Literatura Młodej Polski

Poezja młodopolska

Jan Kasprowicz (1860-1926)

– autor sonetów Z chałupy, Krzaku dzikiej róży, Hymnów

  • Jeden z najważniejszych poetów epoki. Urodził się w rodzinie chłopskiej.
  • Krzak dzikiej róży był przełomem modernistycznym w jego poezji.
  • Hymny to największy poetycki wyraz buntu wobec Boga, apokaliptyczna wizja końca świata.
  • W pierwszych latach XX wieku odsunął się od życia literackiego i zamieszkał w słynnej Harendzie, willi pod Zakopanem.

Dorobek tego poety najłatwiej ująć według etapów twórczych:

  • I etap – temat wiejskiej biedoty:
  • II etap – przełom modernistyczny:
    • Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach,
    • Hymny
  • III etap – postawa franciszkańska:
    • Chwile, Księga ubogich,
    • Hymn św. Franciszka z Asyżu,
    • Przeprosiny Boga

 

Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940)

– autor wierszy modernistycznych i gawęd Na skalnym Podhalu.

  • Najpopularniejszy poeta modernizmu – w swojej twórczości utrwalił piękno Tatr, tworzył erotyki, poezję o nastroju dekadenckim.
  • Jego wiersz Koniec wieku XIX stał się manifestem ideologii epoki.
  • Wiersze Nie wierzę w nic, Evviva l’arte, Hymn do Nirwany – wyrażają nastroje epoki.
  • Potomek starego, choć podupadłego i zubożałego, rodu szlacheckiego mającego swą siedzibę w Ludźmierzu koło Nowego Targu.
  • Był zapalonym taternikiem i wielbicielem gór. Przemierzył w Tatrach niejedną naprawdę trudną wspinaczkową drogę.
  • Tetmajer umarł w czasie II wojny światowej.

Główne motywy twórczości poety:

  • motyw miłości i śmierci:

 

Leopold Staff (1878-1957)

– poeta trzech pokoleń

  • Na czas Młodej Polski przypada początek jego poetyckiej kariery, która ma miejsce także podczas dwudziestolecia międzywojennego i pierwszych lat po II wojnie światowej.
  • Przeszedł kolejne etapy: nietzscheanizmu, pesymizmu dekadenckiego, franciszkanizmu – po klasycyzm.
  • Poeta nie przyjął w swym życiu dekadenckiego światopoglądu – okazał się w końcu poważanym poetą klasykiem.

Główne motywy twórczości poety:

  • postawa franciszkańska:
    • O miłości wroga,
    • Kwiatki św. Franciszka z Asyżu – przekład,
    • O łasce przebaczania,
    • Sonet szalony
  • zwrot ku klasycyzmowi – pochwała antyku:
    • Gałąź kwitnąca,
    • Uśmiechy godzin.

Leopold Staff na maturze

Powieść młodopolska

Punktem odniesień do rozwoju powieści była powieść realistyczna. Młoda Polska przyniosła tak liczne przemiany i przekształcenia tego gatunku, że powstało coś nowego – powieść młodopolska, a jej wielkim twórcą i propagatorem pozostał w naszej literaturze Stefan Żeromski.

Innowacje kompozycyjne powieści młodopolskiej

  • Tendencja odejścia od narratora wszechwiedzącego w kierunku narracji subiektywnej, opisu świata z punktu widzenia narratora, przez pryzmat jego spojrzenia. Częste wykorzystanie w narracji mowy pozornie zależnej.
  • Styl wypowiedzi zbliża się do naturalnego sposobu wypowiedzi, np. pamiętnikarskiego lub reporterskiego.
  • Odejście od sztywnej pierwszoplanowej fabuły – prezentacja snu, wizji, wrażenia, odczucia.
  • Kompozycja luźnych scen, wielu epizodów, „wysepkowość” akcji.
  • Emocjonalny, liryczny, symboliczny styl narracji.
  • Rezygnacja z celowości – czyli podporządkowania akcji założonej z góry tezie.

