ŻiT Sęp-Szarzyński Mikołaj
Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (ok. 1550-1581) można nazwać poetą epoki przełomu między renesansem i barokiem. Żył w czasach rozkwitu renesansu – przypomnijmy tu, że Jan Kochanowski zmarł w roku 1584! Wiele utworów napisał Sęp Szarzyński w latach sześćdziesiątych XVI stulecia, zatem w czasach, w których Kochanowski nie był jeszcze znany. Twórczość Sępa Szarzyńskiego właściwie nie ma cech renesansowych. Wyraźny jest w niej zarówno barokowy sposób widzenia rzeczywistości, jak i barokowa forma
1. Relacja człowiek – Bóg Człowiek bez Boga jest niczym i nie osiągnie żadnych wartości. Bóg – pokój, piękno, prawo, szczęście, Wiekuista Mądrość. Człowiek – proch, cień, istota „rozdwojona w sobie”. Nie ma już tej ufności i bliskości pomiędzy człowiekiem a Bogiem, jaką spotkaliśmy w twórczości Jana Kochanowskiego. 2. Życie ludzkie – walka Walka z szatanem, Walka z pokusami, ciała i świata. To, co u Jana z Czarnolasu było uporządkowaną harmonią, w poezji Sępa-Szarzyńskiego staje się terenem walki. 3. Wartości prawdziwe
Mini-CV ok. 1650 – przypuszczalna data urodzin. 1656 – studia w Wittenberdze i Lipsku (w Niemczech). 1666-1667 – podróż do Rzymu i (prawdopodobnie) Bazylei. 1668 – powrót do Polski. Luty 1681 – zakup nowego majątku w przemyskim. Czerwiec/ lipiec 1681 – śmierć. Mikołaj Sęp Szarzyński żył i tworzył w odrodzeniu. W jego poezji nie znajdziemy jednak renesansowej radości życia lecz trwogę człowieka, którego przeraża własna, skłonna do upadku i grzechu natura. Głęboka refleksja egzystencjalna
Interpretacja porównawcza Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Epitafium Czesława Miłosza. Konteksty Biblijna Księga Koheleta – z niej pochodzi często spotykany w kulturze XVII wieku motyw vanitas (podkreślenie marności rzeczy ziemskich; wszystko ma swój czas i podlega przemijaniu). Inne utwory mówiące o przemijaniu: Pieśń XXIII („Nie zawżdy, piękna Zofija…”) i fraszka O żywocie ludzkim Kochanowskiego, wiersze Naborowskiego (Krótkość żywota), Sonet I i Sonet II Sępa-Szarzyńskiego, Światowa rozkosz Hieronima Morsztyna. Epitafium dla Rzymu Jarosława Marka Rymkiewicza – jeszcze jeden wiersz
Mikołaj Sęp Szarzyński Sonet IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Pokój szczęśliwość. Ale bojowanie Byt nasz podniebny. On srogi ciemności Hetman i świata łakome marności O nasze pilno czynią zepsowanie. Nie dosyć na tym, o nasz możny Panie! Ten nasz dom – ciało, dla zbiegłych lubości Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności, Upaść na wieki żądać nie przestanie. Cóż będę czynił w tak straszliwym boju? Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie? Królu powszechny, prawdziwy
Scharakteryzuj relację człowiek – Bóg w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Bóg z Sonetów nie jest tak bliski człowiekowi jak dobry, opiekuńczy ojciec i dawca radości świata z twórczości Kochanowskiego. Wydaje się raczej odległym ideałem, kimś, do kogo człowiek może się jedynie modlić i za kim tęsknić. Zbawienie jest zaledwie szansą, a nie pewnością wynikającą ze sprawiedliwego życia. Zacznijmy od sonetu O wojnie naszej… Osoba mówiąca w wierszu nazywa Boga „możnym Panem”, „Królem powszechnym” i „prawdziwym pokojem”. Podkreśla swój
Dlaczego możemy stwierdzić, że sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego ukazują manichejski obraz świata? Na tak sformułowane pytanie powinniśmy udzielić odpowiedzi składającej się z dwóch części. Po pierwsze, zdefiniujmy manichejski obraz świata. Po drugie, na podstawie analizy i interpretacji wybranych utworów poszukajmy składników tego obrazu w wybranych utworach. Po pierwsze – definicja manichejskiego obrazu świata. Manichejski obraz świata to obraz dualistyczny, konfliktowy, nacechowany sprzecznościami. Świat jako uniwersum, a także człowiek jako mikrokosmos są bytami niespójnymi i przestrzeniami
Zastanów się, jakie cechy renesansowe, a jakie barokowe dostrzegasz w poezji Sępa Szarzyńskiego. Cechy renesansowe Miłość do życia; mimo że jest ono krótkie i przemijające, ma ono dla autora wiele uroków. Szarzyński przedstawia walkę z szatanem, lecz raczej na płaszczyźnie metafizycznej, w jego utworach nie ma groteskowych czy straszliwych obrazów szatana i śmierci, napawających grozą i strachem. Będą one obecne dopiero w późniejszych etapach literatury baroku. Człowiek, mimo swej słabości i wewnętrznych dylematów, jest istotą godną i szlachetną.
