Biblia powstawała przez co najmniej 1400 lat. Jest dziełem znacznie większej liczby autorów, niż wynikałoby to z liczby ksiąg, na które się dzieli. To i jej wielorakie funkcje w kulturze starożytnego Izraela znalazły odbicie w różnorodności form, jakie się na nią składają. Obok zapisu pierwotnych mitów znajdujemy w niej:
- wyrafinowane traktaty filozoficzne,
- proroctwa,
- spisy inwentarza,
- delikatną poezję i zbiory surowych praw,
- szczegółowe opracowania historyczne i zapisy tajemniczych i wieloznacznych wizji.
.
Biblia – dzieło wielogatunkowe
Wykaz gatunków biblijnych
Psalmy:
błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie, patriotyczne, religijne, mądrościowe. Najpopularniejsze przypisuje się królowi Dawidowi.
Przypowieść (parabola)
– proste obrazki, ,,historyjki”, które za pomocą krótkich fabułek ilustrują życiowe prawdy (np. Przypowieść o synu marnotrawnym, Przypowieść o siewcy).
Apokalipsa
– proroctwo, szczególne proroctwo, bo obrazujące losy świata i ludzkości, koniec istnienia i Sąd Ostateczny. Nigdy nie jest wyłożona wprost, przeciwnie – naszpikowana symbolami, tajemniczymi znakami i szyframi. Najsłynniejsza: Apokalipsa św. Jana.
Saga rodu
– epicka opowieść o dziejach rodziny (np. historia rodu Abrahama – Izaak – Jakub – Józef).
Kazanie
– kaznodziejskie pouczenie skierowane do wiernych, oparte na słowach Boga (np. kazania Chrystusa).
Modlitwa
– osobista, dziękczynna lub błagalna apostrofa do bóstwa (modlitwy Mojżesza, Dawida, Salomona).
Inne:
podanie, legenda, historia, pieśń, dialog, aforyzmy, nowela, poemat, dramat, listy, kroniki, hymny, treny itp.
.
Późniejsze zastosowanie gatunków literackich o rodowodzie biblijnym
Psalm
– forma często wykorzystywana zarówno w przekładach psalmów biblijnych, jak i w samodzielnych utworach, w literaturze współczesnej – Roman Brandstaetter i Tadeusz Nowak Psalmy, Psalmy na użytek domowy. Ten ostatni zresztą zastosował ten gatunek do tematyki całkiem świeckiej.
Przypowieść
– utwory paraboliczne oświecenia – Kandyd Woltera, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego i dwudziestowieczna powieść-parabola – Zamek i Proces Franza Kafki oraz Dżuma Alberta Camusa.
Kazanie
– kazania średniowieczne – Kazania świętokrzyskie i Kazania gnieźnieńskie; także najsłynniejszy chyba Kazania sejmowe Piotra Skargi.
Modlitwa
– Bogurodzica, Hymn Jana Kochanowskiego, Sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, poezja mistyczna Słowackiego, Hymny Jana Kasprowicza.
Saga rodowa
– największa kariera gatunku przypada na początek dwudziestego wieku. To wtedy powstają: Buddenbrookowie Tomasza Manna, Saga rodu Forsythów Jamesa Galsworthy’ego i Rodzina Thibault Rogera Martina du Gard.
.
Biblia według rodzajów literackich:
epika
- biografia – np. Ewangelie
- saga rodu – dzieje patriarchów
- powieść obyczajowa – Księga Ruth
- poemat opisowy – Księga Rodzaju
- kroniki, epistolografie (listy)
- zbiór praw
liryka
- hymny (Hymn o miłości)
- psalmy (Księga psalmów)
- pieśń miłosna (Pieśń nad Pieśniami)
- tren – (Lamentacje Jeremiasza)
dramat
- fragmenty Księgi Hioba
- Pieśń nad Pieśniami
Zobacz: