Strona Główna
Walgierz Udały – fikcyjny rycerz – bohater ściśle epickiego fragmentu Kroniki Janka z Czarnkowa – zakochany i żonaty z piękną Helgundą. Jak to w życiu bywa, po powrocie z jednej z wypraw nie zastał w domu małżonki, albowiem uciekła z niejakim Wisławem. Walgierz ściga ich, jednak wpada w zasadzkę zastawioną przez Wisława – co kończy się dlań przykro, albowiem na rozkaz uwodziciela zostaje przykuty do ściany i w dość wyrafinowany i raczej osiemnastowieczny sposób dręczony – musi mianowicie przyglądać się uciechom
Obyczaje ludzi średniowiecza poznajemy nie tylko z dzieł średniowiecznych, obraz ich dają nam także późniejsze powieści oraz współczesne filmy. Przykładem może być: Powieść Henryka Sienkiewicza pt. Krzyżacy, która ukazuje obyczaje średniowiecznego rycerstwa polskiego oraz krzyżackiego. Słynne są np. sceny pojedynków, a także wyeksponowane przez autora niepisane prawo, obyczaje ślubne czy np. etos rycerski. Inne popularne pozycje dotyczące epoki średniowiecza, czytane lub oglądane, to np. historie o Robin Hoodzie, filmy ukazujące dzieje rycerzy
Nawiązania do motywów średniowiecznych znajdujemy we współczesnej poezji, np.: W utworach Stanisława Grochowiaka. Poeta ten fascynuje się epoką średniowiecza, podejmuje tematy, takie jak: miłość i śmierć, piękno i brzydota – typowe dla epoki wieków średnich. Grochowiak przywołuje także motyw „poety przeklętego”, który funkcjonuje w twórczości François Villona, słynnego średniowiecznego autora dzieła pt. Wielki testament. Z kolei w wierszu Święty Szymon Słupnik poeta rozważa problem ascezy i umartwiania ciała. Również utwór Kazimiery Iłłakowiczówny pt. Opowieść małżonki
W piętnastowiecznym wierszu pt. Satyra na leniwych chłopów. Utwór jest bardzo ważny w polskiej literaturze, bowiem daje potomnym realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV wieku. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny („rzekomoć mu pług orać nie chce”), a w ogóle
Pareneza biesiadna – to termin, który obejmuje utwory pouczające, jak powinien wyglądać wzorowy obyczaj biesiadny. Nie jest wymysłem polskim, poradniki „jak ucztować” powstawały w Niemczech, Francji, Anglii – wszędzie tam, gdzie kwitła rycerska kultura dworska. Wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole jest pierwszym polskim dziełem poświęconym obyczajom. Otwiera długi szereg utworów rejestrujących, utrwalających, opiewających polski obyczaj. Tu – w XV w. – jeszcze rycerski, nie narodowy. Dzieli się na dwie części, które implikują
Czym charakteryzuje się styl gotycki? Gotyk jest to styl w architekturze i sztuce dojrzałego i późnego średniowiecza. Cechy charakterystyczne gotyku to m.in. krzyżowo-żebrowe sklepienia, łuk ostry, wielkie witrażowe okna. Budowano wówczas wielkie katedry i strzeliste kościoły gotyckie. Początkowo „gotyk” była to nazwa pogardliwa, używana w okresie renesansu jako określenie stylu barbarzyńskich Gotów. Dopiero w czasie romantyzmu uznano ten styl za arcydzieło sztuki. Słynne przykłady budowli gotyckich to wielkie katedry we Francji: Paryż, Amiens, Reims, Chartres. W Polsce
Ten wczesny styl w średniowiecznej architekturze pochodzi od słowa „Roma”, czyli Rzym, choć bynajmniej nie oznacza rzymskiej architektury. Obejmuje gmachy, które wznoszono na terenach prowincji rzymskich od zarania średniowiecza do XIII wieku: zamki warowne, kolegiaty, kościoły. Charakteryzują się ciężką budową, przysadzistymi kopułami, grubymi murami i małymi okienkami. Cechy – styl romański: masywność, prostota form, grube mury, małe wąskie okna, wieże i przybudówki półokrągłe jako urozmaicenie bryły budynku, pókoliste łuki, sklepienia kolebkowe („połowa walca”).
