Strona Główna
O celu, w jakim pisał tę komedię, Molier sam powiedział: „mierzę tylko w obłudę”. Nie uchroniło go to zresztą przed krytyką i szykanami tych, którzy ujrzeli siebie w negatywnej postaci Świętoszka. Molier naraził się, bo potępił wyraźnie szalbierstwo oraz zaślepienie i głupotę. Śledząc losy bohaterów komedii, wyczuwamy, że nie chodzi tu o jednostkową, rodzinną sensację, lecz o zjawisko szersze społecznie. Molier stworzył typ komedii klasycystycznej; komedii charakterów wyposażonej w głęboką prawdę psychologiczną i obyczajową. Takim utworem jest
Manieryzmem określa się przejściowy etap pomiędzy renesansem a barokiem. Wykwitł we Włoszech, w XVI wieku, w kulturze dworskiej. To manieryzm (czy to w opozycji, czy w pragnieniu doprowadzenia do doskonałości renesansowego umiłowania formy) zaproponował bogactwo w dekoracyjności, wyrafinowanie formy, ekspresję uczucia. Wprowadza wątki fantastyczne, zaskakujące pomysły. Przykładem manieryzmu w literaturze są dzieła Tassa. Rokoko to ostatnia, późna faza baroku – jego rozkwit przypada na lata 1720-1780. Określa się tak styl w sztukach plastycznych, w literaturze, architekturze, dekoracji wnętrz,
Cyd to tragikomedia o akcji prostej, lecz wartkiej, obfitującej w nagłe wydarzenia. Roderyk kocha Chimenę – Chimena kocha Roderyka i jej ojciec jest przychylny tym uczuciom. Niestety! Król powierzył urząd opiekuna królewicza ojcu Roderyka, a liczył na to stanowisko rodzic Chimeny. Ojcowie posprzeczali się dotkliwie, a poszkodowany wyszedł z tego sporu Diego – tata Roderyka. Czasy były takie, że uszczerbek honoru należało pomścić. Roderyk zabija zatem ojca Chimeny. Dziewczyna również musi dokonać pomsty – nie ma
Autor tego utworu poeta Torquato Tasso jest ważną postacią włoskiej literatury, interesującą także ze względu na biografię – ciężką chorobę nerwową, napady szaleństw, manię prześladowczą – przez te cierpienia umieszczono go nawet w szpitalu, gdzie spędził 7 lat. Jerozolima wyzwolona to słynne dzieło wieku XVI, epos rycerski. Opowiada o końcowej fazie pierwszej krucjaty rycerstwa chrześcijańskiego pod wodzą Godfreda de Bouillon, o tym, jak krzyżowcy oblegali i zdobyli Jerozolimę. Postacie eposu przeżywają rozmaite przygody i trudności:
Z ogólnych przemian i cech warto zapamiętać: Renesansową płaskość, jasność, zamkniętą formę zastąpiły głębia, światłocień, forma otwarta. W miejsce symetrii, harmonii, odwzorowania wkraczają dysharmonia, głębia, ekspresja uczucia (intelekt zastępują uczucia). Dotąd dbano o maestrię rysunku – teraz malarze operują światłem, barwą, perspektywą (kontrastem światła i cienia). Spokój przedstawienia zastępuje dynamika. Tematyka religijna, także mitologiczna, rozwój portretu. Ruch, dynamika, eksponowanie uczucia w przedstawieniach postaci w rzeźbie. Wielcy mistrzowie europejscy: Hiszpanie: El Greco Velazquez Murillo Włosi: Caravaggio
Periodyzacja polskiego baroku: wczesny barok – od lat osiemdziesiątych XVI po dwudzieste XVII w.; pełny barok – od lat dwudziestych do siedemdziesiątych XVII w.; późny barok – od siedemdziesiątych XVII po trzydzieste XVIII w. Możemy umieścić poezję w dworskim nurcie literatury baroku, a za jej przedstawicieli uznać Jana Andrzeja Morsztyna i Daniela Naborowskiego. Jest to rzeczywiście skrótowe potraktowanie problemu, gdyż już o tych dwóch poetach można powiedzieć, że Morsztyn tworzy poezję salonową, zmysłową, sławiącą flirt czy
Stanisław Herakliusz Lubomirski Poeta magnat sławi „światową rozkosz”, dlatego można usytuować go w tym nurcie. To jego ojciec Jerzy wywołał słynny rokosz w 1665 roku – a i syn zajął się później polityką, został marszałkiem sejmu, a wkrótce występował przeciw królowi Sobieskiemu. Otóż ten magnat w swoich licznych podróżach po Europie, dworach królewskich i miastach perłach kultury – nie tylko wnikał w arkana dyplomacji. Chłonął również wiedzę o sztuce tworzenia, bowiem sam pisał – poezję, komedie, traktat o rządzeniu,
Daniela Naborowskiego można śmiało nazwać poetą, który łączy barokową formę wiersza (z całym wymaganym w tej epoce wyrafinowaniem: konceptyzmem, kunsztem, zaskoczeniem) z istotną, poważną tematyką. Tematyka, którą podejmuje w utworach, jest także na wskroś barokowa – typowa dla filozofii tego okresu. Ludzie baroku upodobali sobie bowiem następujący krąg tematów: człowiek – kim jest, czym jest ludzkie ciało, a czym dusza? życie i jego cechy – przemijalność, nietrwałość, kruchość, czas – jego destrukcyjna, niszcząca siła. Daniel
Motyw vanitas vanitatum z Księgi Koheleta Księga Koheleta stała się źródłem natchnienia dla wielu poetów, którzy ostrzegali przed zbytnim przywiązaniem do ziemskich wartości takich jak uroda, młodość, bogactwo, władza oraz chętnie ukazywali także marność, krótki czas i znikomą wartość życia na ziemi. Ten motyw (vanitas vanitatum) można znaleźć w wielu utworach barokowych. Marność ziemskich wartości podkreśla Mikołaj Sęp-Szarzyński – w życiu czyhają na człowieka „srogi ciemności hetman”, ponadto „(…) świata łakome marności
Wacław Potocki – zamożny ziemianin z okolic Biecza pozostawił bogaty dorobek literacki zaliczany do nurtu literatury sarmackiej. Twórczość Potockiego zyskała miano obywatelskiego sumienia narodu, choć poeta z powodzeniem stosował barokową metodę twórczą. Dążył do oryginalności formy, przerabiał na poezję wojskowe relacje, romanse zagraniczne, teksty łacińskie itp. Tytuł zbioru Moralia albo rzeczy do obyczajów, nauk i przestróg… ukazuje, że był to twórca przejęty poczuciem odpowiedzialności pisarskiej. Morały i pouczenia, które głosił, można pogrupować następująco:
Oświecenie polskie można podzielić na trzy okresy: Do roku 1764 – czasy władania Sasów: Augusta II i Augusta III Mocnego, w tym wojna sukcesyjna (o panowanie Stanisława Leszczyńskiego). Czasy saskie uważane są za ostatnią fazę baroku – trudne historycznie, prowadzące do osłabienia kraju, upadku kultury i kryzysów politycznych. W tej fazie działał Stanisław Konarski – pierwszy reformator oświaty. 1764 -1795 – od elekcji do abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego. Faza największych reform, rozkwitu kultury, prób
Poprzednia epoka wywodziła swą nazwę od klejnotu, ich następcy wzięli nazwę od światła. I taka była filozofia nowej epoki: oświecenia, rozumu, samoświadomości myślicieli, którzy zarzucali ciemnotę, zacofanie i „zepsucie sztuki” poprzednikom. Nazywano oświecenie także „wiekiem rozumu i wiekiem filozofów”. Termin „oświecenie” powstał w Niemczech. Nowy prąd szybko ogarnął Anglię, Francję, a wkrótce całą Europę. Nic dziwnego, że ludzie chętnie przyjęli nowe ideały i założenia, przynosiły one bowiem optymizm i wiarę w sens życia na ziemi, odsunęły ponure myśli
Klasycyzm Racjonalizm jako podstawowy punkt ideologii. Sztuka ma realizować prawdę i piękno, istotna kategoria mimesis (wierność, naśladowanie, rzeczywistość). Twórcy klasycyzmu nawiązują do antyku i starożytnych ideałów. Uznają normy w literaturze i sztuce wyznaczone przez Arystotelesa (Poetyka) i Boileau (Sztuka poetycka). Obowiązują jedność czasu, miejsca, akcji, zasada decorum, jednolitość stylu itp. Twórcy klasycyzmu: Nicolas Boileau, Wolter, Daniel Defoe, Denis Diderot. Sentymentalizm Ośrodkiem nurtu jest uczucie, wrażliwość, serce i natura – w opozycji do klasycznego rozumu i nauki. Ojcem sentymentalizmu
Wszyscy filozofowie epoki rozumu wywodzą się w pewnym stopniu od Kartezjusza. Dlatego mówiąc o filozofii oświecenia, nie można zapomnieć o ojcu racjonalizmu, mimo że Kartezjusz jest o wiele starszy od swoich oświeceniowych kontynuatorów. Na tle osiemnastowiecznej filozofii odznacza się jako oddzielna, wyraźna indywidualność i osobowość Francuz – Wolter. Ciekawą koncepcję prezentuje także angielski myśliciel John Locke. Jest twórcą słynnego hasła „tabula rasa”, co znaczy „czysta tablica”. Chodzi o to, że w myśl tej koncepcji człowiek rodzi się
Bajka W klasycyzmie przeżywa drugą młodość. Gatunek ten, należący do literatury dydaktycznej, znany był od VI wieku p.n.e. Z tego właśnie okresu pochodzą bajki Ezopa, zwane, ze względu na zwięzłość i skrótowość, epigramatycznymi. Przybierały kształt krótkiej przypowieści, a ich najważniejszą cechą gatunkową był podwójny – alegoryczny charakter: bohaterami bajek Ezopa są zwierzęta, rzadziej przedmioty czy rośliny, lecz wiadomo, że w istocie opowiadają one o ludziach. O tym, że są to utwory uniwersalne, ponadczasowe, decydują właśnie zawarte
Wolter Syn paryskiego urzędnika naprawdę nazywał się François Marie Arouet. Przybrał pseudonim Wolter, zresztą utrzymywał, iż jest nieprawym synem pewnego księdza – czy to dla uatrakcyjnienia swej biografii, czy też dla wyjaśnienia patronatu, który nad edukacją młodzieńca sprawował ów duchowny. Wolter był człowiekiem błyskotliwym i inteligentnym, o niezależnych poglądach, których zażarcie bronił. Najprawdopodobniej nie był lubiany – skoro potrafił docinać, a nawet ostro krytykować dokonania swoich kolegów. Sam miał podobno powiedzieć, że twórca,
Dlaczego oświecenie nazywane jest wiekiem powieści? Ponieważ właśnie wówczas, w XVIII wieku, rozkwitła powieść angielska. Dało to początek burzliwej karierze gatunku – wiemy przecież, że w XIX wieku wykrystalizuje się powieść realistyczna, że do dziś rodzi się wiele odmian – tradycyjnych i nowatorskich. Był to, jest i chyba jeszcze jakiś czas będzie gatunek bardzo poczytny: od dzieł Balzaka po eksperymenty Joyce’a czy nawet niewysokiego lotu romansidła. Powieść wyparła dawny epos, który dziś jest właściwie
Aby odpowiedzieć na to pytanie, najlepiej dokonać przeglądu słynnych jego bajek i zestawić proponowane w nich morały: Szczur i kot – napiętnowanie pychy i zarozumialstwa, Ptaszki w klatce – tęsknota za wolnością, Filozof – „jak trwoga to do Boga” – chwiejność poglądów człowieka, Jagnię i wilcy – prawo siły zwycięża, słabego nic nie chroni, Dewotka – fałsz źle pojętej wiary, Malarze – opłacalność obłudy i pochlebstwa, a nie prawdy i szczerości. A zatem: obłuda, kłamstwo, czcze pochlebstwo, skąpstwo, dewocja
Do pisarzy doby Sejmu Wielkiego, głoszących konieczność reform, zaliczamy twórców ówczesnej publicystyki, czyli: Stanisława Staszica, Hugona Kołłątaja, Franciszka Salezego Jezierskiego. Stanisław Staszic napisał: Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego i Przestrogi dla Polski. Podjął w swoich dziełach szereg istotnych problemów: kwestię wychowania, obieralności królów, pojęcie narodu, demokracji, wolności itp. Oto reformy, jakie propagował: konieczność edukacji obywateli (przywołuje tu słynne zdanie Zamoyskiego: „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”), równość obywateli wobec prawa, zniesienie liberum
Bajka to krótki dydaktyczny utwór, mający fabułkę, zwykle wierszowany i – co najważniejsze – zawierający praktyczne pouczenie, sąd moralny, pointę, która wynika z przytoczenia przykładu, sytuacji ilustrującej myśl. Bajki dzielą się na: Bajki narracyjne – mogą mieć dłuższą formę, rozbudowaną narrację, nakreślone cechy postaci – jak sama nazwa wskazuje, w tych bajkach ważną rolę odgrywa opowiadanie, co się wydarzyło. i epigramatyczne. Bajki epigramatyczne – ich istotą jest trafna pointa, refleksja o świecie, bajki zaś mają
