JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Mikołaj Sęp-Szarzyński (prekursor) Rythmy abo wiersze polskie krąg tematów filozoficznych; Daniel Naborowski (wczesny barok) Krótkość żywota filozofia przemijania, śmierci, kondycji człowieka; Sebastian Grabowiecki (wczesny barok) Setnik rymów duchowych filozofia przemijania, śmierci, kondycji człowieka; Jan Andrzej Morsztyn (dworak-dyplomata) Kanikuła albo psia gwiazda Lutnia poeta miłości, flirtu, polski marinista Stanisław Herakliusz Lubomirski (poeta-magnat) Sen O wartości rad poeta „światowych rozkoszy” Hieronim Morsztyn (poeta-sarmata) Światowa rozkosz kunszt poezji ziemiańskiej, tzw. „światowej rozkoszy” Zbigniew
Kontrast jako zasada kompozycji w baroku, jego związki z filozofią epoki. Barok – epoka w kulturze europejskiej, której granice zakreśla się od końca wieku XVI do połowy wieku XVIII. Jedną z cech wyznaczających jej specyfikę jest zasada kontrastu. Ma ona dwa istotne źródła: religijne, filozoficzne (Pascal i Kartezjusz). Obydwa można nieco schematycznie sprowadzić do akcentowania, jako opozycyjnych, wartości świata materialnego i duchowego. Ich przeciwstawienie doprowadza do ukształtowania dwóch modeli twórczości: poezji światowych rozkoszy oraz
Scharakteryzuj twórczość Jana Andrzeja Morsztyna. Jan Andrzej Morsztyn jest czołowym reprezentantem dworskiej poezji barokowej. Jego poetycki dorobek określono mianem „błahej treści w wyszukanej formie”. Źródłem tej etykietki jest fakt, iż Morsztyn jako marinista skupił swe twórcze działania na poszukiwaniu nowych, kunsztownych, zaskakujących form wyrażenia treści. I tak, tematami jego utworów nie są problemy egzystencjalne ani prawdy filozoficzne. Bywają nimi: życie dworskie, płocha miłość, flirt, zmysły, „gra miłosna” – stąd też inne określenie Jana
Panują kolejno: Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki, Jan III Sobieski, August II Sas rozpoczyna czasy saskie – schyłkową fazę baroku w Polsce. Wszyscy wyżej wymienieni królowie są elekcyjni – wybrani przez ogół szlachty polskiej. W kraju panuje przecież demokracja szlachecka, i choć król jest władzą wykonawczą, na sejmach zapadają ważkie decyzje. Szlachta uzyskuje coraz więcej przywilejów, m.in. liberum veto (wolne: nie pozwalam), dzięki któremu jeden niezadowolony
Kontrreformacja – to prąd powstały w Kościele katolickim w odpowiedzi na zagrożenie reformacją. Miał on na celu zreformowanie Kościoła, przeprowadzenie tzw. „reformy chrześcijańskiej”. Tymczasem stała się kontrreformacja ruchem określającym kulturę końca XVI wieku aż po XVIII wiek. Ogromną rolę w określeniu tej kultury, a nawet życia politycznego odegrali jezuici. Kontrreformacja w swoich początkach była ruchem twórczym, a nawet tolerancyjnym, później doprowadziła do podporządkowania kultury Kościołowi, tłumienia swobody wypowiedzi, walki z innowiercami (m.in. uchwała o wygnaniu arian była takim
Każda epoka przynosi nowe zbiory zasad budowania utworów literackich. Dzieła, w których są one zawarte, nazywamy poetykami. Tworzyli je zwykle aktywni pisarze i filozofowie – jak w starożytności Arystoteles i Horacy. Teksty takie mają co najmniej podwójny charakter. Po pierwsze zawierają wizję, jaką na temat tego, jaka powinna być poezja, ma ich autor. Po drugie, mają też funkcję teoretyczno-literackiej pracy badawczej – zwykle odwołując się do pokrewnych lub przeciwstawnych przykładów literackich ilustrujących zawarte w poetyce
Pierwsza naprawdę renesansowa wizja człowieka zanurzonego w świecie spraw doczesnych, wyłania się z Dekameronu Boccaccia. Tam człowiek żyje pełnią życia! Nie obawia się przyznać, że chce korzystać z przyjemności życia, kochać – nie tylko platonicznie – dążyć do sławy i bogactwa. Bohater pozytywny Dekameronu, to człowiek energiczny, sprytny, dążący do celu rozmaitymi metodami, także intrygą, podstępem, oszustwem. Jakże daleki jest od skromnego przedstawiciela średniowiecza, który w centrum wszelkich wartości sytuował Boga i myśl o tym, co będzie
