WIERSZ I PROZA na ergzaminie
Rodzaje i gatunki literackie TEST 1. Do podanych rodzajów literackich dobierz po trzy gatunki literackie. liryka – …………………………………………………………………………………………………………………………….. epika – …………………………………………………………………………………………………………………………….. dramat – ………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Które z poniższych terminów określają epikę? a) wers, b) podmiot liryczny, c) fabuła, d) wątek, e) akt, f) scena, g) rym, h) akcja, i) zdarzenie, j) didaskalia, k) narracja, l) powieść Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Wpisz nazwy gatunków, którym odpowiadają podane definicje: a) wzniosła pieśń skierowana do
Terminy związane z wierszem Adresat – osoba, do której podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź, do niej skierowany jest wiersz: może być postacią prawdziwą (w przypadku wierszy dedykowanych komuś), może być fikcyjną. Alegoria – rodzaj przenośni, obraz, motyw, który ma trwałe znaczenie przenośne, zrozumiałe dla odbiorców. Przykład: statek w czasie burzy – alegoria ojczyzny w niebezpieczeństwie. Aluzja literacka – nawiązanie w wierszu do innego utworu literackiego lub do autora, twórczości. Np. w tytule wiersza Tuwima
Znaczenie symboliczne, alegoryczne, ironiczne. TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Jak rozumiesz symboliczne znaczenie poniższego fragmentu: Walka?… Ale czyż mrówka rzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie? (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) a) Mrówka symbolizuje walkę z przeznaczeniem. b) Mrówka symbolizuje bezradność człowieka wobec losu. c) Pociąg symbolizuje zagrożenie. d) To jest obrazek dosłowny: opis mrówki na szynach. Odp. ………………………………………………………………………………………… 2. Przeczytaj fragment: Cóż wiersz pomoże do praw układania? Alboż się
Obraz dynamiczny, statyczny, plastyczny TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. W dwóch zwrotkach wiersza Mickiewicza masz dwa obrazy poetyckie. Jeden jest statyczny, drugi rejestruje ruch. Nad wodą wielką i czystą Stały rzędami opoki, I woda tonią przejrzystą, Odbiła twarze ich czarne, Nad wodą wielką i czystą Przebiegły czarne obłoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła kształty ich marne. Adam Mickiewicz Nad wodą Dzieje się to za sprawą: a) różnicy między przymiotnikami: czarne
Nastrój utworu TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem Przeczytaj wiersz W dzień końca świata Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji, Rybak naprawia błyszczącą sieć. Skaczą w morzu wesołe delfiny, Młode wróble czepiają się rynny I wąż ma złotą skórę, jak powinien mieć. W dzień końca świata Kobiety idą polem pod parasolkami, Pijak zasypia na brzegu trawnika, Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa I łódka z żółtym żaglem do wyspy podpływa, Dźwięk skrzypiec
Neologizmy, archaizmy TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Który tytuł wiersza Bolesława Leśmiana jest neologizmem? A. Garbus, B. Topielec, C. Spojrzystość, D. Urszula Kochanowska. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………… 2. Przeczytaj fragment wiersza pt. Wiosna: W dali postrach na wróble przesadnie rękaty z zeszłorocznym rozpędem chyli się we światy. Słowa „postrach” i „rękaty” to: A. archaizmy, B. poetyzmy, C. epitety, D. neologizmy. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………… 3. Spośród grup wyrazów wskaż tę, w której są wymienione
Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Przeczytaj poniższą strofę: Leżysz zabity i jam też zabity, Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości, Ty krwi, ja w sobie nie mam rumianości, Ty jawne świece, ja mam płomień skryty. Jan Andrzej Morsztyn Do trupa Które zdanie jest prawdziwe: a) W strofie mamy do czynienia tylko z kontrastem. b) Kontrast następuje po analogii zarysowanej w pierwszym wersie. c) Wszystkie cztery wersy mają taką samą budowę
Poetyka TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Przeczytaj fragment wiersza: Gdy po śmierci w niebiosów przybyłam pustkowie, Bóg długo patrzył na mnie i głaskał po głowie. Zbliż się do mnie, Urszulo! Poglądasz, jak żywa… Zrobię dla cię, co zechcesz, byś była szczęśliwa Które zdanie jest prawdziwe? A. Jest to wiersz stychiczny. B. Jest to wiersz biały. C. Jest to wiersz stroficzny. D. Jest to wiersz wolny. Odp. ……………………………………………………………………………………..
Dźwięk w wierszu TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem Przeczytaj wiersz Nad Kapuletich i Montekich domem, Spłukane deszczem, poruszone gromem, Łagodne oko błękitu Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów, Na rozwalone bramy od ogrodów, I gwiazdę zrzuca ze szczytu 1. Nazwę „łagodne oko błękitu”, jaką nadał w wierszu księżycowi Norwid, nazwiesz: a) porównaniem b) onomatopeją c) metaforą d) epitetem Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Jak nazwiesz zabieg poetycki „Oko błękitu – patrzy, zrzuca gwiazdy”
Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Czym jest przytoczona strofa: Polały się łzy me czyste, rzęsiste, Na me dzieciństwo sielskie, anielskie, Na moją młodość górną i durną, Na mój wiek męski, wiek klęski; Polały się łzy me czyste, rzęsiste… Adam Mickiewicz Polały się łzy a) wyznaniem b) opisem sytuacji c) apostrofą d) dialogiem Odp. ……………………………………………………………………………………………….. 2. Jakie rymy występują w powyższym wierszu? a) wewnętrzne b) okalające c) parzyste d) w ogóle nie
Środki poetyckie TEST 1. Przy porównaniu napisz P, przy epitecie E a) ciemnozielonym, świeżym sianie ……… b) Z otworu czarnej strzechy ……… c) złote, migocące pręgi ……… d) Tyś jak lód ……… e) Wieją, wieją proporce (…) jak namioty ruchome wojsk ……… f) srebrnotęczowy sznur ……… 2. Oceń typ porównania i wyjaśnij kontekst kulturowy, jakiego używa poeta. Do jakiego żeglarza czyni aluzję? Jak żeglarz, w archipelag gdy wpłynie zawiły I wiatr
Kontekst kulturowy TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Czy poeta nawiązuje w wierszu do mitu o Nike, czy do posągu? Pośpiech potężnych skrzydeł twych powietrze chłoszcze Niosąc zwycięstwo, sław liście laurowe. Nie pragnę ich. I temu jedynie zazdroszczę, Dla którego w porywie swym straciłaś głowę. Leopold Staff Odp. Staff nawiązuje do posągu Nike z Samotraki. Potrzebna wiedza: trzeba pamiętać posąg. Jest to bogini zwycięstwa z rozpostartymi skrzydłami, pozbawiona głowy. Znajduje się w Luwrze. Poeta wymienia znaki
Podmiot liryczny TEST 1. Przeczytaj wiersz Kochanowskiego. Jaki charakter ma wypowiedź podmiotu lirycznego: Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje; Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! Inszy niechaj pałace marmurowe mają I szczerym złotogłowiem ściany obijają, Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym, A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym, Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością, Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością. Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie A. apelu, B. prośby, C. nakazu, D. wezwania.
