GIMNAZJUM
3. Jaką drogą przeszły do polszczyzny poniższe grupy zapożyczeń wyrazowych? biskup, kielich, ofiara, chrzest. Te rzeczowniki przeszły do polszczyzny z łaciny, za pośrednictwem języka czeskiego – razem z przyjęciem chrztu. sałata, seler, kalafior; włoszczyzna. Te zapożyczenia należy odnieść do renesansu, o czym przypomina małżeństwo Zygmunta Starego z Boną Sforzą. bagaż, buduar, fryzjer, toaleta. Są to wyrazy pochodzenia francuskiego z XVII-XVIII w., dotyczące realiów życia na dworze. Zobacz: Zapożyczenia w języku polskim
Większość wyrazów pochodzenia obcego spolszczono na przestrzeni wieków. Ich formę – na ogół – dostosowano do polskiej ortografii i wymowy. Wiele wyrazów przeszło z języków obcych do polszczyzny tak dawno, że dzisiaj nikt nie odczuwa ich jako zapożyczonych czy nawet przyswojonych. Kierunek i tematyka tych zapożyczeń były określone przez czas, w którym zachodziły. Dlatego do charakterystyki oddziaływania innych języków na polszczyznę przyda się podstawowa znajomość historii Polski. W dobie staropolskiej(X – XV w. (okresy
5. Na podstawie podanych zdań przeanalizuj zmiany, które zaszły w podkreślonych wyrazach. Owies jest to żyto znajome. Najpierw pana zabił, potem sam siebie przeraził. Ujrzeli przed sobą kończynę wyspy. Prowadź, ja cię będę naśladował. Zmiany w podkreślonych wyrazach dotyczą ich znaczenia, nie zaś formy – we współczesnej polszczyźnie występują one właśnie w takiej postaci. Trzeba tylko w zdaniach przywołać te wyrazy w dzisiejszym znaczeniu i porównać z przykładami. Żyto to dzisiaj jeden z rodzajów zboża. Natomiast dawniej
Klasyfikacja utworów lirycznych Ze względu na sposób ujawniania się podmiotu lirycznego. Liryka bezpośrednia Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie. Liryka osobista – wypowiedź podmiotu lirycznego jest odbierana jako wypowiedź autora utworu. Liryka roli – podmiot liryczny wypowiada się jako postać historyczna, mitologiczna itp. Liryka maski – podmiot liryczny wypowiada się jako przedmiot, zwierzę, roślina itp. Liryka inwokacyjna (apelu, zwrotu do adresata) Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie, kierując
6. Omów losy grup wyrazowych i rozwój znaczeniowy podanych wyrazów synonimicznych: polski, polny, polowy; owocny, owocowy; dobroć, dobrość, dobrota. Wszystkie wyrazy z pierwszego szeregu występują we współczesnej polszczyźnie. Jeśli znaczenia przymiotników polny oraz polowy są podobne, to znaczenie rzeczownika polski (odnoszący się do Polski lub do Polaków) nie wykazuje z nimi związku. Tymczasem samo sformułowanie polecenia sugeruje, że w staropolszczyźnie były to synonimy, czyli wyrazy bliskoznaczne. Rozwój języka doprowadził do zróżnicowania ich znaczeń.
biel – biały, las – leśny, bez – bzu, matka – matek, wóz – wozy, dąb – dęby, ręka – ręce – ręcznik, stopa – na stopie. Podane wyrazy już uporządkowano. Pierwsze dwie pary potwierdzają zjawisko najbardziej charakterystyczne dla polskiej fonetyki historycznej – tzw. przegłos lechicki, znacznie częściej nazywany przegłosem polskim. Przegłos oznacza przejście w wymowie jednej samogłoski w drugą. W czasie, gdy język polski wykształcał się z dialektów lechickich
Dzieje polszczyzny liczymy tak, jak dzieje państwa polskiego – od drugiej połowy X w. Wtedy to język polski wykształcił się z grupy (rodziny) języków słowiańskich, która z kolei stanowi jedną z grup składających się na rodzinę języków indoeuropejskich – największą rodzinę języków na świecie. Do tej rodziny należą prawie wszystkie języki Europy i wiele języków Azji. Język polski okazuje się więc daleko spokrewniony z językami angielskim, portugalskim, wedyjskim czy perskim, a nie tylko z czeskim czy rosyjskim.
