LICEUM
Bohater literacki – femme fatale Działa zgodnie z planem, bo tylko takie postępowanie gwarantuje jej triumf. Jak wyrafinowany strateg najpierw upatruje ofiarę, potem ją osacza i wreszcie – w odpowiednim momencie – zadaje celny cios. Doskonale wie, czego chce, a chce rozkoszy, której dostarcza jej śmierć kochanka. Patologicznie dąży więc do bezwzględnego zniszczenia mężczyzny. Zwycięża zawsze; nigdy się nie myli; nikt i nic nie może jej odwieść od celu. Jest szatańskim złem w przebraniu nadzwyczaj pięknej
Dworzanin Dworzanin to bardzo ciekawy bohater literacki – inteligentny, sprytny, o nienagannych manierach, towarzyski, erudyta. Ponadto to jeden z wzorców osobowych epoki renesansu. Geneza tego typu bohatera Pierwszym polskim utworem literackim, który wspomina o dobrych manierach, jest późnośredniowieczny wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole. W tym obyczajowo-dydaktycznym tekście poeta wtajemnicza dworzan w arkana wyższej kultury bycia. Średniowieczna kultura rycerska przybrała w renesansie kształt kultury dworskiej. Charakterystyczna dla tej epoki literatura parenetyczna (tym terminem określa
Społecznik – bohater literacki Społecznik to typ bohatera charakterystyczny przede wszystkim dla literatury polskiej, aczkolwiek znaleźć go można niekiedy także w literaturze obcej. To ktoś, kto bezinteresownie działa na rzecz innych, kto interes społeczny przedkłada nad własny. Społecznikiem może być lekarz, nauczyciel, pisarz, ale także i człowiek niewykształcony, który swoje siły, czas i umiejętności poświęca innym ludziom, przede wszystkim uboższym, wymagającym opieki, niewykształconym. Geneza tego typu bohatera Jeżeli społecznika
Rycerz modernistyczny Mit prometejskiego rycerza będzie z latami nabierał kształtu metafory. Wolnościowe marzenia romantyków uniosą się nad dramatyczną polską historią na wiele lat i pozostaną tylko marzeniami. Otulony modernistyczną chmurą dekadentyzmu Kazimierz Przerwa-Tetmajer pod postacią Poety z Wesela Wyspiańskiego przywoła w swej pamięci piętnastowiecznego Zawiszę Czarnego z Garbowa herbu Sulima: Głos jak marzeń moich piastun; Rycerz, Widmo, urojenie przyoblekło szatę żywą. Poeta młodopolski marzy o wskrzeszeniu dawnych, średniowiecznych bohaterów, o przywołaniu literaturą
Rozterki rycerza romantycznego. Do archetypu rycerza powróci wskrzeszająca średniowieczny świat wyobraźni literatura romantyczna. Tytułowy bohater powieści poetyckiej Mickiewicza Konrad Wallenrod jest rycerzem poświęcającym się w walce o słuszną ideę – wolność ojczyzny. Aldona mówi o nim jako o orle – monarsze ptaków, który będąc „mężem wielkim na ziemi” stał się jej wybawcą; wyrwał ją ze świata zwyczajnej codzienności, małżeńskiej stabilizacji i pokazał świat wielkich konieczności, do których spełnienia spośród ludzi-konch (małż) wybrani są nieprzeciętni. Wajdelota
Charakterystyka rycerza Szekspirowskiego Homer dostrzegał pod pancerzem rycerskim swoich bohaterów pozytywne uczucia ludzkie, Szekspir – wytrawny psycholog – odkrywa przed widzami teatru elżbietańskiego ciemne strony ludzkiej duszy, namiętności zżerające spokój swoich niewinnych, cnotliwych i uczciwych pierwotnie bohaterów. Szekspir tworzy w epoce, w której rycerstwo jako grupa społeczna już nie istnieje, dlatego po pierwowzory bohaterów sięga do średniowiecznych kronik. Renesansowego twórcę – dla którego człowiek jest zawsze tylko człowiekiem – interesuje przemiana, jaka
