Strona Główna
Miłość metafizyczna i miłość flirtująca – zaprezentuj dwa oblicza miłości w literaturze barokowej. Zacznij: Oba typy miłości prezentowane są jako zupełnie inne. Miłość flirtująca ukazuje miłość jako zabawę, grę, rodzaj wesołej transakcji. Przedmiotem zainteresowania są uroda kobieca, zmysłowe uciechy, seks, narzekania na niestałość niewieścią. Miłość metafizyczna z kolei to uczucie bardziej duchowe – choć poeci nie stronią od zaskakujących i śmiałych metafor erotycznych. Rozwiń: Poezja metafizyczna ma charakter intelektualny. Szokuje
Przedstaw i zanalizuj relacje, jakie zachodzą między człowiekiem a Bogiem, między sacrum a profanum w literaturze średniowiecza, renesansu i baroku. Zacznij: Najbardziej optymistyczny jest charakter religijności renesansowej, jednak i w twórczości Jana Kochanowskiego spotkamy dość ponure przemyślenia na temat roli Boga i Jego relacji z człowiekiem – np. w Trenach i fraszce O żywocie ludzkim. Rozwiń: Postawa średniowieczna to traktowanie życia na ziemi jako przygotowania do życia w niebie i marzenie o świętości osiąganej drogą męczeństwa lub surowej ascezy
Molier – mistrz komedii. Jakie rodzaje komizmu dostrzegasz w Świętoszku lub innej komedii Moliera? Zacznij: Świętoszek to jedna z najbardziej znanych komedii Moliera – obok Skąpca, Mieszczanina szlachcicem i Don Juana. Jak często bywa w przypadku tego komediopisarza, sam tytuł wskazuje na piętnowaną przez niego wadę. Komedia nie traci swej uniwersalnej wymowy, a i humor nie wydaje się anachroniczny. Rozwiń: Wymień rodzaje komizmu: to komizm słowny, komizm sytuacji i komizm charakterów oraz omów krótko ich
Czym charakteryzuje się powiastka filozoficzna? Zacznij: Powiastka filozoficzna to jeden z ważniejszych gatunków oświecenia, stworzony przez tę właśnie epokę. Oczywiście powiastka realizowała funkcje dydaktyczne, propagowała światopogląd autora i określoną filozofię. Zdobyła ogromną popularność, zwłaszcza we Francji, gdzie powstawały różne rodzaje powiastek – np. libertyńska i erotyczna. Rozwiń: Powiastka filozoficzna to niezbyt obszerny utwór pisany na ogół prozą, przypominający bajkę. To utwór dwuwarstwowy – wydarzenia i bohaterowie wskazują na głębsze przesłanie
Wymień „reduty oświecenia” – najważniejsze instytucje kulturalne, stowarzyszenia i szkoły. Zacznij: Ważne instytucje związane ze szkolnictwem to Collegium Nobilium, Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Ważne czasopisma to Monitor i Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. Duże znaczenie miały także Biblioteka Załuskich oraz Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Rozwiń: Collegium Nobilium to elitarna szkoła pijarska, założona przez Stanisława Konarskiego. Wprowadzono tam zasady nowoczesnej pedagogiki i zniesiono karę chłosty. Szkoła Rycerska powstała z inicjatywy króla; jej
Rozum, natura, kultura – jak te pojęcia rozumiał wiek XVIII? Swoją wypowiedź uzasadnij przykładami z literatury i filozofii. Zacznij: Oświecenie nazywane bywa epoką rozumu – rozum, racjonalizm, myślenie krytyczne miały w niej wielkie znaczenie. Natura doszła do głosu w sentymentalizmie – postulowano życie zgodne z rytmem natury, ukazywano jej piękno i harmonię. Obcowanie z naturą dawało szczęście, stąd wielka popularność sielanek. Natura w oświeceniowej hierarchii ważności stała jednak chyba nieco niżej od kultury. Rozwiń: O znaczeniu
Przedstaw wielkie idee myślicieli oświeceniowych (Rousseau, Wolter) i omów ich echa w wybranych dziełach literatury polskiej. Zacznij: Twórczość i myśli obu filozofów spotkały się w Polsce z dużym oddźwiękiem. Klasycyści cenili zwłaszcza Woltera – podziwiano jego polemiczny temperament, umiejętność krytycznego myślenia, prosty, żywy i jasny styl. Rousseau ceniony był przez sentymentalistów, którzy głosili hasło powrotu do natury i pierwotnych, autentycznych uczuć. Rozwiń: Ignacy Krasicki (pisząc powieść o dziejach Mikołaja Doświadczyńskiego) przejął z Kandyda Woltera pewne cechy bohatera,
