Ramy czasowe epoki Rok 1850 – termin „realizm” staje się hasłem młodych pisarzy francuskich (to także data śmierci Balzaka!). Rok 1880 – data śmierci Flauberta, około tego roku debiutują symboliści i pojawiają się powieści Zoli. Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te
W ciągu dziewiętnastego wieku prasa stała się podstawowym forum wymiany poglądów i toczenia walk zarówno między stronnictwami polityczno-społecznymi, jak i ugrupowaniami artystycznymi. Regułą było, że danej grupie sprzyjał określony periodyk. W momencie zaś, gdy powstawała taka nowa grupa, zwykle zakładała sobie swoją własną gazetę. W okresie popowstaniowym jak grzyby po deszczu zaczęły się mnożyć nowe czasopisma zakładane przez formujące się ugrupowania pozytywistów. Pierwszą jaskółką był Przegląd Tygodniowy założony w roku 1866 przez Adama Wiślickiego –
Obraz opisany przez Baudelaire’a jest wstrząsający. Jest to niby wspomnienie spaceru z ukochaną. W trakcie zdawałoby się romantycznej przechadzki bohaterowie trafili na zwłoki rozkładającej się kobiety. Baudelaire przywołuje ten obraz nie szczędząc drastycznych szczegółów: „brzuch pełen zgnilizny”, „smród zgnilizny”, „zastępy much”, „zadarte nogi” – słowem padlina. Najbardziej szokująca jest jednak konkluzja utworu. Brzmi mniej więcej: „taką i ty będziesz, moja ukochana – upodobnisz się do tego błota”… Złowroga apostrofa jest świadectwem przemijalności, barokowym
Punktem odniesień do rozwoju powieści była powieść realistyczna. Młoda Polska przyniosła tak liczne przemiany i przekształcenia tego gatunku, że powstało coś nowego – mianowicie powieść młodopolska. Nie był to jednak wcale gatunek jednolity, ewolucja postępowała bowiem w różnych kierunkach. Przecież efektem tych przemian była także powieść panoramiczna (Chłopi Władysława Reymonta, Popioły Stefana Żeromskiego). Panowała tendencja do pisania naturalnego, naśladującego mowę – rozmnożyły się więc pamiętniki, dzienniki i reportaże. Z założeń impresjonizmu wynikał postulat przedstawienia
Oczywiście Noce i dnie kontynuują wiele tradycyjnych wątków. Motyw polskiego dworu – po Soplicowie, Korczynie, Krzemieńcu, Nawłoci tu obserwujemy Serbinów, który rozkwita dzięki Bogumiłowi. Sytuacja jest ciekawa, bo Serbinów nie jest własnością Bogumiła, a mimo to stanowi jego dom, niesie ze sobą wszystkie wartości i piękno, jakiego upatrywały pokolenia twórców w tradycji polskiego ziemiaństwa. Motyw pracy przejmuje od pozytywistów, bohaterów z Nad Niemnem – Bogumił Niechcic. Piękno przyrody polskiej, umiłowanie rodzimego krajobrazu kontynuuje Dąbrowska za Panem
Kobieta w prozie dwudziestolecia międzywojennego Noce i dnie Bohaterka tej powieści – Barbara Niechcicowa, z domu Ostrzeńska – to skomplikowana wewnętrznie postać. Barbara jest osobowością kontemplacyjną, a jej stosunek do życia ukształtował się pod wpływem niespełnionego, młodzieńczego uczucia do Józefa Toliboskiego. Ta wyidealizowana miłość będzie towarzyszyć jej przez długie lata, a mężczyzna, który się pojawi później w jej życiu, będzie automatycznie porównywany z Toliboskim. Lęk przed staropanieństwem zadecydował, że wyszła za Bogumiła Niechcica, ale nigdy nie
Autor tego utworu poeta Torquato Tasso jest ważną postacią włoskiej literatury, interesującą także ze względu na biografię – ciężką chorobę nerwową, napady szaleństw, manię prześladowczą – przez te cierpienia umieszczono go nawet w szpitalu, gdzie spędził 7 lat. Jerozolima wyzwolona to słynne dzieło wieku XVI, epos rycerski. Opowiada o końcowej fazie pierwszej krucjaty rycerstwa chrześcijańskiego pod wodzą Godfreda de Bouillon, o tym, jak krzyżowcy oblegali i zdobyli Jerozolimę. Postacie eposu przeżywają rozmaite przygody i trudności:
Akcja powieści Camusa toczy się w Oranie w 194… r. Jest to wymowna data, wskazuje na lata czterdzieste, lecz nie ukonkretnia czasu do końca, nadaje powieści wydźwięk uniwersalny. Na miasto spada zaraza – pierwszym symbolem zagrożenia są wypełzające, chore, zdychające szczury. Choroba rozwija się i pochłania coraz więcej ofiar. Miasto zostaje zamknięte, ludzie nie mogą opuścić ogniska zarazy. Pisarz śledzi postawy i czyny tych, którzy zostali. Jest to skrupulatna analiza, która ma rozwikłać problem człowieka
W odrodzeniu obowiązywało hasło powrotu do źródeł – teraz odczytanych i odkrywanych na nowo. Renesansowi twórcy i myśliciele zwrócili się w stronę tradycji greckiej i rzymskiej oraz biblijnej. Na nowo odczytywano Platona, zachwycano się pieśniami Horacego, przemówieniami Cycerona, rozmyślaniami Marka Aureliusza. Powstawały nowe tłumaczenia Biblii (nie należy tego łączyć tylko z reformacją) i fragmentów tej świętej księgi, jak choćby Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego. Nastąpiło nawet pewne pomieszanie, wynikające zarówno z zainteresowania
Można powiedzieć, że kariera poetycka Jana Kasprowicza przebiegała etapami, w których zmieniały się założenia, filozofia i typ twórczy poety: I okres twórczości To etap, w którym Kasprowicz jawi się jako „rzecznik skrzywdzonych i poniżonych”. W tym pierwszym okresie tworzenia dominują w jego poezji tematy społeczne: biedy wsi i nędznego życia chłopa. Wynika to zapewne z faktu, iż sam Kasprowicz pochodził z rodziny chłopskiej, z Kujaw. Na wzór Konopnickiej ukazuje w poezji biedę ludu. Zapamiętać warto wiersz W chałupie i cykl sonetów Z chałupy. II
Tak. Antygona jest doskonałym przykładem tragedii klasycznej, ponieważ spełnia wszystkie wymogi stawiane temu gatunkowi. Możemy ją uznać za wzorzec tragedii klasycznej. Tragedia respektuje zasadę trzech jedności Jedność akcji – jeden wątek – dzieje Antygony i Kreona, brak scen epizodycznych. Jedność miejsca – całość akcji rozgrywa się przed pałacem królewskim w Tebach. Jedność czasu – brak luk czasowych, czas fabuły dramatu powinien być taki sam jak czas trwania samego widowiska teatralnego. A przynajmniej
Tragedia Sofoklesa ma dwoje bohaterów, dwie katastrofy, dwie racje. Antygona – rzecz jasna, jej pozycja jest niepodważalna i usankcjonowana tytułem. Ale równie ważny jest Kreon – jego postawa, argumenty i los. Badacze obliczyli nawet, że Kreon wypowiada 342 wersy w sztuce, podczas gdy Antygona tylko 217! Nie oznacza to, że mierzymy ważność postaci liczbą wypowiadanych słów, ale o drugoplanowości mówić nie możemy. Zauważ, że… Antygona jest uosobieniem kochającej siostry i córki (to ona towarzyszyła Edypowi
Epos dzieli się na trzy części – sama bitwa i śmierć Rolanda to punkt kulminacyjny. Wcześniej dochodzi do zawiązania spisku przez zdrajcę Ganelona, natomiast po śmierci Rolanda król Karol Wielki mści się i zwycięża Saracenów. Osoba Rolanda jest kreacją idealnego rycerza, ale nie tylko w ukształtowaniu tej postaci zastosowano zabieg idealizacji – występuje on wszędzie tam, gdzie mowa o pobożnych chrześcijanach i ich czynach, dotyczy również króla, rycerzy Rolanda oraz opisu samej bitwy z niewiernymi. Zabieg