Znaczenie symboliczne, alegoryczne, ironiczne wiersza Znaczenie symboliczne wiersza Słowo symbol skojarz ze słowem znak. Greckie słowo symbolon miało sens: znak rozpoznawczy. W życiu codziennym łatwo takie znaki – symbole wskazać: krzyż jest symbolem religii chrześcijan, czerwony krzyż – PCK, rumieniec – oznacza wstyd. Symbolami stają się odpowiednio graficzne nazwy firm (zwane logiem firmy) albo ich znaki graficzne – np. lew jako symbol Peugeota. W tym ujęciu rozumiemy, co to jest znaczenie symboliczne:
Na egzaminie bardzo prawdopodobne jest pytanie o obcy tekst, w jakiś sposób jest wtopiony w główny, ten, który analizujemy. Trzeba będzie go wskazać i nazwać. Czasem czytamy sobie tekst i nagle napotykamy fragment: cytat, wypowiedź, którą znamy z innego źródła. To naturalne – wcale nie ściąga i nie naśladownictwo. Utwory literackie nie muszą żyć samotnie, czasem autorzy sięgają po dorobek innych twórców. Gimnazjaliści powinni rozpoznać taki tekst w tekście w
Bohater literacki jest bardzo ważnym elementem w kompozycji tekstów. Może też być częstym obiektem pytań w testach egzaminacyjnych. Poznaj bohatera To o nim czytamy. Fabuła – dotyczy zdarzeń w jego życiu. To on z reguły jest „wykonawcą” zdarzeń – a więc całym motorem akcji. Z bohaterem czytelnik się utożsamia, współczuje mu, irytuje się na niego i… pisze jego charakterystykę na lekcjach literatury. Te przywileje dotyczą bohatera głównego. Obok niego znajdują się oczywiście bohaterowie poboczni, a może też zaistnieć
Kontekst kulturowy wiersza Co to jest kontekst? Kontekst to inne dzieło lub zjawisko z jakiejś dziedziny kultury lub sztuki, do którego odwołuje się nasz tekst. Bez znajomości kontekstu nie odczytamy sensu dzieła – nie zrozumiemy aluzji, czyli właśnie takiego nawiązania. Za to odczytanie kontekstu i rozszyfrowanie aluzji daje satysfakcję. Co może być kontekstem? Inny tekst literacki (także mitologia i Biblia) Ofelio, mnie i tobie niech Dania przebaczy: Zginę w skrzydłach, przeżyję w praktycznych pazurkach. Non
Na egzaminie mogą trafić się pytania o następstwo (kolejność) zdarzeń w czasie. Ustalenie, co po czym miało miejsce, bywa o tyle kłopotliwe, że pisarze lubią bawić się czasem, robić różne przestawki i niespodzianki. Trzeba więc uważnie czytać tekst, i… wiedzieć kilka rzeczy. Oddziel czas narracji od czasu akcji To mogą być zupełnie różne pasma czasu. To, w którym tkwi narrator – np. rok 2020, współczesność. To, o czym opowiada, mogło dziać się wcześniej, gdy
Jeśli jest tekst – musi być ktoś, kto go mówi. Również wypowiedzi wewnątrz tekstów mają swoich nadawców. Kto jest nadawcą w tekście? Mówi narrator Narrator może nie należeć do świata przedstawionego w powieści. Mówi w trzeciej osobie. Jest wszechwiedzący (zna myśli ludzi, przeszłość, przyszłość). Zachowuje dystans wobec przedstawionych zdarzeń. Jest „przezroczysty” (nie ocenia, nie ujawnia swoich myśli, jest obiektywny). Posiada dużą wiedzę z różnych dziedzin nauki. Nie ujawnia bezpośrednio swoich poglądów, nie
Czytasz sobie strofę wiersza i nurtuje Cię pytanie: co to jest? Wyznanie czy opis? To pytanie może zaistnieć na teście. Cały wiersz, strofa lub fragment. W tego typu pytaniach nie chodzi o gatunek, nie odpowiadamy więc: to bajka, sonet, fraszka. Chodzi o typ wypowiedzi podmiotu lirycznego. Czy wyznaje własne uczucia, zwierza się całemu światu? Czy opisuje zachwycającą scenę? A może poucza, znęca się, dokucza? W każdej wypowiedzi lirycznej bez większego trudu znajdziecie informacje, które
