Średniowiecze w Europie
Pieśń o Rolandzie Co to są chansons de geste? Ten tajemniczy zwrot wymawiamy równie pięknie, jak piszemy: [szansą de żest]. Dosłownie tłumacząc, były to pieśni o czynach bohaterskich. Bohaterowie tych utworów to postacie historyczne i legendarne, a wydarzenia historyczne przeplatają się z elementami fantazji. Odnaleźć można wątki baśniowe: czarownice, olbrzymy, złe karły i potwory, które rycerz umiał zawsze pokonać. Pieśni o czynach były jednym z najpopularniejszych gatunków epickich w średniowieczu. Układali je średniowieczni muzycy i wędrowni śpiewacy. Niemal każdy
Do gatunków starożytnych przejętych przez średniowiecze należą: carmina (pieśni) tragedia komedia historia satyra Do gatunków nowych zaliczymy m.in.: żywoty świętych dramaty religijne: misteria, dramat liturgiczny i moralitet Szczególnie ciekawym gatunkiem wytworzonym w średniowieczu był moralitet – sztuka dydaktyczna. Jej słynnym bohaterem był Everyman, czyli Człowiek-Każdy, ktoś, kto symbolizował każdą istotę ludzką. Everyman spotykał na swojej drodze alegorie – uosobione cnoty lub grzechy, np. Czystość, Męstwo, Chciwość. Cnoty te roztrząsały abstrakcyjne kwestie moralne,
Nieocenionym źródłem wiedzy o średniowieczu jest sztuka tego okresu. Trzeba pamiętać, że zdecydowana większość ludzi tej epoki była analfabetami. Dzieła sztuki pełniły dodatkową funkcję Pisma Świętego dla ubogich (Biblii pauperum) – nauczały prawd wiary, opowiadały historie biblijne i losy świętych. Sztuka tej epoki chciała być użyteczna, tzn. przemawiać do prostego człowieka. Mnich Teofil z XI w. pisał w swym dziele o sztuce: „Jeśli dusza wiernego ujrzy w rysach obraz męki pańskiej, zostaje boleścią przejęta; jeśli widzi,
François Villon był prawdziwym średniowiecznym dekadentem. Choć pochodził z ubogiej rodziny, rozpoczął studia, których prawdopodobnie nie skończył, wybierając cygański tryb życia. Wielokrotnie miał konflikty z prawem. Wreszcie, przed śmiercią, na wygnaniu, jeszcze jako młody człowiek, napisał Wielki testament – dzieło uznane za największy zabytek średniowiecznej literatury francuskiej. Pierwsza część utworu opowiada o życiu Villona, jego edukacji, zabawach i uciechach. Z tej części dowiadujemy się najwięcej o życiu samego poety – jego szemranej kompanii, spotykanych kobietach, zabawach,
Danse macabre to taniec śmierci, bardzo w średniowieczu popularny motyw, wykorzystywany w literaturze i sztuce. Jest to przedstawienie korowodu tanecznego, na którego czele stoi zawsze śmierć, prosząc kolejne osoby, by się przyłączyły. Śmierć jest sprawiedliwa, nie zna podziału na biednych i bogatych, na dobrze czy źle urodzonych. Każdy w swoim momencie zostanie wciągnięty do korowodu. Dlatego też opisy bądź obrazy tańca śmierci stanowią także charakterystykę średniowiecznego społeczeństwa – od najbogatszych, obdarzonych władzą, fortuną, przez księży,
Przykładem literatury hagiograficznej są Kwiatki św. Franciszka – zbiór legend o życiu św. Franciszka, filozofa i założyciela zakonu franciszkańskiego (zakonu braci mniejszych), który w wierze cenił najbardziej prostotę – miłość bliźniego i przyrody. Kwiatki św. Franciszka zostały spisane w XIV wieku przez anonimowego autora. Utwór należy do literatury hagiograficznej, nie trzyma się jednak rygorystycznie schematu. Znajduje się w nim wiele fragmentów opowiadających o cudownych i nadnaturalnych momentach w życiu Franciszka. Oczywiście, na tle sformalizowanego wzoru hagiografii, Kwiatki wydają się
Takie pytanie pozwala odwołać się do Biblii, literatury antyku i średniowiecza. Biblia – źródło motywu vanitas (Księga Koheleta), rozważania na temat ludzkiej kondycji, przemijalności wszystkich jego dzieł i czynów wobec wieczności Boga. Antyk – Platon pisał o świecie idei i świecie rzeczy, które są odbiciem świata idei. Nie zapomnij użyć sformułowania jaskinia platońska, które jest odzwierciedleniem poglądów filozofa. Średniowiecze – świat dzieli się na dwie części. Ta koncepcja św. Augustyna jest rozwinięciem
Pieśni o Rolandzie – jaki to gatunek? Chansons de geste, dosłownie pieśni o czynach. Są to średniowieczne poematy epickie, nazywane także eposami rycerskimi. Przykłady chansons de geste: • Pieśń o Rolandzie (Francja), • opowieści O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (Anglia), • Dzieje Tristana i Izoldy (Francja), • Pieśń o Nibelungach (Niemcy), • Pieśń o Cydzie (Hiszpania). Pieśń o Rolandzie jako epos Epos dzieli się na trzy części. Bitwa i śmierć Rolanda to punkt kulminacyjny.
