Bohater literacki – ziemianin To bardzo ważny typ bohatera w literaturze polskiej! Mniej czy bardziej bezpośrednio wiąże się z takimi tematami, jak Polska, Polacy i polskość (jak wiemy, te właśnie zagadnienia odgrywają niesłychanie istotną rolę w naszej literaturze; mamy do nich prawdziwą słabość), a także z motywem dworku szlacheckiego – ten z kolei ma niebagatelne znaczenie w naszych narodowych epopejach. Nie zapominajmy też, że ziemianin to jeden z ważnych wzorców
Bohater literacki – wędrowiec To chyba najdawniejszy w dziejach kultury ludzkiej typ bohatera – występuje w mitach i najstarszych tekstach literackich. Jego dzieje są pretekstem do ukazania uniwersalnych cech człowieka, przemian, jakim ulega podczas swego życia. Wędrówka jako metafora życia to jeden z najczęściej występujących w sztuce motywów, prezentowany przez bardzo wielu twórców. Geneza tego typu bohatera Najstarszy tekst literacki znany ludzkości, pochodząca sprzed dwóch i pół tysiąca lat
Bohater literacki – władca Temat władzy i władcy przewija się w literaturze każdej epoki. Już w dzieciństwie poznajemy złe królowe (Królewna Śnieżka), bezdusznych cesarzy („Słowik” Andersena) i dowiadujemy się, jak trudne może być rządzenie krajem (Król Maciuś Pierwszy Janusza Korczaka). Kłopoty z władzą nie schodzą z pierwszych stron gazet i pełno ich też w literaturze dla dorosłych. Bez wątpienia jest to temat frapujący. W literaturze władca może być dobry lub
Bohater literacki – pisarz Autotematyzm – czynienie samego siebie lub swojej twórczości tematem własnych utworów; czynienie gatunku twórczości jej literackim tematem (np. pisanie powieści o powstawaniu powieści). Geneza tego typu bohatera Wyraz dumnej wyższości pisarza nad czytelnikiem dali w dobie oświecenia znakomici autorzy powiastek filozoficznych. Awanturnicze dzieje Kandyda stanowią jedynie pretekst do filozoficznych rozważań błyskotliwie dowcipnego, znającego wartość swego rozumu Woltera. Autorzy romantycznych poematów dygresyjnych stają się kontynuatorami tej oświeceniowej koncepcji twórcy-mędrca,
Charakterystyka Jagny Jagna jest tajemnicza, leniwie i bezwolnie poddana kosmicznym prawom świata – jak natura. Jest utkana z cielesnych żądz, którym bezwiednie podlega. To nie ona ma władzę nad swoim ciałem, lecz jej ciało rządzi nią całą, jej duszą. Jej kondycja sprowadza się do ustawicznego oczekiwania na zaspokojenie namiętnych cielesnych żądz, dlatego Jagna poddaje się każdemu, kto przynosi jej owo zaspokojenie: „jako tę ziemię brał wicher każdy, obtulał sobą i kołysał,
Bohater literacki – femme fatale Działa zgodnie z planem, bo tylko takie postępowanie gwarantuje jej triumf. Jak wyrafinowany strateg najpierw upatruje ofiarę, potem ją osacza i wreszcie – w odpowiednim momencie – zadaje celny cios. Doskonale wie, czego chce, a chce rozkoszy, której dostarcza jej śmierć kochanka. Patologicznie dąży więc do bezwzględnego zniszczenia mężczyzny. Zwycięża zawsze; nigdy się nie myli; nikt i nic nie może jej odwieść od celu. Jest szatańskim złem w przebraniu nadzwyczaj pięknej
Dworzanin Dworzanin to bardzo ciekawy bohater literacki – inteligentny, sprytny, o nienagannych manierach, towarzyski, erudyta. Ponadto to jeden z wzorców osobowych epoki renesansu. Geneza tego typu bohatera Pierwszym polskim utworem literackim, który wspomina o dobrych manierach, jest późnośredniowieczny wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole. W tym obyczajowo-dydaktycznym tekście poeta wtajemnicza dworzan w arkana wyższej kultury bycia. Średniowieczna kultura rycerska przybrała w renesansie kształt kultury dworskiej. Charakterystyczna dla tej epoki literatura parenetyczna (tym terminem określa
Społecznik – bohater literacki Społecznik to typ bohatera charakterystyczny przede wszystkim dla literatury polskiej, aczkolwiek znaleźć go można niekiedy także w literaturze obcej. To ktoś, kto bezinteresownie działa na rzecz innych, kto interes społeczny przedkłada nad własny. Społecznikiem może być lekarz, nauczyciel, pisarz, ale także i człowiek niewykształcony, który swoje siły, czas i umiejętności poświęca innym ludziom, przede wszystkim uboższym, wymagającym opieki, niewykształconym. Geneza tego typu bohatera Jeżeli społecznika