Środki stylistyczne Słowo: stylistyka pochodzi od greckiego stylos (rylec), nazwy narzędzia służącego do pisania na woskowych tabliczkach. Z czasem wyraz ten nabrał znaczenia: „sposób pisania”, a stąd „sposób wypowiadania”. Jako dział nauki o języku zajmuje się opisem środków językowych pod względem ich przydatności do wyrażania myśli i uczuć. Praktycznym zadaniem stylistyki jest rozwijanie dbałości o dobór odpowiednich wyrazów i zwrotów, o właściwą budowę zdania, o zharmonizowanie członów wypowiedzi z treścią całości; ponadto wyrabia umiejętność posługiwania się wyrazistymi, czyli
Synonimy, antonimy Synonim — wyraz bliskoznaczny. Antonim — wyraz o przeciwnym znaczeniu. Polecenie wymagające podania któregoś z nich przede wszystkim sprawdza, czy piszący zna znaczenie danego słowa. Jeśli nie rozumiemy wyrazu, mamy problem z odpowiedzią – należy wtedy wrócić do tekstu: znaczenie słowa może zostać podpowiedziane przez kontekst, w jakim zostało ono użyte. To ważne zwłaszcza w przypadku wyrazów wieloznacznych, a także użytych w niedosłownym znaczeniu. Dobór takiego, a nie
Styl Pojęcie węższe od języka: spośród wszystkich środków językowych autor wypowiedzi wybiera te, które są według niego najbardziej przydatne, najlepiej wyrażają myśli. Na ten dobór wpływ mają okoliczności wypowiedzi (np. jej cel). Stylem nazwiemy też ogół środków językowych charakterystycznych dla konkretnego autora, epoki, utworu literackiego. Uwaga! Kiedy masz opisać styl danego tekstu, musisz zbadać, jakie elementy językowe występują częściej – mogą powtarzać się jakieś słowa, formy (np. zdrobnienia), konstrukcje (np.
Każda wypowiedź służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą, czyli pełni funkcję komunikatywną. Ma ona różne odmiany w zależności od celu wypowiedzi: Funkcja informatywna – informuje, czyli przekazuje informacje – i to na nich skupia się uwaga odbiorcy (ogłoszenia, encyklopedie, pisma urzędowe). Służy świadomemu, często intelektualnemu przekazywaniu przez nadawcę informacji o świecie – wiedzy i przypuszczeń na temat przedmiotów, osób, zjawisk. Odbiorca skupia się na treści, której podporządkowana jest forma wypowiedzi. Rozpoznajemy ją po takich cechach,
Odmiana nazwisk Wiele nazwisk będziesz przywoływać w trakcie pisania prac. Aby uniknąć błędów przypomnij sobie podstawowe zasady odmiany. Dwie główne zasady to: Nazwy własne piszemy wielką literą. Zasady dotyczące pisowni nazw pospolitych dotyczą również pisowni nazw własnych. Kolejne dwie ogólne zasady mówią: Jeśli tylko można przyporządkować nazwisko (i polskie, i obce) jakiemuś wzorcowi odmiany, należy je odmienić. O wzorcu odmiany decyduje: płeć, narodowość, zakończenie nazwiska. Warto wiedzieć, że nazwiska osób, które
Pochodzenie języka polskiego Na kształtowanie się różnych języków miały wpływ takie czynniki, jak rozpad wielkich wspólnot, wędrówki ludów, uwarunkowania geograficzne (np. góry czy bagna oddzielające tereny różnych plemion). Etapy kształtowania się polszczyzny Język praindoeuropejski, którym posługiwała się wspólnota praindoeuropejska, żyjąca ok. 3000 lat p.n.e. nad dolną Wołgą. Z czasem nastąpił jej rozpad, a wędrujące plemiona, szukające lepszych warunków życia, zasiedliły Europę i część Azji. Właśnie pochodzenie od jakiegoś wspólnego prajęzyka tłumaczy podobieństwa między
Esej „Nikt nie jest wolny od mówienia bredni.” „Wielkie i wspaniałe arcydzieło człowieka – to żyć dorzecznie.” „Nawet na najpiękniejszym tronie świata siedzi się zawsze na własnym siedzeniu.” Powyższe aforyzmy wypowiedział Michel de Montaigne (mów mąteń z akcentem na drugą sylabę), Francuz doby renesansu, człowiek, który stworzył esej. Po prostu Montaigne zebrał swoje myśli w dość luźne, osobiste wypowiedzi „próby” mówienia własnego zdania, „próby przedstawienia własnych refleksji. Dzieło w polskim tłumaczeniu tak się nazywa:
Przedstaw tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny. W czym przejawia się tendencja do oszczędzania wysiłku? W żywiołowym rozwoju języka (nie tylko polskiego) można zauważyć pewne powtarzające się tendencje. Wynikają one choćby z tego, że ludzie dążą do ograniczenia trudu wkładanego w proces komunikacji (tendencja do oszczędzania wysiłku), ale też do jak najlepszego porozumienia się (tendencja do wyrazistości i precyzji). Na rozwój języka mają też wpływ zmiany zachodzące w otaczającym świecie, jego rozwój (tendencja do uzupełniania środków
Wiersz sylabotoniczny Każdy tekst składa się z sylab akcentowanych i nieakcentowanych, jest rytmiczny, choć nie zawsze ten rytm odczuwamy. W wierszu ważne jest nie tylko to następstwo, ale i pojawienie się nierozkładalnych rytmicznych cząstek i ich układ w wersie. Powstają zestroje akcentowe, czyli grupy sylab oddzielone od innych, uwarunkowane naturalnym akcentowaniem i znaczeniem. Zestrój akcentowy tworzyć mogą dwa wyrazy (albo więcej), gdy nie są samodzielne pod względem akcentowym. Podziały te, niestety, nie są niekiedy jednoznaczne nawet dla
Tytuł należałoby uznać za wykładnik tematu utworu literackiego, w nim szukać wskazówek interpretacyjnych, odniesień kulturowych. Liczną grupę stanowią dzieła, których autor wykorzystuje imię, nazwisko, przydomek bohatera. Mamy więc: Makbeta (Szekspir), Balladynę (Słowacki), Konrada Wallenroda (Mickiewicz), Giaura (Byrona). Bywa i tak, że najbardziej wpływowa osoba nie zostaje zaszczycona, a świetnym tego przykładem jest Pan Tadeusz Adam (Mickiewicz) – tytułowy bohater jest postacią pierwszego planu, ale wyraźnie ustępującą Jackowi Soplicy. W tytule
Zdanie pojedyncze Definicja Zdanie pojedyncze to wypowiedzenie z jednym orzeczeniem, wyrażonym osobową formą czasownika. 1. Andrzej je obiad. 2. Jola jest piękną kobietą. W pierwszym zdaniu występuje orzeczenie czasownikowe (czasownik w konkretnej formie fleksyjnej), w drugim orzeczenie imienne, czyli dwuelementowe, na które składają się: łącznik i orzecznik: łącznikiem nazywa się formę osobową jednego z czasowników: być, stać się, zostać, orzecznikiem słowo, które tworzy z nim całość logiczną i gramatyczną. Może to być rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, zaimek,
W języku literackim tworzą się i konwencjonalizują różne sposoby wypowiedzi. Zależą one od sytuacji, w jakich posługujemy się językiem, porozumiewamy się. O wyodrębnieniu stylu decyduje powtarzalność sytuacji, te same funkcje wypowiedzi, dobór słownictwa, budowa zdań. Style funkcjonalne różnią się sposobem wyboru i wykorzystania elementów systemu językowego. Z definicji stylu, jako „zespołu środków językowych wybieranych przez autora tekstu ze względu na ich przydatność do realizacji celu wypowiedzi”, wynikają dwa kryteria podziału: według nadawcy i według przeznaczenia.
Uwaga! Nie każda innowacja językowa jest błędem. Czasami odejście od normy językowej ma swoje uzasadnienie. Aby odróżnić innowacje korzystne dla rozwoju języka od bezcelowych, a nawet szkodliwych, potrzebne są właśnie kryteria poprawności językowej. Wśród wyróżnianych przez językoznawców kilku ich rodzajów, zaznaczamy te, które są najważniejsze: I. Ocena przydatności funkcjonalnej Pierwsza rzecz, którą trzeba ocenić – czy dane sformułowanie jest zrozumiałe dla odbiorcy i realizuje swoją podstawową funkcję, tzn. jasno przekazuje
