MATURA
Tego się naucz! Musisz umieć odpowiedzieć na pytania: Jaką filozofię propagował Jan Kochanowski? Dlaczego jego Pieśni odgrywają tak dużą rolę w późniejszych epokach? Do jakich twórców i filozofów antycznych nawiązywał w swej twórczości? Jakie wartości propagował? Jacy byli jego mistrzowie? Zagadnienia i tematy do zapamiętania oparte na twórczości Jana Kochanowskiego filozofia życia, stoicyzm i epikureizm – pytanie jak żyć, jak osiągnąć spokój i szczęście; artysta i jego poezja – nieśmiertelność twórc; klasycyzm; Bóg – dobry Ojciec; patriotyzm, troska
Ważne sceny Przy mogile protoplastów rodu Bohatyrowiczów – opowieść Anzelma o dziejach Jana i Cecylii. Ważne dane o tym epizodzie Scena ma miejsce w końcu pierwszego tomu – Justyna na zaproszenie Jana udaje się w głąb boru, by obejrzeć grób przodków Bohatyrowiczów. Historię opowiada stryj Anzelm – brat ojca Janka, przyjaciel Andrzeja Korczyńskiego, dawny powstaniec. Historia Jana i Cecylii jest konkretnie osadzona w czasie – jest to około sto lat
Określają teksty, które musimy interpretować. Trzeba je bezbłędnie rozpoznawać. A nie są takie trudne. To kategorie – zjawiska, takie jak tragizm, komizm, groteska. Z jednym z nich na pewno będziesz miał do czynienia. PATOS Cechy: Wzniosłość i powaga tonu, ważny temat, silne emocje autora. Wymyślili starożytni, podejmowali wszyscy piszący górnolotnie i bardzo serio o ojczyźnie, bohaterach, walce, heroizmie, śmierci. Przykłady: W Trylogii opis pogrzebu Wołodyjowskiego. Kapłan zwraca się do zmarłego, nazywa
Jak osadzić lektury w swoich czasach? Dżuma – powieść, która choć przyniosła sławę swojemu twórcy, głównie ze względu na uniwersalizm, oczywiście, nie powstała w historycznej próżni ani w oderwaniu od atmosfery epoki. Mamy lata pięćdziesiąte XX w. Europa ledwie dźwignęła się po koszmarze II wojny. Coraz modniejszy staje się egzystencjalizm – dyskutowany w oparach kawy we francuskich kafejkach, plon myśli intelektualistów w czarnych golfach… Ludzie wciąż rozważają tragedię wojny, próbują w kontekście zbrodni zdefiniować człowieczeństwo. I jest to
Czas i miejsce w epoce Uwaga! – mamy do czynienia z twórcą kultowym! Sienkiewicz jest jednym z najważniejszych polskich pisarzy – tradycja i sympatia czytelników uczyniły z niego symbol polskiej literatury, patriotyzmu i tradycji. Jego miejsce i czas to Warszawa pozytywizmu, podobnie jak w przypadku Prusa. Z tym że Prus zasiedział się w Warszawie, podczas gdy Sienkiewicz był zachłannym podróżnikiem – odwiedził nawet Afrykę i Amerykę Północną, co wpłynęło na tematykę i kształt jego twórczości. Lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XIX wieku to okres, gdy
W jakim świecie – a właściwie w jakich światach żył Stefan Żeromski? Do Żeromskiego przyznają się dwa miasta – Kielce, gdzie się urodził i chodził do szkół, i Warszawa, gdzie studiował, mieszkał i zaznał sławy. Również dwie epoki mają do niego prawo: przełom wieków, czyli Młoda Polska, i dwudziestolecie międzywojenne. Debiutował jeszcze w Polsce pod zaborami. Ważny był dla pisarza temat klęski powstań i ich historia. Marzył, jak wielu Polaków, o wolności ojczyzny, swoją postawę głosił piórem i rychło zyskał miano
Epoka Wyspiańskiego Młoda Polska – Kraków. Młoda Europa – Paryż. Przełom wieków XIX i XX. Ponad sto lat temu. Maksyma „Obyś żył w ciekawych czasach” sprawdza się przy biografii Wyspiańskiego w sposób szczególny – bo były to czasy wyjątkowe dla artystów. Szalone – bohema artystyczna, apoteoza sztuki, poczucie końca wieku. Naprawdę nowatorskie pomysły w dziedzinie malarstwa, poezji, teatru. Paryż poetów, takich jak Rimbaud, Baudelaire, szaleńców i skandalistów, z kolei Kraków
