JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Abel i Kain – synowie Adama i Ewy, z których Abel – umiłowany syn ojca – zostaje zabity przez Kaina – uosobienie zbrodni bratobójstwa. Abraham – jeden z pierwszych patriarchów narodu żydowskiego, poprowadził Izraelitów do Kanaan w Palestynie i tu osiadł. Żoną Abrahama była Sara, która powiła mu syna Izaaka, mając 90 lat! Bóg zaś chcąc wypróbować wiarę Abrahama, zażyczył sobie ofiary z jego jedynego syna – i Abraham spełnia rozkaz, mimo bólu jest gotów ofiarować Izaaka na
Wśród zalewu nowych koncepcji, pomysłów, sposobów na życie epoki międzywojennej koniecznie wymienić trzeba: behawioryzm, freudyzm, egzystencjalizm, pragmatyzm i katastrofizm. Są to koncepcje filozoficzne proponujące różne spojrzenia na istotę ludzką, różne definicje życia i istnienia, lecz pamiętać należy, że określiły także kształt literatury i sztuki epoki. Przyjrzyjmy się bliżej tym prądom. Behawioryzm Pochodzi od słowa behaviour (zachowanie, postępowanie). Twórcy tej koncepcji twierdzili, że człowieka można poznać tylko poprzez obserwację jego zachowania i postępowania, niejako z zewnątrz.
Epos to główny gatunek epiki do czasu powstania powieści. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, natomiast bohaterowie legendarni to np. Achilles, Agamemnon, Parys, Helena, a także bogowie greccy. Źródłem eposu są mity i podania, Iliada np. wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Cechy gatunkowe eposu Inwokacja – czyli rozbudowana apostrofa umieszczona we wstępie
Przypowieść – ważny gatunek biblijny Jezus, aby przekazać ludziom swą naukę, używał prostych przykładów krótkich opowiastek, które ilustrowały myśli i pouczenia, które chciał przekazać ludziom. I taki właśnie gatunek nazwano przypowieścią (parabolą), jej fabuła jest tylko pretekstem do ukazania ukrytych, uniwersalnych prawd. Czym były przypowieści? Przypowieść – to utwór narracyjny, krótka opowieść, która jest ilustracją ukrytej w niej mądrości. Czyli przedstawione postacie i wydarzenia nie są tak naprawdę najważniejsze, lecz funkcjonują jako przykłady uniwersalnych
Ojczyzna, patriotyzm, sprawy kraju zajmowały w twórczości Jana Kochanowskiego bardzo ważne miejsce. Temat ten obecny jest nawet we fraszkach. We fraszce Na sokalskie mogiły poeta wyraża pogląd, iż śmierć za ojczyznę to najbardziej szczytna i mężna śmierć. Wśród pieśni patriotycznych najbardziej znana jest Pieśń V (O spustoszeniu Podola) nawiązująca do najazdu Tatarów na Podole. Adresatem utworu jest polska szlachta, którą Kochanowski gani za niestrzeżone granice, brak stałego wojska i dbanie o własne interesy, a nie dobro
Stanisław Herakliusz Lubomirski Poeta magnat sławi „światową rozkosz”, dlatego można usytuować go w tym nurcie. To jego ojciec Jerzy wywołał słynny rokosz w 1665 roku – a i syn zajął się później polityką, został marszałkiem sejmu, a wkrótce występował przeciw królowi Sobieskiemu. Otóż ten magnat w swoich licznych podróżach po Europie, dworach królewskich i miastach perłach kultury – nie tylko wnikał w arkana dyplomacji. Chłonął również wiedzę o sztuce tworzenia, bowiem sam pisał – poezję, komedie, traktat o rządzeniu,
Kto nie zna historii o dwóch siostrach: Alinie i Balladynie? Alina była dobra i niewinna, Balladyna podstępna, żądna władzy i bardzo ambitna. Kirkor – władca pobliskiego zamku, który dzięki siłom fantastycznym zawitał do ich wiejskiej, biednej chaty – upodobał sobie obie, bo obie były piękne… Matka sióstr wymyśliła swoisty turniej – niech idą panny w las na maliny, a „która więcej malin zbierze, tę za żonę pan wybierze”. Historia miłosna przeobraża się w historię kryminalną: Alina szybciej
