MODERNIZM / MŁODA POLSKA
Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny. Zacznij: Wesele to dramat, w którym realizm miesza się z symbolizmem i fantastyką. Realistycznie zarysowana akcja, w bardzo konkretnej scenerii, z bardzo konkretnymi (rzeczywistymi!) postaciami, stanowi swoistą oś konstrukcyjną dla treści symbolicznych. Rozwiń: Przedstaw elementy realistyczne i symboliczne Wesela: Elementy realistyczne: bronowickie wesele (wzorowane na rzeczywistym – Lucjana Rydla); postacie – reprezentanci miasta i wsi; cały pierwszy akt dramatu i część scen z pozostałych aktów. Elementy symboliczne: postacie fantastyczne – „osoby dramatu”
Scharakteryzuj pokrótce tendencje naturalistyczne w prozie Młodej Polski. Zacznij: Naturalizm to prąd wywodzący się z Francji – jego duchowym ojcem był filozof Hipolit Taine. Przeniósł on darwinowskie koncepcje ewolucjonizmu, doboru gatunków, walki o byt i selekcji naturalnej na… ludzkie społeczeństwo. Do literatury naturalistyczne idee wprowadził zaś Emil Zola, który postulował opisywanie „bez ogródek” rzeczonych zjawisk w powieściach i dramatach. Naturalistyczne pisarstwo cechuje się ostrością opisu, skłonnością do scen brutalnych i obscenicznych. Przede wszystkim jednak ludzkie działania
Ukaż elementy struktury mitycznej w Chłopach Władysława Reymonta. Zacznij: Władysław Reymont podczas pracy nad Chłopami dokonał naukowego wręcz odkrycia, jakiego mogło mu zazdrościć wielu etnografów. Doszedł mianowicie do wniosku, że życie i światopogląd współczesnego mu chłopa jest bardzo bliski przedstawicielom kultur prymitywnych, regulowanych świadomością mitologiczną. Rozwiń: Życie mieszkańców Lipiec regulowane jest przez czas cykliczny – pory roku i odpowiadające im zdarzenia. To zresztą odzwierciedla się w samej czterotomowej strukturze powieści. Losy jednostek we
Powieść modernistyczna – „modyfikuje” powieść realistyczną. Subiektywizm i liryka narracji, brak spójności wątków, dygresje, otwarta kompozycja. Tak nie pisali realiści – ale tak pisał Żeromski. Powieść psychologiczna – zaistniała w tej epoce, a pierwszą napisał Antoni Sygietyński – Na skałach Calvados. Dramat symboliczny – stał się bardzo ważny w polskiej dramaturgii, głównie za sprawą Stanisława Wyspiańskiego. Oczywiście, na scenach teatrów wciąż wystawiano dramaty realistyczne, i to w dużych ilościach, ale żaden nie przeszedł do historii tak
Aby zaprezentować społeczną problematykę krótkich form prozatorskich Żeromskiego, można przywołać utwory pt. Rozdzióbią nas kruki, wrony…, Zmierzch, Siłaczka. Znajdujemy się w kręgu społeczności wiejskiej – treść dzieł dotyczy bowiem w ten czy inny sposób życia chłopa, prezentuje egzystencję biedoty. Rozdzióbią nas kruki, wrony… – zasadniczo podejmuje temat powstania styczniowego. Lecz myślą przewodnią noweli jest pytanie o przyczynę klęski – a odpowiedź tkwi w nieświadomości, zaniedbaniu i krzywdzie chłopa polskiego, który się do powstania nie przyłączył. Straszna
Wyjaśnij tytuł powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni. Zacznij od analizy słowa bezdomny. Bezdomni są ludzie, którzy nie mają domu – lecz nie tylko tacy, którzy nie mają gdzie mieszkać. Cóż bowiem znaczy dom? Może to być budynek, mieszkanie lub coś więcej – rodzina, oaza najbliższych osób, do której ucieka człowiek przed zgiełkiem świata, w przenośnym sensie może to być nawet ojczyzna. O które znaczenie chodzi Żeromskiemu? Wydaje się, że o wszystkie – bo
Chłopi Inne powieści Reymonta: Ziemia obiecana – powieść, której tłem jest miasto Łódź, miejsce rodzącego się przemysłu tkackiego i stosunków kapitalistycznych. Reymont jest antyurbanistą – jego miasto, które miało być ziemią obiecaną, okazuje się okrutnym, bezdusznym piekłem. Życie w nim prowadzi do upadku moralnego i degradacji jednostki. Dzieje trójki głównych bohaterów: Polaka Borowieckiego, Niemca Bauma i Żyda Moryca Welta można obejrzeć w ekranizacji Andrzeja Wajdy (w rolach głównych: Olbrychski, Seweryn i Pszoniak). Komediantka – to dzieje Janki