Kobieta – autorytet Eliza Orzeszkowa była w swoich czasach szanowaną osobą, uznaną pisarką i publicystką. Nie było to częste w XIX wieku, nawet w dobie pozytywizmu, bo z tą epoką należy kojarzyć autorkę licznych nowel i poczytnych powieści. Była bliska uzyskania Nagrody Nobla – jej kandydaturę proponowano dwukrotnie. Fakt, że pracowała samodzielnie i rozstała się z mężem, także w owych czasach nie był codziennością. Na szacunek zasługuje odwaga, z jaką głosiła swoje poglądy. Ponieważ przyszło jej obserwować klęskę powstania styczniowego
Wiedza niezbędna do tematów z Prusa W jakim świecie żył Bolesław Prus? Warszawa, XIX wiek, lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte. Polska nie istnieje jako samodzielny kraj – znajduje się pod zaborami Rosji, Austrii i Prus. W roku 1864 klęską zakończyło się powstanie styczniowe. Młode pokolenie – pozytywiści, do których Prus należy – inaczej, praktyczniej postrzegają swoją misję walki o kraj i miłość ojczyzny. Prus należy do grona pozytywistów warszawskich, publikuje w prasie, znane są jego felietony. To
Adam Mickiewicz narodowy wieszcz, jeden z najważniejszych polskich twórców rozpoczął polski romantyzm zbiorem Ballady i romanse prowadził do literatury fantastykę, ludowe podania, mistycyzm twórca wallenrodyzmu – teorii o walce metodą podstępu i zdrady, ale w słusznym celu utrwalił w poezji pejzaże egzotyczne i swojskie (Sonety krymskie, Pan Tadeusz) stworzył biblię polskiego domu i portret szlachty w Panu Tadeuszu jak nikt inny ujął i propagował temat patriotyczny stworzył pierwszy dramat romantyczny – Dziady był twórcą koncepcji mesjanizmu narodowego w ujęciu mistycznym –
Pisarz na tle swojej epoki Witold Gombrowicz dziwnym pisarzem był… Z całą pewnością wyjątkowym. Był osobowością wieku XX w polskiej literaturze, nikt tak jak on nie wyszydził schematyzmu, fałszu, konwencji. Jak to zrobił? Bardzo prosto. Pokazał i udowodnił nam, że mamy… „gęby” i „pupy”… Brzmi to niezbyt? To jak to musiało brzmieć w epoce pisarza? Umieścić go należy w dwudziestoleciu międzywojennym – jeśli chodzi o początki twórczości. Ferdydurke – najsłynniejszą powieść – wydał przecież w 1937 roku.
Tego się naucz! Dobrze byłoby umieć: Wskazać w dramacie elementy realistyczno-obyczajowe. Taki charakter ma akt I, który zawiera 38 scen ukazujących relacje między chłopami a inteligencją (na przykładzie rozmowy Czepca z Dziennikarzem, Pana Młodego z Panną Młodą i innych). Wskazać elementy fantastyczno-symboliczne. Taki charakter ma drugi akt, w którym mamy do czynienia z pogłębioną analizą psychologiczną postaci; pojawiają się wtedy osoby dramatu. Pamiętaj, bardzo ważne jest, byś pamiętał, jakie widmo
Tego się naucz! Leopold Staff często nazywany jest poetą trzech pokoleń. Powinieneś umieć pokazać, jak zmieniała się jego twórczość przez lata, a co pozostawało w niej niezmiennego, charakterystycznego dla tego artysty. Trzeba umieć wyodrębnić etapy jego twórczości. Poza tym pokazać Staffa jako poetę – mędrca i filozofa, przewodnika duchowego i autorytet kilku pokoleń. Jakie walory jego twórczości zadecydowały, że tak właśnie bywał odbierany? Prócz tego musisz umieć wymienić charakterystyczne dla twórczości Staffa wątki i motywy.
