JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Dwudziestolecie jest czasem wciśniętym między dwie wojny. A zatem – początek epoki przyniesie literaturę, która wyrasta z doświadczeń I wojny światowej, schyłek zaś prorocze wizje, przeczucia i ostrzeżenia. Wśród powieści ważna jest Na Zachodzie bez zmian – żarliwy protest niemieckiego pisarza Remarque’a przeciw wojnie i zabijaniu. Mord – wprawdzie nie jako wojna, lecz jako rewolucja – jest jaskrawo przedstawiony w Przedwiośniu Żeromskiego. Wiersz pt. Młody żołnierz Apollinaire’a przestrzega i ukazuje psychikę młodego człowieka, który przeżył wojnę. Jest
Czy w ogóle taka prawda istnieje? Czy można choć w przybliżeniu określić, czym naprawdę jest człowiek, co tkwi w jego psychice? Zadaje to pytanie Nałkowska w Granicy. Pisarka stara się znaleźć granicę moralności, której nie można bezkarnie przekroczyć – a przekroczył ją Zenon Ziembiewicz. Pyta też o to, czy jesteśmy tacy, jak o sobie myślimy, czy tacy jakimi widzą nas inni. Być może, prawda jest wypadkową między tym, co subiektywne a tym, co jest „obiektywnym” sądem zbiorowości. Kim
Wiele jest pięknych, lubianych i często czytanych wierszy Leśmiana. Urszula Kochanowska, córka renesansowego wieszcza, poprosiła Boga, by stworzył jej w niebie dom z Czarnolasu. Bóg życzenie spełnił, lecz Urszulka doznała rozczarowania, gdy ją odwiedził, oczekiwała bowiem rodziców – i to spotkanie byłoby większym szczęściem. Czy nie jest prawdą, że kochamy „po ludzku” i nasze ziemskie szczęście jest nam najbliższe, bo to „boskie” jest dalekie i nieznane? Dusiołek natomiast powołuje do życia fantastyczną istotę – bowiem Dusiołek
Dlaczego utwór Broniewskiego pt. Poezja jest interpretowany jako spór o kształt poezji? Dlatego, że jest to wiersz-program, poetycki wyraz poglądów na temat kształtu i roli poezji, odpowiedź na pytanie: jaka powinna ona być? Broniewski konfrontuje ze sobą trzy tradycje literackie. Pierwsza to świat uczuć i symboli poezji romantycznej. „Ty przychodzisz jak noc majowa”. Do tego dochodzą: biel, szept, księżyc, jaśmin, deszcz i sen srebrny – czyli cały szereg romantycznych rekwizytów. Lecz poeta odrzuca
Poeci słynna grupa Skamander, Zaprzyjaźniona z nimi Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Poeci starsi – Bolesław Leśmian i Leopold Staff, Awangarda krakowska – Peiper, Przyboś (I awangarda), Awangarda lubelska – Józef Czechowicz (II awangarda), Indywidualiści – Władysław Broniewski, Konstanty Ildefons Gałczyński, W Wilnie, w Żagarach – młody Czesław Miłosz, Futuryści: Aleksander Wat, Anatol Stern, Stanisław Młodożeniec, Bruno Jasieński. W prozie Stefan Żeromski (Przedwiośnie), Zofia Nałkowska (Granica), Witold Gombrowicz (awangardowa Ferdydurke), Bruno Schulz (awangardowa
Rozmowę o nowych tendencjach w prozie tej epoki należy rozpocząć od nazwiska André Gide’a, który wprowadził do powieści głębię psychiki ludzkiej, postulował bezwzględną szczerość i ujawnianie instynktów w literaturze, a religię, moralność i obyczaj uznawał za normy względne, które tylko krępują człowieka. Główne dzieła pisarza to: Dziennik, Lochy Watykanu, Fałszerze. To on rozpoczął kierunek nowatorstwa w prozie, który wyraża się w trzech nazwiskach, koncepcjach i – można dziś już powiedzieć – mitologiach pisarskich. Są to: Marcel Proust – W poszukiwaniu
Powieść modernistyczna – „modyfikuje” powieść realistyczną. Subiektywizm i liryka narracji, brak spójności wątków, dygresje, otwarta kompozycja. Tak nie pisali realiści – ale tak pisał Żeromski. Powieść psychologiczna – zaistniała w tej epoce, a pierwszą napisał Antoni Sygietyński – Na skałach Calvados. Dramat symboliczny – stał się bardzo ważny w polskiej dramaturgii, głównie za sprawą Stanisława Wyspiańskiego. Oczywiście, na scenach teatrów wciąż wystawiano dramaty realistyczne, i to w dużych ilościach, ale żaden nie przeszedł do historii tak
