REALIZM / POZYTYWIZM
Na pozór sytuacja jest oczywista: mamy zbrodnię – zabójstwo lichwiarki i jej siostry, mamy też karę – osiem lat katorgi na Syberii dla Raskolnikowa. Wszystko proste, jak w powieściach sensacyjno-kryminalnych. Dokładniejsza analiza Zbrodni i kary każe się jednak zastanowić nad pojęciami zawartymi w tytule. Nie są one jednoznaczne! Świat Dostojewskiego ma charakter manichejski, co znaczy, że ścierają się w nim współistniejące siły dobra i zła. To właśnie spostrzeżenie można uczynić kluczem do interpretacji
Czy Ojciec Goriot Balzaka jest powieścią realistyczną? Powieść realistyczna jest dziełem, które wiernie i szczegółowo odzwierciedla rzeczywistość, ma być lustrem (porównanie Stendhala) ludzi i wydarzeń. Wśród cech powieści realistycznej wyróżniamy: obecność wszechwiedzącego, trzecioosobowego, „przezroczystego” narratora, szczegółowość w opisie świata przedstawionego, rzeczywisty byt fikcji (czyli prawdopodobna, realna fabuła), bohatera powieści realistycznej (czyli silną, przedsiębiorczą osobowość, która często usytuowana jest na styku dwóch różnych światów). Prześledźmy, jak wygląda to w Ojcu Goriot. Mimo że data
Przestrzeń w dziele literackim jest elementem świata przedstawionego. Jej składnikiem może stać się postać, przedmiot, wydarzenie, przeżycie. W powieści realistycznej elementy te pokazywane są w konkretnym i wyrazistym ukształtowaniu. Przestrzeń na ogół prezentowana jest przy pomocy opisu. Przestrzeń czasami zostaje nacechowana symbolicznie: przestrzeń otwarta często kojarzy się z optymizmem, zamknięta ma wyrażać pesymistyczną wizję kondycji ludzkiej. Plan wypowiedzi: Miasto Przestrzeń miejska to głównie Warszawa. Przedstawiona jest w sposób realistyczny. Na podstawie powieści Prusa możemy odtwarzać mapę
Akcja powieści rozgrywa się w ciągu trzech miesięcy, od grudnia 1819 do lutego 1820 roku, w Paryżu, głównie w skromnym pensjonacie pani Vauquer i w salonach bogatych arystokratek. Dwaj najważniejsi bohaterowie Ojca Goriot to: Bohater tytułowy – czyli ojciec Goriot Jan Joachim Goriot dorobił się majątku, wykorzystując wahania cen i brak towaru na rynku, a tym samym wzbogacił się kosztem innych. Mniej szczęśliwie toczyło się życie rodzinne bohatera – po siedmiu latach małżeństwa umarła jego ukochana
Romantyzm i realizm bardzo różnią się między sobą jako epoki literackie. Różnice te dotyczą jednak przede wszystkim spojrzenia na literaturę i sztukę. Dla romantyków źródłem twórczości było przede wszystkim natchnienie i wyobraźnia twórcza kierowana uczuciem, dla realisty rzeczą podstawową jest wiedza na temat środowiska i ludzi, których opisuje. Stąd wykreowana przez realizm sylwetka pisarza to wzór badacza, który wie więcej i swa wiedzą dzieli się z resztą społeczeństwa. Romantyzm relacji pisarz-społeczeństwo w
Określenie dat granicznych realizmu jest dosyć kłopotliwe. W Europie mówimy o prądzie literackim – o nazwie realizm i o prądzie filozoficzno-społecznym – o nazwie pozytywizm. Uwaga! W Polsce – o prądzie literackim i filozoficznym – nazywanym pozytywizmem. W dodatku – rozwój prądu w Polsce przypada znacznie później niż w Europie. Ogólnie przyjmuje się, że z pozytywizmem filozoficznym w Europie mamy do czynienia od połowy od lat 50. do 80. XIX wieku. Wtedy to nastąpiło nasilenie nowych tendencji filozoficznych, a od 1850 realizm
Lalka Bolesława Prusa jest powieścią panoramiczną, skutkiem czego występuje w niej cała armia postaci – liczni przedstawiciele wszystkich warstw społecznych obojga płci, różnego zawodu i wyznania. Sceną wydarzeń jest Warszawa – w większości fabuły, bo epizody rozgrywają się też w Zasławiu i w Paryżu. Wątki łączy osoba Stanisława Wokulskiego, którego dzieje są osnową powieści. Inne osoby: Izabela Łęcka – główna bohaterka powieści. Kobieta piękna (klasyczny typ błękitnookiej blondynki), arystokratka o zimnym sercu i wysokim mniemaniu o sobie i swojej rodzinie.