Ballada jest gatunkiem spokrewnionym z sielanką, wywodzi się z literatury ludowej – z podań, opowieści i wierzeń ludu. Ballada zawsze zawiera dramatyczną fabułę, opowiada o wydarzeniach niezwykłych, tajemniczych i o fantastycznych postaciach. Charakteryzują zatem ten gatunek: uczuciowość, tajemniczość, fantastyka. O przynależności ballady do rodzaju literackiego możemy powiedzieć, że jest to utwór epicko-liryczny. Owszem: wersowo-rymowy układ, obrazowanie poetyckie, nastrojowość, liryzm, czasem subiektywizm narracji sugerują przynależność tego gatunku do liryki. Lecz fabuła, postacie, tło akcji, opis – to elementy
Problem człowieka końca wieku W najbardziej wyrazisty sposób problemy człowieka kończącej się epoki przedstawił Kazimierz-Przerwa Tetmajer w wierszu Koniec wieku XIX. Słynny cytat: Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, człowiecze z końca wieku?… Głowę zwiesił niemy. Wiersz wyraża rozpacz i bezradność. Składa się z pytań rzucanych w przestrzeń, pytań, które nie mają sensu, bo nie można znaleźć na nie odpowiedzi. Człowiek końca wieku zastanawia się nad rozmaitymi drogami życia. Podmiot zastanawia się, czy przybrać
Trzy może najistotniejsze: Prolog, Erotyk, Szczęście to ośmiowersowe liryczne wiersze, które zdradzają typowy dla Iwaszkiewicza estetyzm, wielką dbałość o kunsztowną formę przy zdawałoby się błahych tematach. Taki kontrast – lekki ulotny temat, drobny obiekt opisu i artyzm kompozycji – eksponuje kunszt poetycki, przy czym błahy temat bynajmniej nie wyklucza refleksji filozoficznej. Popatrzmy na utwory: Prolog – to niejako wyjaśnienie genezy zbioru. Poeta tłumaczy, skąd wzięły się Oktostychy, poruszając zarazem kwestię, skąd
Manieryzmem określa się przejściowy etap pomiędzy renesansem a barokiem. Wykwitł we Włoszech, w XVI wieku, w kulturze dworskiej. To manieryzm (czy to w opozycji, czy w pragnieniu doprowadzenia do doskonałości renesansowego umiłowania formy) zaproponował bogactwo w dekoracyjności, wyrafinowanie formy, ekspresję uczucia. Wprowadza wątki fantastyczne, zaskakujące pomysły. Przykładem manieryzmu w literaturze są dzieła Tassa. Rokoko to ostatnia, późna faza baroku – jego rozkwit przypada na lata 1720-1780. Określa się tak styl w sztukach plastycznych, w literaturze, architekturze, dekoracji wnętrz,
George Byron stanowił ucieleśnienie romantycznego losu, a jego biografia, w której literatura splata się z rzeczywistością, niewiele się różni od dziejów literackich bohaterów, których stworzył. Był tak jak oni samotny, uczuciowy, zbuntowany, gotów do największych poświęceń w imię wolności i obrony uciśnionych. On sam stał się mitem i legendą znaną w Europie wcześniej niż jego twórczość. Mówiono o angielskim poecie: „drapieżny ptak lub kot”, otaczała go aura sensacji i niezwykłości. Bo też i Byron śmiało sobie jak na owe czasy
Charakterystycznym owocem literatury romantycznej jest konstrukcja bohatera romantycznego. Typowość owej literackiej osobistości polega na tym, że jej biografia układa się w pewien schemat – powtarzalny (z niewielkimi zmianami) w najważniejszych dziełach romantyzmu. Żywot bohatera romantycznego podzielić można na trzy etapy: I. Młodość Jest to człowiek wrażliwy, najczęściej poeta, samotny, nierozumiany przez ludzi, wyobcowany i nieszczęśliwie zakochany. To typ Gustawa z IV części Dziadów. Owładnięty uczuciem, mało powiedzieć: nadwrażliwy, przewrażliwiony, odtrącony przez ukochaną, skrzywdzony przez
