Matura pisemna
Synonimy, antonimy Synonim – wyraz bliskoznaczny. Antonim – wyraz o przeciwnym znaczeniu. Polecenie wymagające podania któregoś z nich przede wszystkim sprawdza, czy piszący zna znaczenie danego słowa. Jeśli nie rozumiemy wyrazu, mamy problem z odpowiedzią – należy wtedy wrócić do tekstu: znaczenie słowa może zostać podpowiedziane przez kontekst, w jakim zostało ono użyte. To ważne zwłaszcza w przypadku wyrazów wieloznacznych, a także użytych w niedosłownym znaczeniu. Dobór takiego, a nie innego synonimu może zależeć także od stylu wypowiedzi,
Określ funkcje danego tekstu Takie polecenie pojawia się w teście maturalnym nader często. Każda wypowiedź (także analizowany na maturze tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą, czyli pełni funkcję komunikatywną. Ma ona różne odmiany w zależności od celu wypowiedzi: a) Funkcja informatywna – informuje, czyli przekazuje informacje – i to na nich skupia się uwaga odbiorcy. Rozpoznajemy ją po takich cechach, jak: brak słownictwa oceniającego i nacechowanego emocjonalnie, brak środków stylistycznych (porównań, metafor itp.), zdania
Styl artystyczny – głównym celem nie jest przekazanie informacji, ale spowodowanie zaskoczenia, wywołanie wzruszenia czy zachwytu, pokazanie oryginalności autora. Cechy tego stylu: zależność przede wszystkim od indywidualności twórcy, swobodne wykorzystywanie środków językowych występujących w innych odmianach stylistycznych (np. w stylu urzędowym czy naukowym), odmianach środowiskowych (np. w języku uczniowskim) czy regionalnych (np. w gwarze), obecność różnego rodzaju środków artystycznych. Chociaż tekst przeznaczony do analizy nie może być tekstem literackim, pewne elementy stylu artystycznego mogą
Przy jakich tematach przywołać malarstwo Chagalla: prowincja; oniryzm; związki malarstwa z literaturą; świat prowincji w opowiadaniach Brunona Schulza i obrazach Marca Chagalla (analiza porównawcza wybranych dzieł); czas i przestrzeń u Schulza. Który z pisarzy mógłby podpisać się pod tym obrazem? Lot nad miastem, scena jak ze snu, miasteczko małe, prowincjonalne, widziane oczyma artysty żydowskiego pochodzenia? Oczywiście – Bruno Schulz, autor Sklepów cynamonowych. A który z malarzy mógłby napisać te opowiadania rodzące się jak
Zasada 1 Pisz na temat Po pierwsze: Wyszukaj w temacie tzw. czasownik operacyjny, czyli określający, co masz w swojej pracy zrobić. Od tych słówek naprawdę wiele zależy. Przede wszystkim sposób realizowania tematu – polecenie wpływa często na wybór takiego a nie innego kształtu pracy. Jeśli trzeba coś udowodnić, dobrą formą będzie rozprawka. Jeżeli jesteś proszony o rozważenie problemu, możesz wybrać esej. Słowo „oceń” w niektórych przypadkach sugeruje formę recenzji. Po drugie: Odpowiednio
Jest garść zagadnień, które należy powtórzyć przed podejściem do testu CR. To terminy związane z najczęściej pojawiającymi się pytaniami, dotyczącymi struktury tekstu – nie wszystkie bowiem dotyczą treści. Ujęliśmy je jak najbardziej obrazowo. 1 Akapit wobec akapitu: Przykład pytania: Jaką funkcję przyjmuje akapit 3 wobec 1? Potrzebna wiedza: To może być: niezależność (są zupełnie o czym innym); synteza ( są zgodne, łączą się); sprzeczność, kontrast (są przeciwne); podważenie (3
TO jest pewne – z tekstem – całym lub fragmentem – będziesz miał do czynienia. Oto tablica niezbędnych narzędzi do poradzenia sobie z tekstem literackim i na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Tekst Fragment lektury dołączony do tematu. 1. Stanowię część większej lektury! 2. Stanowię logiczną całość! 3. Mam swój sens – ideę. 4. Mam trzy ważne elementy: Świat przedstawiony: akcja (coś się tu dzieje) przestrzeń ( gdzieś się to dzieje)