Aby zaprezentować społeczną problematykę krótkich form prozatorskich Żeromskiego, można przywołać utwory pt. Rozdzióbią nas kruki, wrony…, Zmierzch, Siłaczka. Znajdujemy się w kręgu społeczności wiejskiej – treść dzieł dotyczy bowiem w ten czy inny sposób życia chłopa, prezentuje egzystencję biedoty. Rozdzióbią nas kruki, wrony… – zasadniczo podejmuje temat powstania styczniowego. Lecz myślą przewodnią noweli jest pytanie o przyczynę klęski – a odpowiedź tkwi w nieświadomości, zaniedbaniu i krzywdzie chłopa polskiego, który się do powstania nie przyłączył. Straszna
Wyjaśnij tytuł powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni. Zacznij od analizy słowa bezdomny. Bezdomni są ludzie, którzy nie mają domu – lecz nie tylko tacy, którzy nie mają gdzie mieszkać. Cóż bowiem znaczy dom? Może to być budynek, mieszkanie lub coś więcej – rodzina, oaza najbliższych osób, do której ucieka człowiek przed zgiełkiem świata, w przenośnym sensie może to być nawet ojczyzna. O które znaczenie chodzi Żeromskiemu? Wydaje się, że o wszystkie – bo
Chłopi Inne powieści Reymonta: Ziemia obiecana – powieść, której tłem jest miasto Łódź, miejsce rodzącego się przemysłu tkackiego i stosunków kapitalistycznych. Reymont jest antyurbanistą – jego miasto, które miało być ziemią obiecaną, okazuje się okrutnym, bezdusznym piekłem. Życie w nim prowadzi do upadku moralnego i degradacji jednostki. Dzieje trójki głównych bohaterów: Polaka Borowieckiego, Niemca Bauma i Żyda Moryca Welta można obejrzeć w ekranizacji Andrzeja Wajdy (w rolach głównych: Olbrychski, Seweryn i Pszoniak). Komediantka – to dzieje Janki
Podobnie jak w układzie treści tak w kwestii kompozycji wartość i artyzm Chłopów tkwi w złożoności, w harmonii i zespoleniu wielu aspektów budowy dzieła. Łatwo orzec, że Chłopi są epopeją. Nie jest to jednak jedyna konwencja charakteryzująca kompozycję utworu. Nie zawiera także informacji o wszystkich jego cechach. Trzeba przecież zaznaczyć, że Reymont mistrzowsko stosuje: stylizację językową – używa w dialogach gwary łowickiej bez mazurzenia, w partiach odautorskich różnych odmian polszczyzny mitologizację – czyli zabieg, który upodabnia świat powieści, bohaterów
Hymny – to dzieła, które przyniosły Kasprowiczowi największą sławę. Są to jednak utwory obrazujące kryzys zaufania do Boga i upadek dawnych wartości. Słynne hymny to: Dies irae, Święty Boże, Święty Mocny, Moja pieśń wieczorna, Hymn św. Franciszka z Asyżu. W formie utwory te nawiązują do tradycji hymnów kościelnych, możemy też mówić, że są to już utwory ekspresjonistyczne, co w owych czasach jest nowatorstwem. Hymny prezentują pochód ludności podążającej do otwartego grobu. W hymnie Święty Boże
Typy bohaterów literatury końca XIX wieku. Bierny, ogarnięty spleenem artysta. Szuka podniet i sensu życia w przestrzeniach, które uznajemy za zdegenerowane: narkomania, hulaszczy tryb życia, alkoholizm, prostytucja. Cechuje go pogarda dla mieszczańskich wartości, dla filistra, obojętność wobec świata. Bywa genialny, ale jego biografia nie jest warta naśladowania. W krąg artystów tego typu wchodzą Baudelaire, Verlaine, Rimbaud, Toulouse-Lautrec… Bohater Conradowski – postawiony wobec trudnych wyborów moralnych, ponoszący konsekwencje swego czynu – jak choćby Lord