 

Twórcy powieści młodopolskiej

Stefan Żeromski – wkrótce autorytet polskiej literatury.

Dzieła:

Ludzie bezdomni to dzieje społecznika – doktora Judyma, który jest człowiekiem szlachetnym i wrażliwym na biedę i nędzę społeczną. Sam pochodzi z nizin i pragnie poświęcić swoje życie leczeniu warstw niższych. Poświęca dla tej idei całą prywatność, także możliwość założenia domu, rodziny i małżeństwa z kobietą, którą kocha. Dzieje Judyma ukazują też ówczesne społeczeństwo polskie, bolączki społeczne, strefy takie jak miasto i wieś, różne warstwy społeczne. Istotna jest kategoria,,bezdomności”, w sensie wyboru moralnego bohatera.

Kompozycja:
Ludzie bezdomni są powieścią modernistyczną. Jej cechy to:

  • otwarta kompozycja,
  • subiektywizm narracji,
  • ,,wysepkowy” układ rozdziałów,
  • epizodyczność akcji.

 

Władysław Reymont – noblista roku 1924.

Dzieła: Chłopi, Ziemia obiecana

Chłopi – epopeja nagrodzona Noblem.W pierwszym planie rozgrywają się dzieje rodziny Borynów i wsi polskiej – Lipiec. W rzeczywistości problematyka wykracza poza wiejski konkret i podejmuje kwestie ogólnoludzkie, filozoficzne:

  • ludzkie namiętności
  • związek człowieka z naturą
  • mentalność i system wartości chłopów
  • walka o władzę
  • rywalizacja o kobietę
  • związek człowieka z ziemią.

Kompozycja:
Chłopi posiadają cechy:

  • epopei: rozlewność i szczegółowość opisu, uniwersalizm czasu i miejsca, mitologizacja postaci, sceny batalistyczne,
  • powieści realistycznej,
  • powieści naturalistycznej,
  • powieści impresjonistycznej.

 

Inni twórcy

  • Wacław Berent
    • Autor powieści Fachowiec, Próchno i Ozimina.
    • W pierwszej z nich dokonuje krytycznej analizy hasła pracy organicznej.
    • Podejmując temat artysty i sztuki, analizuje środowisko moderny (Próchno), a także krytykuje polską elitę (Ozimina).
  • Władysław Orkan
    • Autor powieści Komornicy, W roztokach.
    • Najwybitniejszy epik Podhala, z którego pochodził.
  • Wacław Sieroszewski
    • Autor pracy etnograficznej Dwanaście lat w kraju Jakutów oraz utworów prozatorskich Na kresach lasów, Ucieczka.
    • Pisarz, który był zesłany na Syberię i właś­nie egzotyczne kultury i krajobrazy Syberii, Kaukazu i Dalekiego Wschodu opisał w swoich utworach.

 

Dramat młodopolski

Dramat naturalistyczny

  • Włodzimierz Perzyński
    • Lekkomyślna siostra, Aszantka, Szczęście Frania;
  • Tadeusz Rittner
    • W małym domku;
  • Jan August Kisielewski
    • W sieci, Karykatury.

Dramat ekspresjonistyczny

  • Tadeusz Miciński
    • W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu, Kniaź Patiomkin.
      Miciński, zafascynowany problemem walki dobra i zła oraz demonologią, tematykę tę podejmuje między innymi w dramatach. Są nowatorskie, a nawet prekursorskie, autor bowiem wykorzystuje stylistykę ekspresjonizmu.

Dramat symboliczny

  • Stanisław Przybyszewski
    • cykl Taniec miłości i śmierci, Śnieg.

 

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

 

Sztuka i rzeczywistość – konflikt poezji modernistycznej

Tematy młodopolskiej literatury

Tematy młodopolskiej literatury