Jak najczęściej brzmi polecenie tematu maturalnego? Przedstaw obraz zawarty we fragmencie, etapy ukazane w wierszu albo portrety, które trzeba porównać… oczywiście wpisane w dane teksty. Większość twierdzeń, za które dostaniesz punkty, można po prostu z tych tekstów wyczytać. Czego szukamy? Na poziomie podstawowym trzymamy się treści zawartej w utworze. Oto polecenia: Obraz utraconej ojczyzny we fragmencie Epilogu Pana Tadeusza. Etapy życia bohatera lirycznego, ukazane w Curriculum vitae Leopolda Staffa. Spotkania wrogów w Iliadzie i w Panu Tadeuszu (oba
Porównaj wizje, obrazy, toposy zawarte w przytoczonych tekstach. Takie polecenie pojawia się często i jest bardzo prawdopodobne na maturze pisemnej z polskiego. Nieco inne wymagania stawia przed maturzystą polecenie „porównaj” na poziomie podstawowym niż na rozszerzonym. Na podstawowym każą nam porównać treści, wizje, obrazy – na rozszerzonym już kwestie kompozycyjne – sytuację liryczną, ukształtowanie podmiotu lirycznego czy sposób metaforyki. Tak się składa, że w szkolnej praktyce częściej ćwiczy się to drugie niż to pierwsze
Określają teksty, które musimy interpretować. Trzeba je bezbłędnie rozpoznawać. A nie są takie trudne. To kategorie – zjawiska, takie jak tragizm, komizm, groteska. Z jednym z nich na pewno będziesz miał do czynienia. PATOS Cechy: Wzniosłość i powaga tonu, ważny temat, silne emocje autora. Wymyślili starożytni, podejmowali wszyscy piszący górnolotnie i bardzo serio o ojczyźnie, bohaterach, walce, heroizmie, śmierci. Przykłady: W Trylogii opis pogrzebu Wołodyjowskiego. Kapłan zwraca się do zmarłego, nazywa
To oczywiście ogromna wiedza o całej historii literatury. Na maturze musisz umieć patrzeć na historię kultury nie tylko poprzez konkretne teksty i epoki, ale także przekrojowo – właśnie poprzez toposy i motywy. Motyw W znaczeniu, które na poziomie rozszerzonym powinniście znać, motyw to trochę co innego niż to, co zwykle kryje się pod pojęciem motywy literackiego. Mianowicie – przywykliście do tego, by na motywy literackie patrzeć poprzez pryzmat “wielkich tematów”
To jest pewne – z tekstem – całym lub jego fragmentem – będziesz miał do czynienia. Oto tablica niezbędnych narzędzi do poradzenia sobie z tekstem literackim i na poziomie podstawowym, i rozszerzonym. TABLICA 1. Tekst (fragment lektury dołączony do tematu). 1. Stanowię część większej lektury! 2. Stanowię logiczną całość! 3. Mam swój sens – swoją ideę. 4. Mam trzy ważne elementy. A. Świat przedstawiony: akcja (coś się tu dzieje?) przestrzeń (gdzieś się to
Odnajdź w tekście ALUZJA LITERACKA Co to jest? Aluzja literacka to pojawiające się w utworze świadome, znaczące nawiązanie do innego dzieła literackiego. Oczywiście, takie nawiązanie trzeba umieć zauważyć i właściwie zinterpretować. Bez tego lektura tekstu, w którym mieliśmy do czynienia z aluzją, będzie niepełna… Autorzy bardzo liczą na współpracę czytelnika – starajmy się ich nie zawieść! Wzajemne oddziaływanie obu tekstów tworzy układ, w którym dokonuje się reinterpretacja tekstu źródłowego. Aluzja literacka
Temat wypracowania maturalnego często odnosi się do postaci występującej w przytoczonym fragmencie. I byłby lubiany, gdyby nie straszące polecenia typu „określ kreację”, „prześledź proces degradacji”. Tymczasem chodzi o proste sprawy. Polecenia z tematu KREACJA O co chodzi? Pytają, w jaki sposób została przedstawiona postać. Jakimi metodami ją przedstawiono i jako kogo – innymi słowy, na kogo ją wykreowano. Zadaj pytanie W jaki sposób jest opisana – wygląd, zachowanie, czy wzbudza
I. Powtórz Jest garść zagadnień, które należy powtórzyć przed podejściem do testu czytania ze zrozumieniem. To terminy związane z najczęściej pojawiającymi się pytaniami, dotyczącymi struktury tekstu – nie wszystkie bowiem dotyczą treści. 1. Akapit wobec akapitu: Przykład pytania: Jaką funkcję przyjmuje akapit 3. wobec 1.? Potrzebna wiedza: To może być: Niezależność (są zupełnie o czym innym). Synteza (są zgodne, łączą się). Sprzeczność, kontrast (są przeciwne). Podważenie (3. podważa tezę 1.).
