Wypracowania z baroku
Porenesansowy sceptycyzm Po humanizmie, dominującym kierunkiem filozoficznym końca renesansu stał się, również zaczerpnięty z antyku, sceptycyzm. Ta dziwna przemiana – droga od optymistycznej humanistycznej wizji świata do sceptycznego zwątpienia w możliwości poznawcze człowieka – była wynikiem kryzysu humanizmu, stanowiącego część wielkiego kryzysu kultury, jaki miał niewątpliwie miejsce na przełomie XVI i XVII stulecia. Porenesansowy sceptycyzm, jak większość filozofii czasów kryzysu, szybko jednak musiał ustąpić miejsca „nowemu”, a raczej – jak zobaczymy później – „nowym”.
Mikołaj Sęp-Szarzyński Zawsze możesz o nim pisać: Ten poeta jest zaliczany do twórców barokowych, choć żył w czasach późnego renesansu. Można powiedzieć, że wyprzedził swoją epokę. Nazywany jest prekursorem polskiego baroku. Poeta ukazuje świat jako pole, gdzie człowiek toczy walkę z ciałem (własną naturą), szatanem i pokusami, które odciągają go od Boga i życia duchowego. Często posługuje się metaforyką wojenną. Człowiek, według Sępa, jest „wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie”. Marność świata, groza śmierci, krótkość i bylejakość życia
Jego rola w literaturze Jego dzieła budziły sporo kontrowersji – np. w 1664 r., kiedy wystawił Świętoszka, został zaatakowany przez duchowieństwo. Molier stworzył przenikliwe charakterystyki typów ludzkich oraz ich przywar: skąpstwa (Skąpiec), głupoty, dewocji, naiwności (Świętoszek), mizantropii (Mizantrop), snobizmu (Mieszczanin szlachcicem). Z drugiej strony takie typy ludzkie, jak skąpiec, naiwniak, oszust, dewot, to typy uniwersalne. Spotykamy takich ludzi aż po dziś dzień. Oczywiście, musimy pamiętać, że Molier wyjaskrawiał cechy charakteru swoich bohaterów,
Cechy twórczości Wacław Potocki jest przedstawicielem nurtu ziemiańskiego w poezji polskiego baroku. Jest przedstawicielem (ale zarazem bardzo ostrym krytykiem!) kultury sarmackiej. Bardzo ostro krytykował magnaterię. Idealizował za to ziemiański wzorzec życia. Miał zacięcie publicystyczne – jego utwory zawierają mnóstwo postulatów, propozycji reform, satyrycznego spojrzenia na rzeczywistość. Był zapalonym moralistą i dydaktykiem – większość jego utworów zawiera jakiś morał… Jest autorem eposu Transakcja wojny chocimskiej…, w którym propagował rycerskie cnoty Sarmatów
Cechy twórczości Daniel Naborowski zaliczany jest do polskich poetów metafizycznych, obok np. Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Sebastiana Grabowieckiego. Jego obsesją jest czas – upływ czasu, przemijanie, motywy vanitatywne. Jego poezja jest kunsztowna, ma starannie przemyślaną kompozycję. Jednocześnie zaskakuje nas… niemal współczesny język niektórych jego wierszy, choćby Krótkości żywota. Zasłynął także jako znakomity konceptysta – przykładem utworu opartego na koncepcie może być wiersz Na oczy królewny angielskiej… Naborowski jest także autorem frywolnych,
Cechy twórczości Jego ulubioną formą był sonet. Jest uważany za najwybitniejszego przedstawiciela poezji dworskiej. Utwory Morsztyna często oparte są na koncepcie – wyrafinowanym, zaskakującym pomyśle. Wiersz ma wywołać u czytelnika podziw dla pomysłowości i kunsztu poety. Jan Andrzej Morsztyn uważany jest także za największego polskiego marinistę – kontynuatora dzieła włoskiego poety Giambattisty Mariniego. Stosuje wyrafinowane środki poetyckie, takie jak anafora, paralelizm. Bardzo często tematem jego wierszy jest miłość – forma