Jakie gatunki literackie uprawiano w renesansie? Które przejęto z antyku, a które ze średniowiecza? Renesans wskrzesił duszę antyku. Nic więc dziwnego, że gatunki uprawiane przez starożytnych stały się ulubionymi formami twórców humanistycznych. Odrodzenie przejmuje następujące gatunki antyczne: Pieśni. Na przykład tłumaczenie pieśni Horacego, choćby Pieśń XXIV (Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony). Tym niemniej, czytając zupełnie oryginalne pieśni Kochanowskiego, także zauważamy zachowanie kunsztownej, tradycyjnej formy, dawniej wykonywanej przy muzyce, z czasem zupełnie
Tematy pieśni: pochwała Boga, relacja człowiek-Bóg, pochwała życia i świata, filozofia epikurejska i stoicka, motyw poety – ptaka (nieśmiertelności twórcy), dobra sława, moralne powinności człowieka. Przegląd pieśni Pieśń XXV – Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary… Pieśń ta zyskała również miano hymnu do Boga, jest pieśnią pochwalną, zawiera wspaniałą, renesansową wizję świata. Oto kosmos i ziemia to dzieło boskie, pełne harmonii i uporządkowania, człowiek czuje się dziedzicem Boga na ziemi, chwali
Nazwa ta pasuje do renesansu polskiego, gdyż podobnie jak złoty wiek starożytności odrodzenie polskie obfitowało w wydarzenia w dziedzinie kultury i sztuki: zarówno na polu architektury, malarstwa, muzyki, jak i literatury. Warto zaznaczyć, że początek renesansu polskiego przypada na czasy panowania rodu Jagiellonów (początek epoki datuje się na rok 1450). Wraz z żoną króla Zygmunta Starego – Boną Sforzą (czyt. Sforcą) przybywa do Polski kultura Włoch. Wśród świty królowej znajdują się uczeni, muzycy, innowacje dotyczą
Z renesansowego kalendarza 1513 – pierwsza polska książka drukowana: Raj duszny Biernata z Lublina, 1518 – ślub Zygmunta Starego z Boną Sforzą, 1543 – ukazuje się dzieło Mikołaja Kopernika O obrotach sfer niebieskich, 1548 – rządy przejmuje ostatni król z dynastii Jagiellonów – Zygmunt August, 1569 – unia lubelska (powstaje Rzeczpospolita Obojga Narodów), 1580 – wydanie Trenów Jana Kochanowskiego, 1595 – pożar na Wawelu; wkrótce król Zygmunt III Waza przeniesie stolicę do Warszawy. Epoka
Cechy dramatu szekspirowskiego W dziedzinie rozwoju form dramatycznych zapisał się Szekspir jako twórca nowożytnego teatru. Wprowadził bowiem innowacje, odstępujące od zasad tragedii klasycznej. Cechy dramatu szekspirowskiego to: Złamanie klasycznej reguły trzech jedności. W Makbecie nie została zachowana jedność miejsca – akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na leśnej polanie, polu bitwy. Nie zachodzi tu także jedność czasu. Akcja jest wielowątkowa: mamy do czynienia z tematem walki dobra ze złem, lecz także z politycznym (walka
Czy Makbet – tytułowy bohater tragedii Szekspira – jest odpowiedzialny za swoje zbrodnie? A czy jest cokolwiek lub ktokolwiek, na kogo można zrzucić ciężar uczynionej przez siebie zbrodni? Czy człowiek może liczyć na coś takiego? To pytanie zadaje Szekspir swoim odbiorcom – nie my Szekspirowi. Zauważ: Makbet jest mordercą, w dodatku królobójcą. Zabił goszczącego w jego progach króla Dunkana. Zabijał dalej, by ukryć swoją zbrodnię! Innymi słowy – Makbet to tyran żądny
O miłości szlachcica Federigo degli Alberighi do Monny Giovanny. To nieco dziwna historia: młodzieniec kocha damę, która go nie chce. Mimo to urządza na jej cześć przyjęcie, popisuje się na turniejach tak, że traci wszystko oprócz ukochanego sokoła. Zubożały, wraca na wieś – tam żyje samotnie, polując z sokołem. W tym czasie Monna Giovanna zostaje wdową i z małym synkiem przenosi się na wieś – oczywiście w sąsiedztwo Federiga. Spotyka ją kolejne nieszczęście –
Boccaccio bardzo solidnie przyłożył się do pracy nad zbiorem swych nowel. Krążył wśród kupców, wędrowców, wysłuchiwał przeróżnych opowieści dworskich i ludowych. Przeszukiwał też dostępne mu rękopisy. Spisywał historie powszechnie znane, przerabiał je, uzupełniał, a co najważniejsze – wzbogacał szczegółowymi opisami wnętrz, strojów i obyczajów. Nie pomijał realiów historycznych: wypraw krzyżowych, walk politycznych wewnątrz państwa włoskiego. Główny temat nowel Boccaccia to miłości różne jej przejawy. Podział nowel na dziesięć dni ułatwia utrzymywanie opowieści w jednorodnej tonacji.