Na czym polegał problem Lorda Jima – tytułowego bohatera powieści Conrada? Właściwie wstęp do wszelkich kłopotów Jima, fakt, który określił całe jego późniejsze życie, miał miejsce na Patnie, starym statku przeciążonym pasażerami. Jim był na tym statku pierwszym oficerem. Pewnej nocy uszkodzony statek zaczął tonąć. Nie było szans na uratowanie ludzi, zresztą dowództwo nawet o tym nie myślało. Wbrew mniemaniu, że kapitan schodzi z pokładu ostatni – tylko kapitan i kilku białych oficerów
Można powiedzieć, że jest to utwór złożony z dwóch warstw. Pierwsza to warstwa realistyczna – świadczą o niej realia dramatu. Oto obserwujemy zupełnie prawdopodobny przebieg wydarzeń w przeciętnej norweskiej rodzinie, współczesnej Ibsenowi. Postacie nie są ani fantastyczne, ani „biało-czarne”, czyli anielsko dobre lub szatańsko złe – są prawdziwe: obdarzone ludzkimi wadami i zaletami, zwyczajne, „z życia wzięte” są też sytuacje dramatu. Realizm szczegółu – czyli dokładne wskazówki dotyczące stroju, a nawet wystroju wnętrz zawierają didaskalia
Statek pijany Artura Rimbauda potwierdza, iż twórca jest poetą symbolizmu, a także obrazuje jego „wolnościowe” poglądy jako absolutny protest przeciwko normom i więzom świata. Wiersz opisuje statek, który zerwał się z więzów holowników i wypłynął, wolny i niezależny, na bezkresne morze. Przeżywa swoje wyzwolenie obrazowane przez poetę za pomocą licznych, fantastycznych wizji: napotyka na „toń modrą”, „niskie słońce”, wysyłające „fioletów martwice”, „noc zieloną”, „skalne rafy”, tęcze, bagniska, śpiewające ryby i ptaków roje – „wolny, rzeźwy, dymiący,
W sposób krańcowo różny. Przede wszystkim gdzie indziej poszukiwali tych wartości. Romantyk penetrował sferę ducha, pozytywista – sferę materii. Romantyk doznawał olśnienia drogą objawienia, pozytywista – dzięki doświadczeniu Romantyk chciał walczyć, pozytywista – pracować. I wreszcie: romantyk tworzył poezję natchnioną, strofy płynęły z głębi jego wrażliwej duszy, a pozytywista skrobał swoją mozolną prozę, tak by spełniała użyteczne cele. Znajdują się na różnych biegunach, choć w gruncie rzeczy chodzi im o to samo: o prawdę, poszukiwanie pojęć
Proza pozytywizmu stworzyła cały szereg postaci kobiecych. Różnych: pięknych i dobrych oraz złośliwych i denerwujących. Aż trudno wybrać „Miss Pozytywizmu”. Zacznijmy od Lalki Bolesława Prusa. Izabela Łęcka. Wcale nie budzi powszechnego zainteresowania. Jest piękna, owszem, ale nudna. Jej wielkie mniemanie o sobie zniechęca czytelnika. Jej uroda wydaje się klasyczna, posągowa – ale sztywna, właśnie lalkowata, zbyt dostojna. Brakuje jej wdzięku, ruchu, energii. Być może, że to bogini – ale nie interesująca kobieta. Aż
W myśl hasła pracy u podstaw, programu oświecania i pomocy biedocie, bohater chłopski stał się przedmiotem literackich przedstawień w pozytywizmie. Piewczynią nędzy ludu i niedoli chłopa była Maria Konopnicka. Jej „obrazki” przedstawiały sylwetki nędznych, głodnych, wyrzuconych ze swoich chat ludzi, umierające z chorób i niedostatków dzieci (Wolny najmita, Jaś nie doczekał). Siłę cierpienia , a zarazem współczucia poetki i otaczającego świata przyrody zawierają jej liryki ludowe (Po rosie, Na fujarce, A jak poszedł król na wojnę…). W tych lirykach, stylizowanych
Portret arystokracji znajdujemy w Lalce Bolesława Prusa. Jest to zbiorowisko rozmaitych osobowości: Łęccy (Izabela i jej ojciec), Krzeszowscy (baron i baronowa), Ochocki, hrabina Zasławska, Kazio Starski, Hrabia – zalotnik Izabeli… Jest to obraz barwny: piękni, delikatni, subtelni ludzie w szykownych strojach i powozach z herbami, znający kilka języków, wykształceni, mający odpowiednie maniery. Słowem, bardzo malownicza warstwa. Przyjrzyjmy im się bliżej. Snobizm i egoizm panny Izabeli poraża. Jej papa – człowiek nawet miły, ale właściwie bezmyślny bankrut, który