Najprościej byłoby powiedzieć, że dlatego, iż dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś akcji i główni bohaterowie. Taka jest bowiem zasada konstrukcyjna gatunku zwanego poematem dygresyjnym: fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do dygresji (czyli pobocznych, nie związanych z treścią wstawek odautorskich). Dygresje dotyczą z reguły współczesności autora, są polemiką z wrogami, refleksją na tematy polityczne lub literackie. I tak jest w Beniowskim. Jest to niby barwna historia szlachcica, który wyrusza na wojnę,
Realista, który nie uważał się za realistę. Sądził, że realizmowi brak piękna i uczucia, ale głosił podobny program. Mówił o zdystansowaniu, bezosobowości i beznamiętności narratora, postulował wielką dbałość o prawdę, podejmowanie tematów z życia codziennego. Pisanie powieści poprzedzał obserwacjami i doświadczeniami, gromadził wielką dokumentację. Poświęcał swemu zajęciu wiele czasu i energii. Był samotnikiem. Pisał o idealnej miłości, o środowisku drobnomieszczańskim, podejmował też tematy historyczne, a fabułę opierał na faktach. Najsłynniejsza powieść Gustawa Flauberta, Pani Bovary, powstała na podstawie autentycznego wydarzenia: samobójstwa
Idealizm jest pojęciem, które bardziej pasuje do epoki romantyzmu niż pozytywizmu. Jest to postawa sprzeczna wobec realizmu. Idealista to człowiek kierujący się w postępowaniu wzniosłymi zasadami, zdolny do poświęceń dla ich realizacji, taki ktoś wyobraża sobie świat lepszym, niż on w istocie jest. Idealista to marzyciel, fanatyk idei, która przesłoniła mu realne spojrzenie na świat. Idealizm jest jednym z zagadnień wspomnianych w Lalce Prusa. Bo oto pisarz przedstawia trzy pokolenia idealistów, trzech przedstawicieli tej
Co to jest mit? Mit – z gr. mythos – słowo, mowa, opowieść. To opowieść narracyjna zwykle przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie, organizująca i wyrażająca wierzenia danej społeczności. Opowiada zwłaszcza o początkach istnienia świata, powstawaniu bogów, ludzi i i mechanizmach rządzących światem. lub wyraża emocje, np. lęk, radość itp. Opowieść przekazywana z pokolenia na pokolenie powoduje, że w danej społeczności wykształca się świadomość mityczna, jednocząca członków tej społeczności. Charakterystyczny dla pierwszych kultur sposób
Średniowiecze – czyli wieki średnie to nazwa, którą wprowadzili twórcy renesansu, określając w ten sposób epokę poprzednią. W renesansie uznawano średniowiecze za okres przestoju, przejście między świetną epoką antyku a czasami nowożytnymi – czyli wieki średnie. Nazwa ta miała odcień lekceważący, ludzie odrodzenia zarzucali poprzednikom odejście od wartości starożytnych, ciemnotę i zacofanie. Później pogląd ten zmienił się, szczególnie gdy badacze wgłębili się w analizę dorobku epoki. Średniowiecze w Europie trwało ponad 10 stuleci! Początek umieszcza się
Odprawa posłów greckich jest pierwszą polską tragedią humanistyczną, utrzymaną w konwencji tragedii greckiej. Treść utworu odwołuje się do mitu trojańskiego, jednego z częściej wykorzystywanych przez tragików greckich, tym samym nawiązuje do wydarzeń z Iliady Homera. W budowie utworu zachowane są cechy tragedii klasycznej: Podział na epizody i komentarze chóru. Sama obecność chóru, który zwraca uwagę odbiorcy na określone problemy. Liczba osób na scenie nie przekracza trzech. Zachowana jest zasada trzech jedności: miejsca –
Treny Jana Kochanowskiego uznawane są za najdojrzalsze dzieło poety. Należy patrzeć na nie jako na całość – ma bowiem przemyślaną kompozycję. Jest to cykl 19 utworów żałobnych poświęconych zmarłej córeczce poety. Zbiór trenów traktujemy jako jedno wielkie dzieło, bowiem ich kolejność i układ nie są przypadkowe. Tren to gatunek żałobny (funeralny) poświęcony zwykle zmarłemu wodzowi czy ważnemu mężowi stanu. Tu – zostały napisane w hołdzie i bólu po stracie ukochanego dziecka – Urszulki.