Podobnie jak w układzie treści tak w kwestii kompozycji wartość i artyzm Chłopów tkwi w złożoności, w harmonii i zespoleniu wielu aspektów budowy dzieła. Łatwo orzec, że Chłopi są epopeją. Nie jest to jednak jedyna konwencja charakteryzująca kompozycję utworu. Nie zawiera także informacji o wszystkich jego cechach. Trzeba przecież zaznaczyć, że Reymont mistrzowsko stosuje: stylizację językową – używa w dialogach gwary łowickiej bez mazurzenia, w partiach odautorskich różnych odmian polszczyzny mitologizację – czyli zabieg, który upodabnia świat powieści, bohaterów
Hymny – to dzieła, które przyniosły Kasprowiczowi największą sławę. Są to jednak utwory obrazujące kryzys zaufania do Boga i upadek dawnych wartości. Słynne hymny to: Dies irae, Święty Boże, Święty Mocny, Moja pieśń wieczorna, Hymn św. Franciszka z Asyżu. W formie utwory te nawiązują do tradycji hymnów kościelnych, możemy też mówić, że są to już utwory ekspresjonistyczne, co w owych czasach jest nowatorstwem. Hymny prezentują pochód ludności podążającej do otwartego grobu. W hymnie Święty Boże
Typy bohaterów literatury końca XIX wieku. Bierny, ogarnięty spleenem artysta. Szuka podniet i sensu życia w przestrzeniach, które uznajemy za zdegenerowane: narkomania, hulaszczy tryb życia, alkoholizm, prostytucja. Cechuje go pogarda dla mieszczańskich wartości, dla filistra, obojętność wobec świata. Bywa genialny, ale jego biografia nie jest warta naśladowania. W krąg artystów tego typu wchodzą Baudelaire, Verlaine, Rimbaud, Toulouse-Lautrec… Bohater Conradowski – postawiony wobec trudnych wyborów moralnych, ponoszący konsekwencje swego czynu – jak choćby Lord
Na czym polegał problem Lorda Jima – tytułowego bohatera powieści Conrada? Właściwie wstęp do wszelkich kłopotów Jima, fakt, który określił całe jego późniejsze życie, miał miejsce na Patnie, starym statku przeciążonym pasażerami. Jim był na tym statku pierwszym oficerem. Pewnej nocy uszkodzony statek zaczął tonąć. Nie było szans na uratowanie ludzi, zresztą dowództwo nawet o tym nie myślało. Wbrew mniemaniu, że kapitan schodzi z pokładu ostatni – tylko kapitan i kilku białych oficerów
Można powiedzieć, że jest to utwór złożony z dwóch warstw. Pierwsza to warstwa realistyczna – świadczą o niej realia dramatu. Oto obserwujemy zupełnie prawdopodobny przebieg wydarzeń w przeciętnej norweskiej rodzinie, współczesnej Ibsenowi. Postacie nie są ani fantastyczne, ani „biało-czarne”, czyli anielsko dobre lub szatańsko złe – są prawdziwe: obdarzone ludzkimi wadami i zaletami, zwyczajne, „z życia wzięte” są też sytuacje dramatu. Realizm szczegółu – czyli dokładne wskazówki dotyczące stroju, a nawet wystroju wnętrz zawierają didaskalia
Statek pijany Artura Rimbauda potwierdza, iż twórca jest poetą symbolizmu, a także obrazuje jego „wolnościowe” poglądy jako absolutny protest przeciwko normom i więzom świata. Wiersz opisuje statek, który zerwał się z więzów holowników i wypłynął, wolny i niezależny, na bezkresne morze. Przeżywa swoje wyzwolenie obrazowane przez poetę za pomocą licznych, fantastycznych wizji: napotyka na „toń modrą”, „niskie słońce”, wysyłające „fioletów martwice”, „noc zieloną”, „skalne rafy”, tęcze, bagniska, śpiewające ryby i ptaków roje – „wolny, rzeźwy, dymiący,
Prawie każdy szanujący się prozaik tego czasu interesował się powieścią historyczną, a oszałamiająca popularność Ogniem i mieczem i w ogóle Trylogii Sienkiewicza mobilizowała do działań twórczych. Próbował Prus – napisał wspaniałe dzieło o starożytnym Egipcie, czyli Faraona. Próbował Reymont – jego ostatnie dzieło to próba napisania trylogii o czasach Kościuszki – Rok 1794. Żeromski, pisząc powieści i opowiadania osadzone w realiach powstania styczniowego – już cofał się w historię, ale jeszcze dalej sięgnął w Popiołach – powieści z czasów napoleońskich.
Sporo jest powieści o dojrzewaniu, dorastaniu, poszukiwaniu swojej drogi i tożsamości. Przypomnij sobie Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego. Pierwsza powieść polska, nowożytna – właśnie o tym. Kordian Juliusza Słowackiego – także. Mnóstwo tego w literaturze powszechnej: od Kandyda Woltera po Buszującego w zbożu Salingera. Ale Marcinek Borowicz to postać szczególna, bo on nie tylko dorośleje, ale też budzi się w nim poczucie tożsamości narodowej. Jego dojrzewanie odbywa się w obliczu rusyfikacji – powieść ma zatem walory patriotyczne
Wierna rzeka jest popularną powieścią, w której Żeromski przywołuje wątek powstania styczniowego i ukazuje na tle wydarzeń historycznych romantyczną miłość dwojga ludzi z różnych sfer. Fabuła powieści jest nieco melodramatyczna – do zaściankowego dworku o nazwie Niezdoły przyczołgał się ranny powstaniec, który cudem uniknął śmierci nie tylko z rąk wroga, lecz także ze strony niechętnie nastawionych chłopów polskich. W Niezdołach pozostała tylko panienka – zubożała szlachcianka Salomea Brynicka i jej wierny sługa – inni poszli do
Czy pamiętasz jak na początku powieści, w Paryżu, Judym spotyka Natalię i Joasię i razem oglądają rzeźbę Wenus z Milo? Rozmawiają potem w tramwaju o innym dziele sztuki: płótnie Puvisa de Chavannes’a pt. Biedny rybak. Obraz przedstawia ubogiego rybaka w nędznym odzieniu, jego żonę i dziecko – w przestrzeni, którą można nazwać uniwersalną, ponadczasową. Judym przypomina sobie, jak oglądał to dzieło w galerii, jak wzruszali się nim ludzie, jak malarz potrafił zarysować degradację człowieka. Z pewnością obraz i na Judymie wywarł wielkie
Sytuacja tragiczna następuje wtedy, kiedy człowiek musi dokonać wyboru między dwoma racjami – i każda jego decyzja będzie niekorzystna. Słowem – czego by nie wybrał – tak i tak będzie źle. Judym rzeczywiście musi dokonać takiego wyboru – przynajmniej według własnego mniemania. Stoi przed decyzją: albo zwiąże się z Joasią, założy dom i będzie wiódł szczęśliwe życie – albo poświęci się całkowicie pracy społecznej, bezinteresownemu niesieniu pomocy biedocie Zagłębia. Obie możliwości wykluczają się –
Jaki jest rodowód dziewiętnastowiecznej inteligencji? W przeważającej części wywodzi się z ziemiaństwa, czasami nieco zubożałego, ale rzadko z rodzin naprawdę biednych. Domy inteligentów, a więc także lekarzy, były najczęściej zamożne. Jak w takim otoczeniu czuł się Tomasz Judym, ubogi syn szewca pijaka, który skończył studia dzięki finansowej pomocy ciotki? Miał dwie drogi: albo szybko zapomnieć o swoim pochodzeniu, albo dołączyć do grona szaleńców marzących o zasypaniu przepaści między bogatymi a biednymi. Bohater Ludzi bezdomnych wybiera tę drugą
Znajdujemy się w kręgu problematyki powstania styczniowego – lecz także w kręgu tematów nierówności społecznej, symbolizmu i naturalizmu. Treść opowiadania jest krótka: powstaniec Winrych wiezie broń dla oddziału partyzantki. Napotyka oddział Moskali – scena kończy się opisem strasznej śmierci powstańca. Lecz Winrych – Moskale to nie jest jedyna relacja osób w utworze. Gdy powstaniec jest już zabity, a koń raniony, nadchodzi okoliczny ubogi chłop. I tu dopiero jesteśmy świadkami narodowej tragedii: chłop Polak ściąga z powstańca Polaka