Charakterystyka rycerza średniowiecznego Starofrancuska poezja narracyjna z XI wieku utrwala w cyklu chansons de geste (czyli pieśniach o czynach rycerzy) wizerunek bohatera idealnego. Najlepszym przykładem będzie tu hrabia Roland, bohater Pieśni o Rolandzie. Siostrzeniec i wasal Karola Wielkiego jest przedstawiony jako obrońca króla, ojczyzny i wiary, wzór męstwa i honoru. Charakteryzują go ponadto: prostota, szczerość, duma ze służby panu lennemu, pycha, pogarda dla wroga, zuchwałość granicząca z brakiem rozwagi, przepych w sposobie ubierania się, pogarda
Charakterystyka rycerza antycznego. W homerowskiej „Iliadzie” obserwujemy rycerza antycznego, gdy – odziany we wspaniałą zbroję, silny i zręczny walczy na polu bitwy. Wielki pojedynek między Achillesem Hektorem jest bacznie obserwowany zarówno przez obóz Trojan, jak i Greków – wszak walczą ze sobą najwspanialsi ze wspaniałych. Homer przedstawia w eposie rycerza wyjątkowego – wybranego spośród innych. Achilles jest „miły bogom”, a bogowie nigdy nie zapominają o swych wybrańcach. Stale obecni na polu bitwy, podpowiadają rycerzom kolejne posunięcia,
Rycerz Ukształtowanie się tego wzorca osobowego miało nierozerwalny związek z brutalnością średniowiecznego świata, z bezustannymi próbami zdobycia jak największej władzy, z najazdami plemion barbarzyńskich i z wojnami. Jeżeli człowiek nie był wystarczająco silny, odważny i waleczny, to miał małe szanse na przeżycie. Trzeba było kochać przede wszystkim Boga i ojczyznę, a honor też powinien stać na pierwszym miejscu! No, i oczywiście kobiety. „Bić się i kochać” – jak głosiło jedno
Mieszczuch Mieszczuch to nacechowana emocjonalnie nazwa mieszkańca miasta. Nazwa neutralna to, oczywiście, mieszczanin. Nie wiedzieć czemu, ten typ bohatera nie cieszy się zbytnią sympatią w literaturze polskiej. Jest krytykowany, bezlitośnie wyszydzany. Bardzo rzadko pisze się o mieszczuchach z sympatią. Kojarzą się z takimi cechami jak przyziemność, ciasnota horyzontów, hipokryzja. Za to w literaturze obcej pojawiają się sympatyczni, a przynajmniej obdarzeni bogatą osobowością bohaterowie-mieszczuchowie. Zapewne w dużej mierze wiąże się to z faktem, że polskie
Porównaj sylwetki trzech karierowiczów: Eugeniusza de Rastignaca, Aleksandra Łużyna i Zenona Ziembiewicza. Zarówno Rastignac do Paryża, jak i Łużyn do Petersburga przyjeżdżają z prowincji, która w latach dwudziestych we Francji i w latach sześćdziesiątych XIX w. w Rosji stanowi zasadniczy kontrast dla wielkomiejskiego życia. Wielkie stolice upajają obydwu prowincjuszy. Drobny dorobkiewicz Łużyn „po wielorakich kombinacjach i wyczekiwaniach” u boku „dosyć znacznych osobistości gubernialnych”, „postanowił nareszcie (…) wejść w wyższe towarzystwo, o którym już
Karierowicz Karierowicz to człowiek bez skrupułów dążący do zrobienia kariery, a tym samym osiągnięcia dobrej pozycji społecznej, która jest głównym celem życia. To, rzecz jasna, trochę uproszczona definicja. W dzisiejszych czasach słowo kariera ma raczej pozytywny wydźwięk. Za to określenie karierowicz brzmi trochę pogardliwie. Kariera kojarzy się z osiągnięciami – naukowymi, finansowymi, artystycznymi, ze sławą i podziwem. Natomiast gdy nazywamy kogoś karierowiczem, mamy na myśli człowieka o wypaczonej osobowości, dla
Bohater literacki – ARTYSTA Artysta to twórca dzieła sztuki, ktoś, kto jest obdarzony talentem, nie jest „zwykłym” człowiekiem, lecz kimś cechującym się wyjątkowymi umiejętnościami i zdolnościami. Od artysty społeczeństwo często oczekuje czegoś niezwykłego, ale także – choć na pewno nie zawsze – daje mu prawo to bycia „innym”. Motyw artysty występuje właściwie w każdej epoce (może jedynie poza średniowieczem), a w niektórych epokach (np. romantyzmie czy Młodej Polsce) bywał jednym z najważniejszych. Geneza tego
