REFERATY / Tematy przekrojowe
Porównaj różne ujęcia motywu wesela w literaturze i ich funkcje, odwołując się do wybranych utworów. Strategie wstępu Co to jest wesele? – przyjęcie z okazji czyjegoś ślubu i z nim związane zwyczaje, np. swatów, sprosin, przenosin, oczepin, poprawin. Długotrwała tradycja uroczystości weselnych i ich liczne obrazy w literaturze: w czasach prasłowiańskich znano gody weselne, opisane są liczne wesela monarchów, np. Bolesława Krzywoustego, Stefana Batorego z Anną Jagiellonką (Łukasz Gołębiowski Lud polski, jego zwyczaje, zabobony).
Poeta „syn tysiącleci”, czy „dziecię wieku”? Przedstaw różne rozstrzygnięcia tego dylematu w poezji XIX i XX wieku. Strategie wstępu Istotna rola poety w życiu narodu i różne jego wizerunki w XIX i XX w.: na przestrzeni wieków poeci pełnili role: „kochania wieku swego”, „poety serca”, „poety ruin i grobów”, „smutnego szatana”, „ poety trzech pokoleń”, „poety apokalipsy spełnionej”. Podobnie poeci XIX i XX wieku: Mickiewicz – wieszcz, piewca „małej ojczyzny”, Tetmajer – reprezentant cyganerii, Baczyński – obrońca ojczyzny, Miłosz
Utopie i antyutopie w literaturze – sposoby kreowania i ich funkcje. Omów na wybranych przykładach. Strategie wstępu Wyjaśnienie pojęć: utopia i antyutopia. Gdzie szukać takich rzeczywistości? – miejsce stworzone w wyobraźni, państwo idealne (definicja słownikowa). „Każda epoka tęskni za jakimś piękniejszym światem” – wyraził się Huizinga w Jesieni średniowiecza (ludzkie tęsknoty do sacrum i przebywanie w profanum). Strategie rozwinięcia Literackie przykłady utopii i antyutopii w różnych epokach: utopie – Don Kichot Cervantesa, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Krasickiego, Utopia Szymborskiej, antyutopie –
Wpływ miasta na psychikę bohatera. Rozważ problem na wybranych przykładach literackich. Strategie wstępu Miasto i jego rola dawniej i dziś (np. miasto-państwo) – w baśniach bohater pozytywny porzuca swoją rodzinną wioskę i wyrusza do miasta, gdzie czeka go lepsza przyszłość, np. tron królewski, podobnie mitologicznemu Edypowi miasto przyniosło koronę. U Kochanowskiego (Pieśń świętojańska o sobótce) miasto – źródło zagrożeń, podobnie u Rousseau (Nowa Heloiza), także u Balzaka (Ojciec Goriot). Z czasem nastąpiła świadoma migracja do miasta – po naukę
Różne ujęcia literackie motywu tańca i jego funkcje. Rozważ zagadnienie, odwołując się do przykładów utworów kilku wybranych epok literackich. Strategie wstępu Wyjaśnienie pojęcia i jego rytualny, sakralny charakter. Psalmista w Biblii mówi: „Chwalcie Boga śpiewem i tańcem”. Strategie rozwinięcia Taniec – częsty motyw w literaturze i sztuce o bardzo długiej tradycji (od czasów Biblii do współczesności). Pieśń świętojańska o sobótce Kochanowskiego, Dziady, Pan Tadeusz Mickiewicza, Wesele Wyspiańskiego, Tango Mrożka. Bogactwo symboliki motywu tańca. Funkcje tego motywu – sakralna
Różne ujęcia literackie rewolucji oraz ich funkcje. Omów zagadnienie, odwołując się do przykładów wybranych utworów. Strategie wstępu Co to jest rewolucja? – przewrót w życiu społeczeństwa (definicja słownikowa). Strategie rozwinięcia Przykłady różnych rewolucji i ich obrazy literackie. Nędznicy, Nie-Boska komedia, Przedwiośnie, Szewcy, Na śmierć rewolucjonisty. Odmienne ujęcia literackie rewolucji i różne funkcje przedstawień tego zjawiska. Nie-Boska komedia – ujęcie symboliczne. Funkcja – oddanie nastroju, podkreślenie uniwersalizmu zjawiska. Przedwiośnie – ujęcie realistyczno-historyczne. Funkcje –
Wielkie karty naszej historii utrwalone w różnych formach zapisu literackiego (np. kronika, epos, pieśń patriotyczna itp.). Zaprezentuj na wybranych przykładach. A gdy ty wołasz DZIEJÓW KSIĘGO, ROZEWRZEJ KARTY NAD NARODEM. NARODZIE, WRÓŻĘ: ZMARTWYCHWSTANIESZ, Choć stoją jeszcze, choć czekają czekają: kiedy brzmieć przestaniesz i ton ostatni Twój zawarczy… (Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie) Strategie wstępu Historia narodu i jej znaczenie dla człowieka – ciąg dziejów narodu osadzonych w czasie. Ich przebieg uzależnia się od świadomego działania człowieka,
Rozważ, czy polski dramat współczesny stworzył swojego bohatera. Strategie wstępu Kto stworzył polski dramat współczesny? Prekursorzy: Witkiewicz: Szewcy, W małym dworku, Witold Gombrowicz: Iwona, księżniczka Burgunda. Przedstawiciele: Sławomir Mrożek, Tadeusz Różewicz, Ernest Bryll, Agnieszka Osiecka. Wybrani bohaterowie innych epok i ich najbardziej typowe cechy. Kordian (Kordian Juliusza Słowackiego) – romantyzm – bohater chory na chorobę wieku – reneizm. Aniela Dulska (Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej) – Młoda Polska – bohaterka reprezentująca środowisko
Różnorodne ujęcia motywu pożegnania w literaturze i sztuce. Przedstaw na wybranych przykładach. Strategie wstępu Najczęściej występujące w literaturze stereotypy pożegnania; przyczyny: śmierć, wyjazd lub rozstanie. Elementy nieodzowne: On, Ona, nastrojowy kontekst. Strategie rozwinięcia Długa tradycja motywu pożegnania w literaturze i innych tekstach kultury starożytność – pożegnanie Hektora z Andromachą (Iliada Homera); średniowiecze – pożegnanie hrabiego Rolanda z Bogiem (Pieśń o Rolandzie); dwudziestolecie międzywojenne – Frederic Henry – pożegnanie z okrutnym czasem wojny (Pożegnanie z bronią Hemingwaya). Rozmaite ujęcia motywu pożegnania
Dramaty Szekspira jako źródło inspiracji dla literatury i filmu. Omów na wybranych przykładach. Motto I Szekspirze! Gwiazdo ludów! mistrzu ponad mistrze! Twórczości twojej źródła muszą być najczystsze, Bo początek swój biorą tam, skąd życie tryska (…) Czyś Ty jest synem Anglii? Nie, tyś jest dzieckiem świata! Geniusz twój poza metę plemienną wylata, Rodowe samolubstwo myśli twych nie łudzi I nie ziomków nam swoich malujesz, lecz ludzi. Nie inaczej Bóg to czyni.
Biografia poety romantycznego jako tworzywo literackie. Omów na wybranych przykładach. Strategie wstępu Jak rozumiem temat: rola biografii w twórczości jednego poety. Wybieram Mickiewicza (ewentualnie uzasadniam, dlaczego: wyrazisty przykład, bliski mi twórca itp.), ale zaznaczam, że zjawisko jest uniwersalne, można by omówić choćby na przykładzie Słowackiego. Co wyznaczało biografię poety romantycznego? Kult uczucia i bunt (przeciwko konwenansom społecznym, niewoli narodowej itp.). W losach polskich romantyków powtarzają się: nieszczęśliwa miłość emigracja, tułaczka, tęsknota za ojczyzną
„Powołał go Pan na słup” – posiłkując się średniowieczną literaturą hagiograficzną, omów różne drogi do świętości. Strategie wstępu Definicje ze Słownika terminów literackich: Hagiografia (gr. hagiographia, od hágios = święty + grápho = piszę) – dziedzina piśmiennictwa chrześcijańskiego obejmująca żywoty świętych, legendy o ich życiu i czynach; dział biografistyki (…) ukształtowany u schyłku starożytności w nawiązaniu do grecko-hellenistycznych aretalogii (opowieści o cudownych czynach). Legenda (łac. = dosł. „to, co winno być przeczytane”) – opowieść o treści
Wielkie przyjaźnie w literaturze i filmie. Omów na wybranych przykładach. Komentarz Temat ciekawy, choć na pewno nie tak popularny jak te, które traktują o wielkich miłościach. Teksty kultury pełne są przykładów pięknej przyjaźni, tej męskiej i kobiecej, dojrzałej i młodzieńczej. Temat przyjaźni przedstawia się może mniej spektakularnie, ale za to nie jest tak oklepany i można pokusić się o jego naprawdę ciekawą realizację. Możliwości jest wiele. Inne możliwe sformułowania tematu Przyjaźń i jej rola w życiu człowieka. Moje
Samotność – przedstaw motyw, ilustrując wypowiedź przykładami tekstów kultury z różnych epok. Komentarz Temat jest bardzo szeroki. Samotność to jeden z najczęściej pojawiających się w literaturze i sztuce motywów. Nawet jeśli nie jest bezpośrednim przedmiotem twórczej refleksji, pojawiać się może jako wątek poboczny, tło dla głównej koncepcji dzieła. Przykładów należy szukać w utworach wszystkich epok, ponieważ jest to zagadnienie uniwersalne i ponadczasowe. Na początku warto zastanowić się nad samym rozumieniem słowa „samotność”, gdyż zakres jego pojmowania
Przemiana wewnętrzna jako motyw literacki i ważny element określający osobowość bohaterów literackich. Temat nie wydaje się trudny, warto jednak głębiej zastanowić się nad doborem lektur. Metamorfozom ulegali bohaterowie literaccy wielu epok. Zastanów się, co może kryć się pod pojęciem przemiany wewnętrznej. Zwróć uwagę na to, jak sformułowany jest temat. Metamorfoza postaci to motyw stale obecny zarówno w polskiej, jaki i europejskiej literaturze. Powinieneś go prześledzić tak, aby – na ile to możliwe –
Koncepcja mężczyzny i męskości w kulturze. Omów zagadnienie i uzasadnij wypowiedź przykładami z tekstów kultury różnych epok. Inne możliwe sformułowania tematu Wzory mężczyzny i męskości w kulturze – odwołaj się do tekstów kultury z różnych epok. Na podstawie tekstów kultury z różnych epok zastanów się nad przemianami modelu mężczyzny i męskości. Ramowy plan wypowiedzi Określenie problemu Zróżnicowanie koncepcji mężczyzny i męskości w zależności od dominującej kultury. Kolejność prezentowanych argumentów. Przegląd najważniejszych wzorów i koncepcji męskości i mężczyzny, z zaznaczeniem, że jest to propozycja
Bazując na wybranych przykładach reklam, oceń, na czym polegają fenomeny języka reklamy. Reklama jest tak wszechobecnym i popularnym zjawiskiem, że wielu z Was wybrało jako temat prezentacji zagadnienia z nią związane. Obcujemy z nim niemal na każdym kroku: spacerując ulicami miasta (billboardy, rozdawane ulotki reklamowe, plakaty; reklamy znajdują się nawet na autobusach i samochodach), słuchając radia, oglądając telewizję, przeglądając prasę czy nawet wchodząc do domu (ulotki i katalogi w skrzynkach na listy i na wycieraczkach). Choć z reklamą stykamy
Ujęcia motywu końca świata w literaturze i malarstwie. Przedstaw zagadnienia na wybranych przykładach. Komentarz Koniec świata należy do popularnych motywów literackich i malarskich. Łączy się z podstawowym pytaniem, jakie od wieków zadaje sobie ludzkość: Dokąd zmierzamy? Co czeka nas na końcu naszego życia? Choć wyobraźnię Europejczyków w znaczący sposób zdominowała biblijna wizja apokaliptyczna, każdy z twórców, każda z epok w inny sposób podchodzą do tego motywu. Jednym koniec świata kojarzył się z katastrofą kosmiczną, innym – z drastycznymi, makabrycznymi wydarzeniami,
Różne ujęcia anioła w literaturze i sztuce. Omów na wybranych przykładach. Inne możliwe sformułowania tematu: Anioły w literaturze i sztuce – odwołaj się do wybranych przykładów. Opiekun, posłaniec, zwiastun dobrej nowiny… Omów różne ujęcia anioła w literaturze i sztuce. Ramowy plan wypowiedzi Określenie problemu Różne sposoby ukazywania aniołów w poezji i prozie na przestrzeni wieków. Zmiana wizerunku anioła w historii sztuki . Sposób przedstawienia aniołów w Biblii, a sposób ich ukazania przez artystów. Kolejność prezentowanych
Motyw Fausta w literaturze, muzyce i malarstwie. Odwołaj się do wybranych tekstów kultury. Pozornie temat może wydać się nie najtrudniejszy, ale wymaga odwołania się do wiedzy pozaliterackiej. Konieczne jest też zapoznanie się z całym dramatem Goethego oraz z najważniejszymi nawiązaniami. Pamiętaj, że Faust to utwór o charakterze uniwersalnym, podejmujący problemy ogólnoludzkie, stawiający pytania o sens życia i o definicję śmierci, o to, czym jest dobro, zło, miłość… Jego tematyka na pewno wybiega poza ramy XIX wieku, zahacza o refleksję