Nad Niemnem spełnia wymogi tzw. powieści dobrze skomponowanej – jak określali ją współcześni krytycy. To znaczy przemyślanej, o zwartej strukturze, w której wszystkie elementy są logicznie powiązane i uzasadnione. Przy czym Nad Niemnem spełnia wiele założeń realizmu, choć nie da się ukryć, że jest nieco tendencyjna – preferuje bowiem ideał pracy i program pozytywistów. Nad Niemnem jako powieść realistyczna na plan pierwszy wysuwa świat przedstawiony i prawdę o nim. Orzeszkowa jest narratorem wszechwiedzącym, nie ujawnia bezpośrednio
Realizm – to pojęcie ogólne. Funkcjonuje jako nazwa prądu literackiego. Stosuje się także ten termin do określenia metody twórczej w malarstwie, literaturze, słowem w sztuce europejskiej. Tendencja ta zapanowała między romantyzmem a naturalizmem końca wieku. Mianem realizmu określamy ogół dążeń w literaturze i sztuce, który realnie, wiernie odzwierciedla życie codzienne człowieka w jego środowisku. Realizm jest metodą „fotograficzną” – niczego nie odkształca i nie pomija szczegółów. Narodziny realizmu łączą się nierozerwalnie z literaturą francuską i pierwszą połową XIX wieku.
Granice czasowe epoki Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te daty. W Europie – najwygodniej będzie przyjąć, że z realizmem mamy do czynienia od połowy XIX wieku (1850 rok) do lat 80. (kiedy to prozę zdominował nurt zwany naturalizmem). Przyczyny: nasilenie się w połowie wieku nowych tendencji filozoficznych, ogłoszenie
Udowodnij, że utwory Katarynka lub Kamizelka Bolesława Prusa to nowele doskonałe. 1. Na początku odpowiedzi… …wymień w punktach cechy doskonałej noweli (jedność czasu, jedność miejsca, mała liczba bohaterów, główny motyw, jeden wątek, punkt kulminacyjny, wyraźna puenta). 2. Rozwinięcie wypowiedzi Wybierz jedną z nowel (poniżej dwa przykłady) i jeszcze raz kolejno wymieniaj cechy tego gatunku, dopowiadając, jak wygląda to w omawianym utworze Prusa. 3. Jeśli chcesz podnieść poziom pracy wspomnij krótko o historii tego gatunku.
Nad Niemnem – powieść realistyczna czy tendencyjna? Zacznij od wprowadzenia Zaznacz różnicę znaczeniową między terminami powieść realistyczna i powieść tendencyjna. Podkreśl, że powieść tendencyjna była formą charakterystyczną dla pierwszej fazy pozytywizmu polskiego, w miarę rozwoju prądu zaś znacznie popularniejsze stały się utwory typowo realistyczne. Nad Niemnem to powieść Elizy Orzeszkowej powstała w okresie pozytywizmu, czyli w czasie, kiedy przed literaturą stawiano konkretne zadania. Pisać dla samego pisania po prostu nie wypadało. Cała literatura realizowała
Izabela Łęcka – famme fatale czy romantyczna, niedościgniona kochanka? Izabela Łęcka jest raczej nielubianą postacią wśród odbiorców Lalki. Wszyscy mają jej za złe nieszczęścia Wokulskiego – a że przywiodła do zguby już i innych adoratorów – może uchodzić za kobietę fatalną. W pewnym stopniu realizuje też schemat romantycznej kochanki – pamiętamy Marylę, Ewę, Laurę, które nie przyjęły oświadczyn zakochanego w nich do szaleństwa mężczyzny. Głównym powodem była przepaść w sytuacji