Sarmatyzm – czy taki zły? Argumenty przeciwników Rozrost przywilejów doprowadził do paraliżu władzy. Z braku reform i osłabienia kraju doszło do rozbiorów. Wiara w zabobon, a nie kształcenie, to wyraz ciemnoty społeczeństwa. Wiek następny – XVIII (Krasicki, Naruszewicz, Niemcewicz) – bardzo krytycznie oceni sarmatyzm. Głoszono patriotyzm, bohaterstwo i religijność, a praktykowano pijaństwo, pychę i dewocję, nietolerancję. Argumenty sympatyków Sam ideał sarmatyzmu jest szlachetny i pozytywny. To szlachta polska w końcu
Scharakteryzuj relację człowiek – Bóg w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Bóg z Sonetów nie jest tak bliski człowiekowi jak dobry, opiekuńczy ojciec i dawca radości świata z twórczości Kochanowskiego. Wydaje się raczej odległym ideałem, kimś, do kogo człowiek może się jedynie modlić i za kim tęsknić. Zbawienie jest zaledwie szansą, a nie pewnością wynikającą ze sprawiedliwego życia. Zacznijmy od sonetu O wojnie naszej… Osoba mówiąca w wierszu nazywa Boga „możnym Panem”, „Królem powszechnym” i „prawdziwym pokojem”. Podkreśla swój
Dlaczego możemy stwierdzić, że sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego ukazują manichejski obraz świata? Na tak sformułowane pytanie powinniśmy udzielić odpowiedzi składającej się z dwóch części. Po pierwsze, zdefiniujmy manichejski obraz świata. Po drugie, na podstawie analizy i interpretacji wybranych utworów poszukajmy składników tego obrazu w wybranych utworach. Po pierwsze – definicja manichejskiego obrazu świata. Manichejski obraz świata to obraz dualistyczny, konfliktowy, nacechowany sprzecznościami. Świat jako uniwersum, a także człowiek jako mikrokosmos są bytami niespójnymi i przestrzeniami
Zastanów się, jakie cechy renesansowe, a jakie barokowe dostrzegasz w poezji Sępa Szarzyńskiego. Cechy renesansowe Miłość do życia; mimo że jest ono krótkie i przemijające, ma ono dla autora wiele uroków. Szarzyński przedstawia walkę z szatanem, lecz raczej na płaszczyźnie metafizycznej, w jego utworach nie ma groteskowych czy straszliwych obrazów szatana i śmierci, napawających grozą i strachem. Będą one obecne dopiero w późniejszych etapach literatury baroku. Człowiek, mimo swej słabości i wewnętrznych dylematów, jest istotą godną i szlachetną.
Scharakteryzuj środki stylistyczne w sonetach Sępa-Szarzyńskiego, ilustrując je przykładami z wybranych tekstów. Zacznijmy od najprostszych – epitetów. Na przykład „bojowanie byt nasz podniebny”, „srogi ciemności hetman”, „straszliwy bój”, „wieczna i prawa piękność”, „prośby płaczliwe”. Zwróć uwagę na ilość tych epitetów, a także na ich budowę, wiele z nich jest jednocześnie metaforami. Epitety u Sępa są również często rozbudowane, wieloczłonowe. Oksymorony – typowy chwyt baroku. Jest to zestawienie dwóch wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach, tworzą one paradoks, czyli nową
Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp Szarzyński przetłumaczyli ten sam psalm – De profundis clamavi… Po lekturze obydwu tłumaczeń spróbuj ocenić, jakie są zasadnicze różnice między światopoglądem tych autorów. Jak zacząć? Można by wspomnieć, że omawiany utwór to jeden z najsłynniejszych i najczęściej tłumaczonych psalmów, przypisywanych królowi Dawidowi. Jego wersje mogą się różnić nawet w znaczący sposób, w zależności od epoki i religijności tłumacza. W tym przypadku mamy do czynienia z tłumaczeniami późnorenesansowymi. Różnice nie będą może zaskakujące,
Porównaj dwa utwory: sonet O krótkości i niepewności… Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz Krótkość żywota Daniela Naborowskiego. Który z nich, Twoim zdaniem, przedstawia głębszą wizję losu człowieka? Można wyjść od tezy, że obydwa utwory nawiązują do biblijnego toposu vanitas vanitatum. Dlatego też obydwa będziemy rozpatrywać jako przykłady barokowej realizacji tego toposu. Krótkość żywota Życie ludzkie jest tu ukazane jako ulotna chwila, zwłaszcza w konfrontacji z wiecznością. Poeta celowo mnoży synonimy życia, takie jak:
Dwa ideały miłości barokowej – porównaj sonet O nietrwałej miłości… Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Cuda miłości Jana Andrzeja Morsztyna. Jak zacząć? We wstępie dobrze byłoby scharakteryzować barok jako epokę kontrastów i przeciwieństw. Jest to czas niepokoju, rozdźwięku między nauką a wiarą, oscylowania postaw ludzkich od ascezy do skrajnego hedonizmu. Dualizm charakterystyczny dla tej epoki widoczny jest też w wykreowanej przez nią wizji miłości. Zacznijmy od sonetu Morsztyna. Przedstawia on miłość jako uczucie zmysłowe
Tartuffe, bohater Świętoszka Moliera – charakterystyka. Świętoszek, tytułowy bohater komedii Moliera, to raczej antypatyczna postać. Mało brakowało, a przejąłby on cały dom i majątek naiwnego Orgona – rozpoznanie w nim oszusta i przestępcy przez urzędnika, który przyszedł do domu Orgona, to trochę naciągany chwyt. Bardziej prawdopodobne byłoby, gdyby naiwność i głupota zostały ukarane… Tartuffe to człowiek o rumianej, okrągłej twarzy, kreujący się na ascetę spędzającego całe dnie na modlitwie i
Jakie poglądy na temat miłości i małżeństwa oraz jakie uczucia wyrażają w podanej scenie Doryna i Marianna? Odnieś scenę do wymowy całego utworu i tytułowego bohatera (Świętoszek Moliera). Akt II, scena 3 Marianna, Doryna Doryna Cóż to, czy nagle język coś odjęło pannie? Ja mam za nią nadstawiać karku nieustannie? A panna znosi ojca szalone koncepta I najlżejszego słówka nawet nie wyszepta? Marianna Cóż wyrzec przeciw ojca woli tak surowej?
Zanalizuj i zinterpretuj wiersz Andrew Marvella Dialog Duszy i Ciała Andrew Marvell Dialog Duszy i Ciała DUSZA Któż z tego lochu wyswobodzi Duszę, Mnie, co tak liczne jarzma znosić muszę? Szkielet mnie więzi jak rygiel stalowy, Dłonie i stopy wzięły mnie w okowy. Tutaj mnie oko oślepia; tam głucha Jestem, gdy wściekle grzmi bębenek ucha. Jeszcze mnie nerwy, tętnice i żyły Ciężkim łańcuchem swoim okręciły. Wciąż mi tortury gotują następne
Życie jako droga ku śmierci – barokowa fascynacja przemijalnością świata. Dla człowieka epoki baroku życie było jednym wielkim paradoksem. Po co rodzimy się, skoro zaraz umieramy? Po co rozwijamy się i kształcimy, skoro pamięć o nas i naszych czynach i tak przeminie? Sceptyczna refleksja dotycząca człowieka i świata wyrażała się w pełnych niepokoju, kunsztownych wierszach Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Daniela Naborowskiego. Analiza tematu To temat bardzo szeroki, nawiązujący do twórczości właściwie
Zinterpretuj wiersz Daniela Naborowskiego pt. Krótkość żywota, zwracając szczególną uwagę na to, jak został w nim ukazany los człowieka. Odwołaj się do innych znanych Ci utworów tego poety. Daniel Naborowski Krótkość żywota Godzina za godziną niepojęcie chodzi: Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. Krótka rozprawa: jutro – co dziś jest, nie będziesz, A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz; Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie.
Kunszt formy, uniwersalność tematu czy komizm charakterów? Co przemawia za tym, że XVII-wieczne komedie śmieszą i bawią nas współczesnych? Odpowiedz, odwołując się do Molierowskiego Świętoszka. Molier Świętoszek SCENA V Tartuffe, Elmira, Orgon pod stołem TARTUFFE Podobno chce mnie pani zaszczycić rozmową. ELMIRA W istocie. Pragnę panu zwierzyć to i owo, Lecz chciej pan wprzód drzwi zamknąć: Wszystkiego się trwożę… I rozejrzyj się, czyli słuchać kto nie może! Tartuffe idzie zamknąć drzwi i wraca