Przedstaw rolę teatru i dramatu w polskim oświeceniu. Zacznij: Dzięki inicjatywie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powstał Teatr Narodowy w Warszawie – pierwsza zawodowa scena zorganizowana na wzór zagranicznych ośrodków. Do teatru chodziła oczywiście szlachta, ale także mieszczanie, a nawet plebs. Mimo żywych reakcji publiczności i dużego znaczenia faktu, jakim było powstanie narodowej sceny, teatr nie odgrywał w oświeceniu polskim wielkiej roli. Rozwiń: Teatr ustępował publicystyce i zaangażowanej poezji. Otwarcie miało miejsce w listopadzie 1765 r. – wystawiono
Charakterystyka pisarstwa Ignacego Krasickiego Zacznij: Ignacy Krasicki był bardzo płodnym i wszechstronnym twórcą. Uprawiane przez niego gatunki to satyra, bajka, powieść, poemat heroikomiczny, hymn. Rozwiń: To jeden z największych twórców polskiego oświecenia, zwany księciem poetów. Był mistrzem bajki epigramatycznej (krótkiej, parowersowej, zakończonej ostrą puentą – w odróżnieniu od rozbudowanych, dość długich bajek Jeana La Fontaine’a i Stanisława Trembeckiego), uważany jest za autora pierwszej polskiej powieści nowożytnej. Ponadto dużą rolę odegrał jego Hymn do miłości
Ukaż walkę z sarmatyzmem i cudzoziemszczyzną w literaturze polskiego oświecenia. Zacznij: Ludzie epoki oświecenia przypisywali Sarmatom same najgorsze cechy: warcholstwo, brak zmysłu politycznego, ciemnotę, zacofanie, obojętność na losy państwa, prywatę, ksenofobię. „Skonstruowali” ideał Sarmaty oświeconego – obywatela szanującego tradycję i obyczaj, ale wykształconego, głoszącego potrzebę reform, zainteresowanego polityką, patrioty. Piętnowano nie tylko fanatyczne przywiązanie do tradycji, ale i bezkrytyczne, ślepe uleganie modom – zwłaszcza modzie francuskiej, której jednym ze skutków było zanieczyszczanie
Ignacy Krasicki – twórca gorzki czy śmieszny? Zacznij: Świat poprawiać – zuchwałe rzemiosło, pisał Ignacy Krasicki (Palinodia). Zaangażowany w próby wpłynięcia na postawy Polaków i kształtowanie ich światopoglądu, jak wielu innych twórców oświeceniowych, poniósł chyba klęskę. Obóz reformatorów miał wielu zwolenników, lecz obóz konserwatystów miał także duże znaczenie. Poeta doskonale zdawał sobie sprawę, że żyje w bardzo trudnych czasach, w których szereg działań ze względu na politykę i bieg dziejów
Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko – scharakteryzuj główne kierunki w literaturze i kulturze oświecenia. Zacznij: W Polsce dominował klasycyzm, którego głównym ośrodkiem był dwór Stanisława Augusta Poniatowskiego, sentymentalizm i rokoko odgrywały dużo mniejszą rolę. Rozwiń: Scharakteryzuj każdy prąd. Klasycyzm: zaufanie do rozumu i nauki, jasność i czystość języka, przestrzeganie zasad poetyki (Boileau, Dmochowski), życie zgodne z prawami natury, realizowanie hasła nauki poprzez zabawę, dominuje liryka pośrednia. Tematy: polityka i reformy, obyczajowość (nowy ideał człowieka oświecenia, krytyka Sarmatów),
Przedstaw cechy oświeceniowej komedii politycznej (na wybranym przykładzie). Zacznij: Najłatwiej będzie Ci wykonać to polecenie, jeśli wybierzesz Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza. Jego wystawienie było wydarzeniem kulturalnym i politycznym. Zadania utworu: ośmieszenie konserwatywnych i niechętnych reformom Sarmatów, kosmopolitów i zwolenników francuszczyzny, propagowanie ideału Sarmaty oświeconego i reform Sejmu Wielkiego. Rozwiń: Akcja tej komedii jest prosta, schematyczna, postacie ukazane są na zasadzie kontrastu (czarne i białe charaktery) i choć fabuła dotyczy starań o rękę ładnej i mądrej dziewczyny, na
Dokonaj analizy wybranego utworu – manifestu światopoglądowego polskiego romantyzmu. Zacznij: Ballada Romantyczność to utwór z cyklu Ballad i romansów z pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza. Datę ukazania się tego zbioru uważa się za rozpoczynającą romantyzm w Polsce. Romantyczność to utwór o charakterze programowym. Rozwiń: W tej balladzie można dopatrzyć się manifestu romantycznego sposobu widzenia świata, stojącego w opozycji do sentymentalizmu. W utworze mamy także do czynienia z bliską romantykom platońską koncepcją miłości rozumianej jako nierozerwalny związek dwojga dusz.