Wśród tematów rozważanych w tej części Dziadów miłość wysuwa się na plan pierwszy, przestaje być konkretnym uczuciem Gustawa – staje się monstrualną, samoistną siłą, która kieruje ludźmi. Historia miłosna zawarta w dramacie sama w sobie jest dosyć typowa i z pewnością odzwierciedla dzieje samego Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny. Po prostu: dwoje młodych ludzi o zgodnych ideałach i poglądach kochało się z wzajemnością. Różniło ich natomiast pochodzenie społeczne (magnateria a uboższa szlachta) i stan majątkowy. Gdy sprawa przybiera poważny charakter, rodzice
Jakie przesłanie i ogólnoludzkie wartości zawiera Ojciec Goriot Balzaka? Ojciec Goriot, jak wiele dzieł Balzaka, ma wartość ponadczasową, dociera i, co najważniejsze, dotyczy problemów ludzi każdej epoki, bez względu na historyczne realia. Akcja Ojca Goriot rozgrywa się w Paryżu w latach 20. ubiegłego stulecia. Poznajemy tytułowego bohatera – ojca Goriot – starego człowieka mieszkającego w pensjonacie pani Vauquer. Jest ubogi, przedwcześnie postarzały i bezgranicznie zakochany w swoich córkach: hrabinie de Restaud i pani de Nucingen, którym
Nowy prąd w poglądach, literaturze i sztuce zaistniał pod wieloma nazwami. U nas nazywamy ten etap Młodą Polską, a w innych krajach nosił nazwę: Młode Niemcy, Młode Włochy, Młoda Francja czy Młoda Skandynawia. Koniec wieku XIX przyniósł bunt synów przeciw ojcom pozytywistom, przeciwko materializmowi ich epoki. Jak to się stało? Imiona epoki Fin de siècle – bo koniec wieku; Modernizm – bo „nowe” występuje przeciw staremu (modern – nowoczesne); Dekadentyzm – bo schyłek wieku; Neoromantyzm
Jest to jeden z tych nielicznych twórców, których możemy nazwać osobowością renesansową – czyli twórcą wszechstronnym, który pragnął i umiał w dziele swojego życia połączyć kilka dziedzin sztuki w świetną całość. Wyspiański stworzył nowy teatr, nowy typ dramatu w Polsce, taki, jakiego przed nim nie było i jakiego nikt już później nie stworzył. Ojciec Wyspiańskiego był rzeźbiarzem, a osobowość artysty kształtowały Kraków i ówczesna Galicja. Kraków – jako zbiór pamiątek, miasto symbol historii Polski, Galicja – jako kolebka
Zbigniew Herbert był niepowtarzalną osobowością polskiej poezji współczesnej. Herbert jest mistrzem w kreowaniu scen rozgrywających się w miejscach wyobrażonych, „dalszych ciągów” wątków historii czy też kultury. Np. Tren Fortynbrasa to odpowiedź na pytanie, co stało się (co mogło się stać) po śmierci Hamleta, Apollo i Marsjasz – ciąg dalszy pojedynku osób, który mitologia kończy zwycięstwem Apolla. Domysły na temat Barabasza – doskonały wiersz nawiązujący do biblijnego motywu uwolnionego przestępcy – Barabasza. Tematyka poezji
Z tomu Rytmy abo wiersze polskie. Sonety Szarzyńskiego są przełomowe – jeszcze renesansowe, ale już barokowe. Nową epokę zapowiada tematyka utworów. Sonet IV – O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Ta posępna walka toczy się o zbawienie ludzkiej duszy po śmierci. Szatan stwarza pokusy: dobra ziemskie, słabości ciała, a byt podniebny żąda rezygnacji… Oto człowiek słaby, „rozdwojony w sobie”, kruchy, wołający o pomoc do Boga. Prawda, że przypomina się tu raczej atmosfera średniowiecza
Oświecenie polskie można podzielić na trzy okresy: Do roku 1764 – czasy władania Sasów: Augusta II i Augusta III Mocnego, w tym wojna sukcesyjna (o panowanie Stanisława Leszczyńskiego). Czasy saskie uważane są za ostatnią fazę baroku – trudne historycznie, prowadzące do osłabienia kraju, upadku kultury i kryzysów politycznych. W tej fazie działał Stanisław Konarski – pierwszy reformator oświaty. 1764 -1795 – od elekcji do abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego. Faza największych reform, rozkwitu kultury, prób