Scharakteryzuj środki stylistyczne w sonetach Sępa-Szarzyńskiego, ilustrując je przykładami z wybranych tekstów. Zacznijmy od najprostszych – epitetów. Na przykład „bojowanie byt nasz podniebny”, „srogi ciemności hetman”, „straszliwy bój”, „wieczna i prawa piękność”, „prośby płaczliwe”. Zwróć uwagę na ilość tych epitetów, a także na ich budowę, wiele z nich jest jednocześnie metaforami. Epitety u Sępa są również często rozbudowane, wieloczłonowe. Oksymorony – typowy chwyt baroku. Jest to zestawienie dwóch wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach, tworzą one paradoks, czyli nową
Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp Szarzyński przetłumaczyli ten sam psalm – De profundis clamavi… Po lekturze obydwu tłumaczeń spróbuj ocenić, jakie są zasadnicze różnice między światopoglądem tych autorów. Jak zacząć? Można by wspomnieć, że omawiany utwór to jeden z najsłynniejszych i najczęściej tłumaczonych psalmów, przypisywanych królowi Dawidowi. Jego wersje mogą się różnić nawet w znaczący sposób, w zależności od epoki i religijności tłumacza. W tym przypadku mamy do czynienia z tłumaczeniami późnorenesansowymi. Różnice nie będą może zaskakujące,
Porównaj dwa utwory: sonet O krótkości i niepewności… Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz Krótkość żywota Daniela Naborowskiego. Który z nich, Twoim zdaniem, przedstawia głębszą wizję losu człowieka? Można wyjść od tezy, że obydwa utwory nawiązują do biblijnego toposu vanitas vanitatum. Dlatego też obydwa będziemy rozpatrywać jako przykłady barokowej realizacji tego toposu. Krótkość żywota Życie ludzkie jest tu ukazane jako ulotna chwila, zwłaszcza w konfrontacji z wiecznością. Poeta celowo mnoży synonimy życia, takie jak:
Dwa ideały miłości barokowej – porównaj sonet O nietrwałej miłości… Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Cuda miłości Jana Andrzeja Morsztyna. Jak zacząć? We wstępie dobrze byłoby scharakteryzować barok jako epokę kontrastów i przeciwieństw. Jest to czas niepokoju, rozdźwięku między nauką a wiarą, oscylowania postaw ludzkich od ascezy do skrajnego hedonizmu. Dualizm charakterystyczny dla tej epoki widoczny jest też w wykreowanej przez nią wizji miłości. Zacznijmy od sonetu Morsztyna. Przedstawia on miłość jako uczucie zmysłowe
Mikołaj Sęp Szarzyński Sonet V O nietrwałej miłości rzeczy świata tego I nie miłować ciężko, i miłować Nędzna pociecha, gdy żądzą zwiedzione Myśli cukrują nazbyt rzeczy one, Które i mienić, i muszą sie psować. Komu tak będzie dostatkiem smakować Złoto, sceptr, sława, rozkosz i stworzone Piękne oblicze, by tym nasycone I mógł mieć serce, i trwóg sie warować? Miłość jest własny bieg bycia naszego, Ale z żywiołów utworzone ciało To chwaląc, co zna początku równego, Zawodzi
Mikołaj Sęp Szarzyński to jedna z najbardziej tajemniczych postaci w polskiej literaturze. Brak wiarygodnych źródeł powoduje, że o wielu faktach z jego biografii badacze wnioskują jedynie na podstawie analizy jego twórczości. Żył w latach około 1550-1581. Urodził się prawdopodobnie w Zimnej Wodzie lub Rudnie pod Lwowem. Nauki elementarne pobierał we Lwowie, a później studiował w Wittenberdze na uniwersytecie protestanckim, a także w Lipsku, Bazylei i Rzymie. Najprawdopodobniej po przyjeździe do kraju przeżył
