraz jako powieść realizmu XIX wieku; scharakteryzować poglądy poszczególnych bohaterów na miłość i małżeństwo (ta umiejętność przydała się – i to bardzo – na próbnej maturze); pokazać obecność toposu teatru świata w utworze; scharakteryzować Stanisława Wokulskiego; pokazać jego
Tego się naucz! Przypomnij sobie treść noweli. Pokaż, jak funkcjonuje w niej motyw sokoła; jeśli trzeba – przeczytaj nowelę pt. Sokół Giovanniego Boccaccia (Dekameron). Przeanalizuj narrację. Na przykładzie Kamizelki pokaż nowelę jako typowy gatunek pozytywizmu. Tematy, z którymi można powiązać Kamizelkę miłość bieda, nędzne warunki życia poświęcenie małżeństwo technika narracji Udowodnij, że utwory Katarynka lub Kamizelka Bolesława Prusa to nowele doskonałe. Ulubiony gatunek pozytywizmu – nowela Pozytywiści z reguły –
Tego się naucz! Po przeczytaniu tego dzieła (lub fragmentów w przypadku poziomu podstawowego), powinieneś zastanowić się, czy umiesz: skomentować, jak została ukazana rewolucja w tym dramacie; ukazać poglądy Krasińskiego na temat roli arystokracji w życiu społecznym i duchowym narodu; scharakteryzować krótko historiozofię; pokazać, jak została ukazana rola poezji i poety; porównać ten sposób patrzenia na poezję z innymi dziełami romantyków; zinterpretować scenę finałową; ukazać racje arystokratów i rewolucjonistów; scharakteryzować oba obozy. Ważne! W dramacie możemy wyróżnić dwie
Tego się naucz! Na pewno powinieneś umieć odpowiedzieć na pytania: W jaki sposób i w jakich utworach odbija się biografia poety? Wskazać i skomentować przykłady, określić, w jakim stopniu biografia artysty odpowiada wzorcowej biografii romantycznego poety. Jaka ocena powstania listopadowego wyłania się z wierszy Słowackiego? Jak postrzega Polskę i Polaków, jaka jest jego ocena narodu polskiego? Jaka według niego jest rola poezji i poety? Tematy, z którymi można powiązać wiersze Słowackiego kreacja bohatera romantycznego, poetyckie obraz podróży,
Jan Andrzej Morsztyn Cechy twórczości Jego ulubioną formą był sonet. Jest uważany za najwybitniejszego przedstawiciela poezji dworskiej. Utwory Morsztyna często oparte są na koncepcie – wyrafinowanym, zaskakującym pomyśle. Wiersz ma wywołać u czytelnika podziw dla pomysłowości i kunsztu poety. Jan Andrzej Morsztyn uważany jest także za największego polskiego marinistę – kontynuatora dzieła włoskiego poety Gianbapttisty Mariniego. Stosuje wyrafinowane środki poetyckie, takie jak anafora, pararelizm. Bardzo często tematem jego wierszy jest