Ten wczesny styl w średniowiecznej architekturze pochodzi od słowa „Roma”, czyli Rzym, choć bynajmniej nie oznacza rzymskiej architektury. Obejmuje gmachy, które wznoszono na terenach prowincji rzymskich od zarania średniowiecza do XIII wieku: zamki warowne, kolegiaty, kościoły. Charakteryzują się ciężką budową, przysadzistymi kopułami, grubymi murami i małymi okienkami. Cechy – styl romański: masywność, prostota form, grube mury, małe wąskie okna, wieże i przybudówki półokrągłe jako urozmaicenie bryły budynku, półkoliste łuki, sklepienia kolebkowe („połowa walca”).
Utwory maryjne to najstarsze nasze zabytki średniowieczne. Bogurodzica i Lament świętokrzyski to pieśni, których bohaterką jest Matka Boska. Bogurodzica jest najstarszym polskim hymnem. Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstała, jaka była wcześniejsza jej wersja, kto jest autorem. Wiemy, że to oryginalny polski utwór, a nie tłumaczenie łacińskiego hymnu. Poprzestań na omówieniu dwóch najstarszych strof pieśni. Niektórzy badacze twierdzą, iż powstały one na przełomie XI i XII wieku. Świadczą o tym dwa archaizmy językowe z tego okresu
Jest to inaczej wiersz średniowieczny, czyli o typowej dla tej epoki kompozycji. Nazwa tego typu wiersza bierze się stąd, że: w każdym wersie zamyka się „zdanie” (lub jednorodny człon zdaniowy), „rymy” w wierszu średniowiecznym uzyskane są przez powtarzalność na końcu wersów formy gramatycznej – np. czasownika w 1. os. liczby mnogiej: ————— nosimy ————— prosimy lub np. wołacza: ————— bożycze ————— człowiecze poszczególne wersy mają różną liczbę sylab (w Bogurodzicy spotykamy pierwsze próby ustalania zgodności liczby
Do najstarszych dzieł polskiej poezji religijnej zaliczamy: Bogurodzicę – najdawniejszą, słynną pieśń – hymn z XIII wieku; staropolską wersję żywotu św. Aleksego pt. Legenda o św. Aleksym, zapis z XV wieku; Lament świętokrzyski lub inaczej Posłuchajcie, bracia miła, rękopis z XV wieku. Zabytkiem poezji religijnej są także znane i wciąż funkcjonujące modlitwy, takie jak: Ojcze nasz czy Zdrowaś Maria. Zobacz: Co to jest wiersz zdaniowo-rymowy? Na czym polega szczególna wartość Lamentu świętokrzyskiego? Omów Bogurodzicę, jej
Kronika Galla Anonima powstała w latach 1112-1116 na dworze króla Bolesława Krzywoustego. Treścią obejmuje dzieje państwa polskiego i jego władców od czasów legendarnych (władzy księcia Popiela) do współczesnych autorowi, do wydarzeń roku 1109-1113. Gall Anonim był autorem o nieznanym do dziś pochodzeniu. Imię Gall świadczy o pochodzeniu z krajów romańskich (być może z Francji), choć przez dłuższy czas podejrzewano, iż był Węgrem. Z całą pewnością zdobył gruntowne wykształcenie. Celem i zamiarem Galla Anonima było opisanie czynów króla Bolesława
Z punktu widzenia człowieka współczesnego całość dokonań Aleksego, jego wybór drogi do Boga, wydaje się chybiony, wręcz niezrozumiały. Nikt współczesny nie uwierzy, by świętość wymagała upokorzeń, cierpień ciała i tym podobnych drastycznych poczynań. Niemniej nie dziwi nas mnich buddyjski lub ktoś, kto wybiera się do Tybetu, by zgłębiać filozofię Wschodu, odciąć się od cywilizowanego świata i pogrążyć w kontemplacji. Nawet dziś. Tym bardziej więc nie powinna dziwić postawa ascety sprzed stuleci – a przynajmniej