Dwa obrazy zwyciężonego przez czas Rzymu. Dokonaj analizy porównawczej wierszy Epitafium Rzymowi Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Epitafium Czesława Miłosza. Mikołaj Sęp Szarzyński Epitafium Rzymowi Ty, co Rzym wpośród Rzyma chcąc baczyć, pielgrzymie, A wżdy baczyć nie możesz w samym Rzyma Rzymie, Patrzaj na okrąg murów i w rum obrócone Teatra i kościoły, i słupy stłuczone: To są Rzym. Widzisz, jako miasta tak możnego I trup szczęścia poważność wypuszcza pierwszego. To
Dokonaj interpretacji porównawczej wierszy Mikołaja Sępa Szarzyńskiego O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem i Jana Lechonia (Stargany męką straszną zapasów nierównych…). Jan Lechoń *** (Stargany męką straszną zapasów nierównych…) Stargany męką straszną zapasów nierównych, Nie znając kresu żądzy, kres znając możności, Jak w lekkim szumie skrzydeł anioła ciemności – W piekielnej śpię rozkoszy siedmiu grzechów głównych. Wyszedłem za wątpienie, cierpienia, rozprawy I idę tam, gdzie rzeczy się ludzkie nie liczą,
Bóg w oczach twórców renesansowych, w Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i ujęciu późniejszych twórców. Bóg jest wartością niezwykle ważną w hierarchii pisarzy obu epok – choć postrzeganą inaczej. To jakby opozycja harmonii i niepokoju, spokojnego, ufnego humanizmu i humanizmu heroicznego. W liryce Jana Kochanowskiego Bóg jest Stwórcą, Mistrzem, Architektem konstrukcji tak misternej i skomplikowanej jak wszechświat. Struktura taka daje podstawy do zaufania, poczucia bezpieczeństwa, wiary w ład i sens istnienia. Dziękczynienie za urodę świata składa Kochanowski Bogu
Koncepcja Boga i człowieka w twórczości Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Żyli w tej samej epoce, ale inaczej postrzegali Boga i człowieka. Jan Kochanowski we fraszkach nawiązywał do popularnej w odrodzeniu koncepcji, że człowiek jest marionetką w rękach Boga, a świat – teatrem. Ten motyw pojawiał się w trzech fraszkach: O żywocie ludzkim (dwa utwory o tym samym tytule) oraz Człowieku Bożym igrzysku. Każdy z nas jest kukiełką („łątką”), która po spektaklu zostanie schowana
Sytuacja człowieka we wszechświecie na podstawie utworów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Wstęp I Mikołaj Sęp-Szarzyński to poeta przełomu epok renesansu i baroku. Często jednak bywa zaliczany do twórców już barokowych. Ten twórca gra konwencjami dwóch epok – średniowiecza i renesansu (którego optymizm w postrzeganiu człowieka i jego miejsca we wszechświecie neguje). Wybierał często formę sonetu, który uwzniośla przedmiot opisu. Świat Sępa to świat ruchu i niepokoju. Niewiele jest tam rzeczy, które można zobaczyć, usłyszeć, których można
Dlaczego Mikołaja Sępa Szarzyńskiego nazywamy poetą barokowym? Wstęp I Życie i twórczość Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego przypadają na okres późnego renesansu, mimo to ten niezwykły twórca nazywany jest poetą barokowym. Już u Kochanowskiego w Trenach silnie zaznaczył się kryzys renesansowego optymizmu, antropocentryzmu, wiary w człowieka i jego możliwości, w Boga – opiekuna człowieka i szafarza wszelkich łask. Mikołaj Sęp-Szarzyński stosuje prawdziwie barokowe środki: niepokojące przerzutnie, antytezy, metafory, wykorzystuje popularną w baroku formę sonetu. Człowiek ukazany w jego utworach nie jest