Średniowiecze to wyjątkowy okres w dziejach kultury europejskiej, w którym – mimo politycznych granic oraz licznych konfliktów, głównie feudalnej natury – Europa była pewną jednością. Na uniwersalizm kultury średniowiecza składały się: Jedyna w swoim rodzaju rola religii przenikającej wszystkie sfery życia publicznego, inspirująca różnego rodzaju twórczość artystyczną. Nigdy później religia nie odgrywała już takiej roli. Rola języka elit politycznych i kulturalnych – łaciny; w tym języku powstawała większość dzieł literatury tego okresu. Języki narodowe
Czy potrafisz wykazać, że filozofia średniowiecznych myślicieli miała wpływ na literaturę? Owszem – i to nie tylko na dzieła własnej epoki, ale również emanowała na wieki późniejsze. Augustynizm – odnajdujemy w hagiografii, w ukształtowaniu ascetycznego modelu życia, pochwały kontemplacji, pogardy dla świata ziemskich wartości. Przykład – święty Aleksy, który latami leży pod schodami, obojętny na chłód, głód, upokorzenia – stara się myślą dotrzeć do Boga. Augustyńskie rozdarcie pomiędzy pokusami ziemi a wołaniem nieba
Przedstaw nawiązania do postaci Everymana w utworach literackich. Kim jest Everyman? To postać pozbawiona cech indywidualnych, charakterystycznych, dzięki czemu może się z nią utożsamiać wielu odbiorców. Everyman to tytułowy bohater średniowiecznego, mniej więcej z roku 1500, moralitetu angielskiego przedstawiającego walkę dobra i zła – upersonifikowanych cnót i występków – o duszę zmarłego człowieka, którego narodowości i stanu społecznego nie można określić. Radość życia bohatera zostaje brutalnie przerwana przez niespodziane przyjście Śmierci. Jego przyjaciele, a wśród nich:
Kim jest Everyman? To postać pozbawiona cech indywidualnych, charakterystycznych, dzięki czemu może się z nią utożsamiać wielu odbiorców. Everyman to tytułowy bohater średniowiecznego, mniej więcej z roku 1500, moralitetu angielskiego przedstawiającego walkę dobra i zła – upersonifikowanych cnót i występków – o duszę zmarłego człowieka, którego narodowości i stanu społecznego nie można określić. Radość życia bohatera zostaje brutalnie przerwana przez niespodziane przyjście Śmierci. Jego przyjaciele, a wśród nich: Przyjaźń, Pokrewieństwo, Bogactwo, Piękno, odmawiają towarzyszenia mu w jego
Roland Postać legendarna, ale też historyczna: francuski hrabia, siostrzeniec Karola Wielkiego. Razem z nim wziął udział w wyprawie do Hiszpanii w roku 778. Musiał być wielkim rycerzem, skoro w tak młodym wieku otrzymał dowództwo straży tylnej. W wyniku zdrady jego ojczyma, Ganelona, na straż tylną napadli w wąwozie w Pirenejach Saraceni. Przyjaciele Rolanda – Oliwier i Turpin – radzili mu wezwać na pomoc wojska Karola Wielkiego: straży tylnej było tylko dwadzieścia tysięcy, wrogów pięć razy więcej. Mimo to
Dlaczego Boską komedię Dantego uznaje się za pomost pomiędzy średniowieczem a renesansem? Boska komedia Dantego jest wizją wędrówki po świecie pozagrobowym. Jest to dzieło złożone z trzech części: Piekła, Czyśćca i Raju. Gatunek: poemat epicki Bohater: Dante – przemierza te sfery, podążając za dwoma przewodnikami: po piekle i czyśćcu oprowadza go Wergiliusz, a po raju ukochana Beatrycze. Utwór zawiera apel o przestrzeganie cnót chrześcijańskich. Dante jako człowiek wędruje po 9 kręgach piekła, gdzie zawiera się