Aleksy jest wzorem ascety, a Legenda o św. Aleksym przedstawia jego żywot: narodziny, młodość, ożenek z królewną Famijaną. Aleksy składa ślub czystości, rozdaje majątek ubogim i wyrusza w tułaczą wędrówkę. Znosi okrutne męki, leży pod progiem kościoła, szesnaście lat pod schodami na dworze ojca, gdzie wylewano nań pomyje. Przed śmiercią św. Aleksy napisał list wyjaśniający, kim jest. Przy jego śmierci i pochówku nastąpiły liczne cuda, dzwony same dzwoniły, piękny zapach wydobywający się
Hagiografia – to żywotopisarstwo świętych, inaczej tzw. żywoty świętych, bardzo rozpowszechnione w epoce średniowiecza. Są to utwory przedstawiające dzieje świętego, propagują i konstruują one wzór świętego (ascety) – ideał do naśladowania. Przykładem jest Legenda o św. Aleksym. Żywot świętego ma specyficzną budowę. Oto części żywotu: Prolog – czyli wypowiedź autora, mówi on o przyczynach, dla których opisuje żywot świętego, prosi o pomoc i wyrozumiałość. Opis narodzin świętego. Cudowne dzieciństwo (pierwsze objawy zdradzające niezwykłą osobowość). Młodość świętego (coraz
Średniowiecze w Polsce trwało znacznie krócej niż w Europie, choć później się skończyło. Zaczęło się znacznie później – bo dopiero od X w. Polska jako chrześcijańskie państwo znalazła się na mapie średniowiecznego świata cywilizowanego. W historii kultury wyróżnia się dziś trzy podstawowe okresy polskiego średniowiecza – oto ich skrócona charakterystyka (uwaga! podział ten nie do końca pokrywa się z podziałem stosowanym przez historyków): X-XII w. – wczesne średniowiecze To czas formowania się państwowości,
Średniowieczne opowieści o rycerzach układają się w dwa główne cykle: cykl arturiański: Opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Król Artur panował zapewne ok. V lub VI wieku (postać legendarna). Osoby: rycerze Lancelot, Gowen, Parsifal, królowa Ginewra, czarnoksiężnik Merlin. Miejsce: Bretania – kraj mityczny, prawdopodobnie leżący częściowo we Francji i Anglii. cykl karoliński: Chansons de geste (pieśni o czynach) – w tym Pieśń o Rolandzie Król Karol Wielki panował na pewno w VIII wieku, został nawet cesarzem i założycielem
Można spotkać się z opinią, że jest to jedyny w swoim rodzaju, nigdy potem nie powtórzony obraz społeczeństwa ukazany w literaturze. Choć moglibyśmy dyskutować o tym, czy powtórzony, czy nie – jest faktem, że Geoffrey Chaucer, czternastowieczny pisarz angielski, dał potomnym świetną, pełną humoru panoramę swoich współczesnych. Oto trzydziestu pielgrzymów wybiera się w podróż do grobu św. Tomasza w Canterbury. W gospodzie „Pod Kaftanem” organizują coś w rodzaju konkursu literackiego: przez cały czas podróży snuć będą opowieści. Za
Poemat złożony ze 173 ośmiowierszy z wplecionymi weń balladami i sądami to najważniejszy utwór Villona. Jest parodią testamentu, bo i nie miał za bardzo co rozdawać pierwszy poeta przeklęty. Gdy pisał te strofy, był chory i biedny, rozdaje więc swoje strofy, pieśni i książki, a chude ciało („robactwo się ta nim nie naje”) zapisuje ziemi. Interesujące są ballady – bo zawierają refleksje umierającego Villona (lat zaledwie trzydzieści) nad kwestiami, które ludzkość trapiły na długo przed nim, i trapią
Okazuje się, że ów wdzięczny temat bardzo się w epoce podobał, a w następnych latach nie stracił na popularności. Na przykład średniowieczna Pieśń o Róży dwóch autorów (de Lovrisa i Jana Clopinela) była hitem przez długi czas. Szczególnie część I wierna jest tematowi miłości – pewien młodzieniec wkracza do zaczarowanego ogrodu w poszukiwaniu ukochanej. Wiele się nauczy – bo cała część to pouczenie na temat sztuki miłości, włącznie z wykładem samego Amora. A ukochana? Tak jak lubiło średniowiecze,