Wyjaśnij, jak definiowano rolę poety i poezji w wybranych utworach literackich epoki romantyzmu? Zacznij: Romantyzm to epoka, w której rola poezji była ogromna. Wiele ważnych utworów romantyków polskich poświęconych jest zadaniom poezji i poety. Duże było także znaczenie współzawodnictwa poetów – np. pojedynek improwizacyjny Mickiewicza i Słowackiego. Rozwiń: Wiele fragmentów poświęconych jest poezji w jednym z najważniejszych utworów polskiego romantyzmu – III cz. Dziadów Adama Mickiewicza. Ten temat pojawia się choćby w Małej i Wielkiej Improwizacji. Konrad to
Ukaż model miłości romantycznej oraz polemikę z nim w wybranych tekstach epoki. Zacznij: Model miłości romantycznej w dużej mierze został ukształtowany przez Cierpienia młodego Wertera Goethego. To miłość, która nie ma szans na spełnienie ze względu na konwencje społeczne i przeszkody nie do pokonania. Miłość silna, przeżywana bardzo emocjonalnie – rozstanie z ukochaną kończy się próbą samobójczą lub okrutną zemstą na tych, którzy doprowadzili do upadku związku. Rozwiń: Na swoje
Wymień cechy powieści poetyckiej. Powieść poetycka to jeden z najważniejszych gatunków wczesnego romantyzmu (potem stracił na znaczeniu, ustępując miejsca np. dramatowi). Ten gatunek został stworzony przez Waltera Scotta, ale popularność zawdzięcza Byronowi, którego powieści zostały przetłumaczone na wiele języków. Początkowo używano tylko miana „powieść”; nazwa „powieść poetycka” pojawiła się później, gdy zaistniała potrzeba odróżnienia jej od „zwyczajnej” powieści pisanej prozą. Cechy powieści poetyckiej W powieści poetyckiej zdarzenia nie są ułożone chronologicznie.
Bajronizm, wallenrodyzm, prometeizm, mesjanizm – wyjaśnij pojęcia, odwołując się do wybranych utworów literackich. Bajronizm to jedna z tendencji literatury romantyzmu europejskiego, ukształtowana przez twórczość i owiane legendą życie Byrona, który wykreował własny mit. Bohater bajroniczny to samotnik, nieszczęśliwy, dumny, tajemniczy, skłócony ze społeczeństwem i z samym sobą, często mający na sumieniu jakąś zbrodnię, postać niejednoznaczna moralnie. Mesjanizm to koncepcja, której powstanie na polskim gruncie wiązane jest z osobą Adama Mickiewicza. Elementy
Wymień cechy dramatu romantycznego. Zacznij: W epoce romantyzmu dramat był jednym z najważniejszych gatunków. Zrywał radykalnie z koncepcjami zawartymi w Poetyce Arystotelesa; romantycy skłaniali się raczej ku modelowi dramatu szekspirowskiego – choć nie ma mowy o kalkowaniu. Rozwiń: Dramat romantyczny odrzucił zasadę trzech jedności – np. akcja Kordiana rozgrywa się w Watykanie, w szpitalu wariatów, na szczycie Mont Blanc czy na progu sypialni cara i bynajmniej nie dzieje się to wszystko od wschodu do zachodu słońca. Podobnie
Przedstaw stosunek do przeszłości i tradycji szlacheckiej w twórczości polskich romantyków. Zacznij: Stosunek ten jest niejednoznaczny, różnie przedstawiany przez poszczególnych twórców. Rozwiń: Z dość ostrą krytyką sarmatyzmu mamy do czynienia w Grobie Agamemnona Juliusza Słowackiego; poeta jest „smutny i sam pełen winy”, bo jest Polakiem. Stamtąd pochodzą słynne słowa: Pawiem narodów byłaś i papugą, A teraz jesteś służebnicą cudzą. Gorzko ukazuje także środowisko szlacheckie Antoni Malczewski w Marii – wszystko zależy od woli apodyktycznych magnatów,