Badacz i znawca tej epoki – Jerzy Ziomek – napisał: […] dzieje renesansu można śledzić jako historię wszelkiego rodzaju odkryć: geograficznych, filologicznych, archeologicznych, odkryć odrębności jednostki w stosunku do natury, społeczeństwa, Boga. I faktycznie, odkryć było w renesansie mnóstwo. Kolumb i jego następcy odkryli nowe lądy, Kopernik zszokował świat stwierdzeniem, że centrum wszechświata jest Słońce, a Ziemia i inne planety krążą dookoła niego – na nowo odkrył Kosmos. Człowiek odkrył, że dzięki miłości, wolności i poczuciu własnej
Można by odpowiedzieć: idealnych. Szczęśliwe to były czasy, jeśli ich władcy byli tak wzorowi… Odważni i rozważni, pobożni, miłujący lud swój, a jeszcze więcej swoich rycerzy, miłosierni – ale surowi, hojni – ale gospodarni itd., itd. Literatura nie ma obowiązku odzwierciedlać absolutnej prawdy historycznej. Portrety parenetyczne nie mogą eksponować wad czy śmiesznostek człowieka. I dlatego na stareńkich kartach średniowiecznej literatury figurują władcy idealni. Karol Wielki – główna postać cyklu karolińskiego. Jest postacią historyczną
Utworem obrazującym stosunki panujące w średniowiecznym społeczeństwie jest Satyra na leniwych chłopów. Zawiera ona konflikt pan – kmieć, który musiał być żywy w tak zhierarchizowanym świecie, jakim była epoka średniowiecza. Społeczeństwo średniowieczne składało się z następujących stanów: szlachta, duchowieństwo, mieszczanie i chłopi. Satyra na leniwych chłopów prezentuje punkt widzenia pana i ukazuje sposoby, jakich używali chłopi, aby uniknąć świadczenia pańszczyzny. „Chytrze bydlą z pany kmiecie” – widać, iż autor krytykuje nieuczciwe czyny chłopów, którzy oszukują w pracy,
Zestaw najważniejszych tematów literatury średniowiecznej. Tematyka religijna liryka maryjna żywoty świętych (Legenda o św. Aleksym) kazania modlitwy dramat liturgiczny wiersze religijno-dydaktyczne (Skarga umierającego) Miłość Dzieje Tristana i Izoldy Powieść o Róży Cykl arturiański listy Heloizy i Abelarda liryka miłosna (np. prowansalska) Śmierć motyw danse macabre: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Topos rycerza Pieśń o Rolandzie O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu historia Walcerza Udałego Pieśń o Cydzie Słowo o wyprawie Igora Obyczaje Słota O zachowaniu się przy
Oczywiście, że nie tylko literatura współczesna zainteresowała się zamierzchłą epoką wieków średnich. Która z epok ukochała średniowiecze najbardziej? Romantyzm! To romantycy czerpali pełną garścią ze skarbów literatury ludowej, średniowiecznych podań, legend, kronik. To cały prąd w romantyzmie nazywa się gotycyzmem. To romantycy wskrzeszali średniowiecznych bohaterów i w tejże scenerii umieszczali fabułę. Ruiny zamczysk romańskich, gotyckie katedry inspirowały romantyczną wyobraźnię. Oto dowody: Katedra Marii Panny w Paryżu – Victor Hugo, Poezja ruin