Pochodzenie Ponieważ urodziła się jako arystokratka, jest wychowywana jak przystało na arystokratkę. Spotyka się z ludźmi, których ta warstwa społeczeństwa akceptuje, i korzysta ze wszystkich jej przywilejów. Są zaś one niemałe. Dziecko zamożnego arystokratycznego rodu nie napotyka na swej drodze żadnych większych przeszkód. Ma wszystko, co najlepsze i najdroższe. Żyje w izolacji, która ma w sobie wiele z poczucia wyższości, lecz także z poczucia zagrożenia. W wieku XIX bowiem w
Poznajemy go w roku 1879 jako człowieka dojrzałego – ma wówczas około czterdziestu pięciu lat. Urodzić się zatem musiał w latach trzydziestych XIX w. Jak wyglądało jego życie przez ostatnich czterdzieści lat? Młodość O pierwszych dwudziestu latach jego życia nie wiemy w zasadzie nic. Jedyne dane wyglądają tak: Wokulski jest synem wysadzonego z siodła szlachcica, który procesuje się, by odzyskać majątek. Majątek ów „stracił” jeszcze dziadek Wokulskiego, co pozwala przypuszczać,
Powszechnie uważa się, zresztą błędnie, że tytułową lalką jest główna bohaterka utworu, Izabela Łęcka, kobieta o nietuzinkowej ponoć urodzie, błękitnooka blondynka o lalkowatych rysach. Tego rodzaju interpretacja nie jest jednakże zgodna z intencjami samego pisarza, który tłumaczył, że tytuł odnosi się do jednego z epizodów powieści – procesu między baronową Krzeszowską a panią Stawską o lalkę. Nie jest to jedyny motyw lalki w powieści. Lalki salonowe Motyw lalki związany jest
Plan powieści Powrót Wokulskiego do Warszawy z ogromnym majątkiem. Starania o Izabelę: duże datki na dobroczynność, wykupienie weksli Łęckiego itp. Kwesta w kościele i zaproszenie do hrabiny Karolowej. Wyścigi konne – przekazanie przez Wokulskiego wygranej na ręce Izabeli z przeznaczeniem na działalność charytatywną. Wizyty u Łęckich. Kupienie kamienicy Łęckich przez Wokulskiego. Wyjazd do Paryża – spotkanie z Suzinem i plany wspólnych interesów, – poznanie Geista – niedocenianego naukowca. •Załamanie psychiczne
Wątek przygodowy Do Wodoktów na Żmudzi, majątku Oleńki Billewiczówny, przybywa chorąży orszański Andrzej Kmicic. Dowiedział się bowiem, że jej dziad, przyjaciel jego ojca, przeznaczył mu ją na żonę. Oleńka z niepokojem wprawdzie oczekiwała wizyty, ale jej efektem jest natychmiastowe wzajemne oczarowanie. Kompania Kmicica to oddani mu żołnierze zabijacy, słynący na całą okolicę z awantur, swawoli i pijatyk. Dowiedziawszy się o tym, Oleńka prosi narzeczonego o zmianę stylu życia, a ten
Narracja ówczesnych nowel jest zróżnicowana. Bardzo często mamy do czynienia z opowiadaniem rzeczowym, nastawionym na konkret, sprawiającym wrażenie całkowicie obiektywnego. Tak jest na przykład w nowelach Prusa – nie bez powodu rzeczowniki były ulubioną częścią mowy tego pisarza. W podobny sposób prowadzi narrację Eliza Orzeszkowa w Tadeuszu. W nowelach dojrzałego realizmu rzadko spotykamy się z odautorskimi komentarzami, znanymi z nowel tendencyjnych, np. Antka, ponieważ ambicją pisarzy było sięganie po nowatorskie
A… B… C… Elizy Orzeszkowej Tadeusz Elizy Orzeszkowej Miłosierdzie gminy Marii Konopnickiej Dym Marii Konopnickiej Nasza szkapa Marii Konopnickiej Katarynka Bolesława Prusa Antek Bolesława Prusa Szkice węglem Henryka Sienkiewicza Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza Latarnik Henryka Sienkiewicza A… B… C… Elizy Orzeszkowej Ta nowelka miała być wydrukowana w Świcie w 1884 roku, ale jej publikacja została wstrzymana przez carską cenzurę. Autorka zmieniła więc realia z rosyjskich na niemieckie i wydała