Everyman Postać pozbawiona cech indywidualnych, charakterystycznych, dzięki czemu może się z nią utożsamiać wielu odbiorców. Manicheizm (system religijny z III wieku) głosi, że człowiek ma dwie dusze: jedna związana jest z dobrem (jasnością, królestwem boga), druga zaś ze złem (ciemnością, królestwem szatana). Określona w ten sposób sytuacja człowieka w świecie zobowiązuje go – według Maniego do wyzwalania się od zła. Podobny nakaz moralny nakłada na człowieka parenetyczna sztuka średniowieczna oparta na założeniach chrześcijaństwa. Świat
Emma Bovary Emma Rouault, romantyczna i niezadowolona z życia dziewczyna, wychodzi za mąż za Karola Bovary, wiejskiego lekarza. Bardzo szybko spostrzega, że jej mąż jest zupełnie przeciętnym, nieciekawym i ograniczonym człowiekiem. Nuda rzuca ją w ramiona pierwszego lepszego mężczyzny, który wydaje jej się wcieleniem ideału; potem zostaje kochanką urzędnika notarialnego. W zamęcie upojenia przekonana jest za każdym razem, że przeżywa wielką miłość. Nagle staje wobec twardej rzeczywistości: nieubłagany wierzyciel grozi, że ujawni jej mężowi długi,
Hrabia Henryk Hrabia Henryk, występujący w dramacie Zygmunta Krasińskiego również jako Mąż, jest nietypowym i bardzo interesującym przykładem bohatera romantycznego. Od innych postaci romantycznych wiele go różni. Jego portret jest wszechstronny, postać to wieloznaczna, ale niepozbawiona silnego charakteru, mimo naznaczenia tragizmem. Znaczenie postaci To ważny bohater romantyczny, skupiający w sobie i cechy typowe dla epoki, i mniej dla niej charakterystyczne. Nie jest, jak inni wielcy bohaterowie romantyczni, naznaczony wielką ideą. Po metamorfozie, jaką przeszedł, Henryk
Teatr ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium – gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła –
Obraz Boga w przedstawieniach literackich, filozoficznych i artystycznych. Omów na wybranych przykładach. Przykładowy wstęp Świat nadprzyrodzony, Bóg, zaświaty, to sprawy, które nas bardzo zajmują. Niejasno wyczuwamy ich obecność, zgłębić jednak do końca nie umiemy. Pytamy o nie, dociekamy, nawet próbujemy dowodzić swoich racji w tych kwestiach. W życiu ziemskim nie uzyskujemy jednak zadowalającej i wyczerpującej odpowiedzi. W centrum świata nadprzyrodzonego stoi Bóg, którego na różne sposoby próbujemy sobie wyobrazić. Jak bardzo żywotny jest problem
Bohater Kartoteki Wystawiona w 1960 roku Kartoteka wzbudziła wiele kontrowersji zarówno wśród krytyków teatralnych, jak i publiczności przyzwyczajonej do teatru, dramatu tradycyjnego. To, co zobaczono podczas premiery, całkowicie wykraczało poza ramy kanonu sztuki scenicznej. Słowem, Kartoteka okazała się szokującym wydarzeniem kulturalnym, rewolucją w skostniałym, polskim teatrze, gdyż złamała, a raczej rozbiła tradycyjną strukturę dramatu. W pewnym sensie Kartoteka była świadomą prowokacją artystyczną Stanisława Różewicza. A sam autor tak mówił o tym dramacie: „Jedno wiedziałem. Wiedziałem, że forma
Artur – bohater Tanga Mrożka Artur, jak każdy młody człowiek szuka własnej drogi życia. Odrzuca świat stworzony przez rodziców, pragnie żyć inaczej, lepiej. Bohater ten buntuje się nie tyle przeciwko ograniczającym go zasadom, ale przeciwko… brakowi jakichkolwiek zasad. Artur zauważa pozorną wolność rodziców, którzy odrzucili wszelkie formy i ograniczenia, a z kolei babcia w trampkach i dżokejce, grająca w karty, wcale nie wydaje mu się nowoczesna. Otoczony chaosem nie ma możliwości samookreślenia. Mrożek