Tego się naucz! Chociaż na liście lektur obowiązkowych pojawia się tylko III część dramatu, warto na pewno wiedzieć coś o pozostałych częściach dramatu – II i IV. Dziady (całość) to utwór o problematyce narodowej i historycznej, a zarazem mistyczny. Części II i IV dramatu powstały w latach 1821-1822 w Wilnie i Kownie. Stąd ich określenie: Dziady wileńsko-kowieńskie. Te części dramatu zrodziła romantyczna wiara w istnienie jakiegoś innego wymiaru bytu, o którym nie chcieli słyszeć racjonaliści, niechętni temu, co pozaintelektualne, nielogiczne. Dla
Epoka – współczesność. Barańczak debiutuje w roku 1965. Materią jego poezji będą realia Polski lat siedemdziesiątych. Miejsca – Poznań – to miasto poety,. Od roku 1981 na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Nurty – poeta Nowej Fali – twórcy tej grupy zwracają się ku lingwizmowi ich twórczość określa się mianem lingwizmu. Miejsce w polskiej literaturze – Poeta opozycji. Jeden z najbardziej zaangażowanych politycznie poetów – to dzięki jego wierszom socjalizm i
Tego się naucz! Świat jako labirynt, powieść jako labirynt – to jedne z najbardziej popularnych zagadnień postmodernizmu i doskonały punkt wyjścia do pracy na poziomie rozszerzonym. Koniecznie musisz więc umieć udowodnić, że Kafkowski świat to świat-labirynt. Poza tym na pewno powinieneś umieć streścić dzieje Józefa K., bohatera powieści – i powiązać je z takimi pojęciami jak moralitet, everyman, absurd. Musisz także umieć ukazać Proces jako powieść parabolę (pamiętaj, że tym mianem określa się także
Tego się naucz! Ponieważ Szewcy to lektura na poziomie rozszerzonym, związane z nią zadania, które powinieneś umieć wykonać, nie są wcale łatwe: pokazanie Szewców jako dramatu, w którym ukazana jest pewna wizja rewolucji i porównanie jej z innymi obrazami przewrotów, np. w Przedwiośniu czy w Nie-Boskiej komedii, pokazanie obecnej w Szewcach historiozofii i porówna https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-z-literatury-xx-wieku-c234-praca-domowa-w-liceum/szewcy-praca-domowanie jej np. z historiozofią Hegla, wskazanie w dramacie elementów absurdu, groteski i parodii – w języku, konstrukcji bohaterów i konstrukcji fabuły, próba powiązania dzieła z teorią Czystej Formy. Tematy,
Tego się naucz! Zadania związane z tą powieścią nie są liczne, za to skomplikowane. Powinieneś umieć: udowodnić, że Cudzoziemka jest powieścią psychologiczną; wyjaśnić, czym był psychologizm, jeden z kierunków bardzo modnych w dwudziestoleciu, wyjaśnić metaforyczny charakter tytułu powieści, przedstawić podstawowe wiadomości na temat kompozycji dzieła, wskazać te fragmenty, w których mamy do czynienia z retrospekcją; wyjaśnić, czemu służył ten zabieg, opowiedzieć dzieje Róży Żabczyńskiej, ewentualnie (to bardzo trudne!) także wskazać
Tego się naucz! Zapamiętaj: Trans-Atlantyk nie jest powieścią autobiograficzną! Choć mowa jest o niezaprzeczalnych faktach z życia autora jak np. podróż do Argentyny i bohater, a zarazem narrator dzieła nazywa się Witold Gombrowicz, i tak mamy do czynienia z kreacją świata przedstawionego, z nie-rzeczywistością. Spróbuj porównać Trans-Atlantyk z Ferdydurke: z jakimi problemami zmagają się ich główni bohaterowie? Pokaż, jak zostały ukazane ojczyzna, polskość i życie na emigracji. Zastanów się, jakie wady Polaków ośmiesza autor. Powiąż swoją interpretację dzieła z pojęciami takimi
Tego się naucz! Oto, z czym powinieneś umieć się uporać: pokazanie Ferdydurke jako powieści awangardowej, pokazanie Ferdydurke jako powieści o rozpadaniu się mitów (np. mitu dworku polskiego), wskazanie elementów groteski, absurdu i parodii, określenie, czym jest Forma i umiejętność scharakteryzowania tej powieści jako wykładnika pewnej filozofii. Tematy, z którymi można powiązać Ferdydurke: człowiek a kultura, człowiek a społeczeństwo, kondycja człowieka, młodość, dojrzewanie, tradycja, nowoczesność, szkoła, groteska. Ferdydurke to ważne dzieło, gdyż: Rozprawia się z mitami: nowoczesności, postępu, polskiej