Czego się spodziewać? Tematy maturalne mogą Cię zaskoczyć, ale test czytania ze zrozumieniem – na pewno nie. Zasady sporządzania takiego testu są jasno określone. Tekst o długości około 1200 słów, publicystyczny lub popularnonaukowy, współczesny (czyli najwyżej sprzed kilku lat), o przejrzystej konstrukcji i ładnym (starannym) języku, 14–16 poleceń, zarówno otwartych, wymagających wpisania odpowiedzi, jak i zamkniętych (wówczas wybiera się zazwyczaj jedną z proponowanych możliwości). Pytania powinny dotyczyć trzech różnych poziomów:
Rzecz nie jest specjalnie skomplikowana: fragmenty dramatu interpretujemy podobnie jak poetyckie czy prozatorskie. I tu przecież mamy jakąś wypowiedź, nadawcę, odbiorcę, jakiś kontekst, który należy wziąć pod uwagę itp. Są jednak pewne szczegóły ważne przy omawianiu tego rodzaju literackiego – przed maturą warto je sobie przypomnieć! Na poziomie podstawowym – całkiem łatwo Dramat to szczególny rodzaj literacki – obejmuje utwory należące jednocześnie do literatury i sztuki teatru. Ta dwoistość nie ujawnia się
Jak porównywać teksty prozatorskie? (poziom podstawowy) Najlepszy układ pracy W modelach odpowiedzi najczęściej pojawia się taki schemat: ogólne przedstawienie obydwu tekstów (hipoteza interpretacyjna, przyczyny zestawienia ze sobą itp.), interpretacja I tekstu, interpretacja II tekstu, podsumowanie, w którym wyciąga się ostateczne wnioski z porównania tekstów. Ten układ jest schematyczny, mniej atrakcyjny niż równoległe analizowanie w obydwu fragmentach kolejnych aspektów problemu. Ale masz mało czasu, za kompozycję możesz dostać niewiele, a w układzie problemowym łatwiej zagubić ważne informacje.
Interpretacja? Wiersza – dopowie odruchowo chyba większość maturzystów. To jednak duże uproszczenie – interpretować można przecież każdy rodzaj tekstu literackiego: i lirykę, i epikę, i dramat. Tyle że za każdym razem należy zwrócić uwagę na inne elementy. Na poziomie podstawowym – zwłaszcza treść Proza (od łac. prosus – bezpośredni, prosty) traktowana jest przez pisarzy i czytelników zazwyczaj jako mowa naturalna, niejako „przezroczysta”. Nie spodziewamy się w niej bogactwa środków stylistycznych, lecz konkretnych informacji.
Na poziomie podstawowym – co autor chciał powiedzieć Interpretacja wiersza z pewnością wymaga pewnej pracy myślowej. Nie wszystkie sensy są widoczne na pierwszy rzut oka. Trzeba także dysponować pewną wiedzą, bo przecież utwór literacki nie powstaje w kulturowej pustce. Obowiązkiem solidnego interpretatora jest odwołanie się do odpowiednich kontekstów, zauważenie związków analizowanego dzieła z innymi tekstami literackimi, historią, kierunkami artystycznymi, filozofią czy z biografią autora. Warto także pamiętać, że nie ma czegoś takiego jak „jedyna