Utwór Villona daje bogaty i barwny obraz epoki, nie tylko jej ideologii przepełnionej poczuciem przemijania, ale również tęsknoty za życiem, przywiązania do jego uroków. Istotny jest wymiar ludyczny (zabawy) w Wielkim testamencie. Villon wprawdzie przestrzega (sam zaznał wszelkich rozrywek, jakie oferował średniowieczny Paryż), ale zarazem informuje nas, jak to było: kręgle, karcięta, błazeństwa, dziewczęta, karczmy. Przestrzega młodych chłopców tymi oto słowy, w których pobrzmiewa może nuta nostalgii: Pludry, kaftany, krasne płaszcze suknie i wszystkie
To piękna opowieść o miłości silniejszej niż ludzkie prawa, a nawet śmierć. Wprawdzie można by powiedzieć, że miłość spadła na średniowiecznych kochanków przypadkowo, a nawet omyłkowo (wypili czarodziejski napój nie dla nich obojga przeznaczony), lecz nie należy brać literatury zbyt dosłownie. Przecież właściwie nie wiadomo, skąd pojawia się uczucie miłości i dlaczego porywa tę właśnie osobę czy też te dwie osoby. Cała historia z czarodziejskim napojem wyjaśnia tę wątpliwość, jest
Teocentryzm oznacza postawę skupioną na Bogu i sprawach religii, światopogląd umieszczający Go w centralnym punkcie zainteresowań i dążeń. Jest to wspólna cecha wszystkich bardziej uniwersalnych wzorców postawy religijnej średniowiecza. Skupienie się na sprawach Bożych, dążenie do ideału Boskiego mogą przecież przybierać najróżniejsze formy. Najbardziej charakterystyczne przykłady: Św. Augustyn – w założeniach swojej filozofii ukazuje dramat człowieka umieszczonego między niebem a ziemią, między aniołami a zwierzętami. Dramat człowieka polega na ciągłym rozerwaniu, szamotaniu się pomiędzy pragnieniem zwykłego,
Autorem jednego z największych dzieł średniowiecza – poematu pt. Wielki testament. Ale także barwną, niezwykłą postacią twórcy-włóczęgi, który przekreślił swoją karierę już w studenckich czasach, poprzez nieodpowiednie towarzystwo, bójki, pijackie awantury – nawet kradzieże. Podobno miał na koncie zabójstwo księdza, podobno skazany był na powieszenie, lecz kary tej uniknął. Z jednej strony był znawcą i bywalcem marginesu Paryża – spędzał noce wśród złodziei i prostytutek, w scenerii knajp i domów
Można by odpowiedzieć: idealnych. Szczęśliwe to były czasy, jeśli ich władcy byli tak wzorowi… Odważni i rozważni, pobożni, miłujący lud swój, a jeszcze więcej swoich rycerzy, miłosierni – ale surowi, hojni – ale gospodarni itd., itd. Literatura nie ma obowiązku odzwierciedlać absolutnej prawdy historycznej. Portrety parenetyczne nie mogą eksponować wad czy śmiesznostek człowieka. I dlatego na stareńkich kartach średniowiecznej literatury figurują władcy idealni. Karol Wielki – główna postać cyklu karolińskiego. Jest postacią historyczną
Zestaw najważniejszych tematów literatury średniowiecznej. Tematyka religijna liryka maryjna żywoty świętych (Legenda o św. Aleksym) kazania modlitwy dramat liturgiczny wiersze religijno-dydaktyczne (Skarga umierającego) Miłość Dzieje Tristana i Izoldy Powieść o Róży Cykl arturiański listy Heloizy i Abelarda liryka miłosna (np. prowansalska) Śmierć motyw danse macabre: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Topos rycerza Pieśń o Rolandzie O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu historia Walcerza Udałego Pieśń o Cydzie Słowo o wyprawie Igora Obyczaje Słota O zachowaniu się przy