Rycerz modernistyczny Mit prometejskiego rycerza będzie z latami nabierał kształtu metafory. Wolnościowe marzenia romantyków uniosą się nad dramatyczną polską historią na wiele lat i pozostaną tylko marzeniami. Otulony modernistyczną chmurą dekadentyzmu Kazimierz Przerwa-Tetmajer pod postacią Poety z Wesela Wyspiańskiego przywoła w swej pamięci piętnastowiecznego Zawiszę Czarnego z Garbowa herbu Sulima: Głos jak marzeń moich piastun; Rycerz, Widmo, urojenie przyoblekło szatę żywą. Poeta młodopolski marzy o wskrzeszeniu dawnych, średniowiecznych bohaterów, o przywołaniu literaturą
Rozterki rycerza romantycznego. Do archetypu rycerza powróci wskrzeszająca średniowieczny świat wyobraźni literatura romantyczna. Tytułowy bohater powieści poetyckiej Mickiewicza Konrad Wallenrod jest rycerzem poświęcającym się w walce o słuszną ideę – wolność ojczyzny. Aldona mówi o nim jako o orle – monarsze ptaków, który będąc „mężem wielkim na ziemi” stał się jej wybawcą; wyrwał ją ze świata zwyczajnej codzienności, małżeńskiej stabilizacji i pokazał świat wielkich konieczności, do których spełnienia spośród ludzi-konch (małż) wybrani są nieprzeciętni. Wajdelota
Charakterystyka rycerza Szekspirowskiego Homer dostrzegał pod pancerzem rycerskim swoich bohaterów pozytywne uczucia ludzkie, Szekspir – wytrawny psycholog – odkrywa przed widzami teatru elżbietańskiego ciemne strony ludzkiej duszy, namiętności zżerające spokój swoich niewinnych, cnotliwych i uczciwych pierwotnie bohaterów. Szekspir tworzy w epoce, w której rycerstwo jako grupa społeczna już nie istnieje, dlatego po pierwowzory bohaterów sięga do średniowiecznych kronik. Renesansowego twórcę – dla którego człowiek jest zawsze tylko człowiekiem – interesuje przemiana, jaka
Charakterystyka rycerza średniowiecznego Starofrancuska poezja narracyjna z XI wieku utrwala w cyklu chansons de geste (czyli pieśniach o czynach rycerzy) wizerunek bohatera idealnego. Najlepszym przykładem będzie tu hrabia Roland, bohater Pieśni o Rolandzie. Siostrzeniec i wasal Karola Wielkiego jest przedstawiony jako obrońca króla, ojczyzny i wiary, wzór męstwa i honoru. Charakteryzują go ponadto: prostota, szczerość, duma ze służby panu lennemu, pycha, pogarda dla wroga, zuchwałość granicząca z brakiem rozwagi, przepych w sposobie ubierania się, pogarda
Charakterystyka rycerza antycznego. W homerowskiej „Iliadzie” obserwujemy rycerza antycznego, gdy – odziany we wspaniałą zbroję, silny i zręczny walczy na polu bitwy. Wielki pojedynek między Achillesem Hektorem jest bacznie obserwowany zarówno przez obóz Trojan, jak i Greków – wszak walczą ze sobą najwspanialsi ze wspaniałych. Homer przedstawia w eposie rycerza wyjątkowego – wybranego spośród innych. Achilles jest „miły bogom”, a bogowie nigdy nie zapominają o swych wybrańcach. Stale obecni na polu bitwy, podpowiadają rycerzom kolejne posunięcia,
Rycerz Ukształtowanie się tego wzorca osobowego miało nierozerwalny związek z brutalnością średniowiecznego świata, z bezustannymi próbami zdobycia jak największej władzy, z najazdami plemion barbarzyńskich i z wojnami. Jeżeli człowiek nie był wystarczająco silny, odważny i waleczny, to miał małe szanse na przeżycie. Trzeba było kochać przede wszystkim Boga i ojczyznę, a honor też powinien stać na pierwszym miejscu! No, i oczywiście kobiety. „Bić się i kochać” – jak głosiło jedno
Mieszczuch Mieszczuch to nacechowana emocjonalnie nazwa mieszkańca miasta. Nazwa neutralna to, oczywiście, mieszczanin. Nie wiedzieć czemu, ten typ bohatera nie cieszy się zbytnią sympatią w literaturze polskiej. Jest krytykowany, bezlitośnie wyszydzany. Bardzo rzadko pisze się o mieszczuchach z sympatią. Kojarzą się z takimi cechami jak przyziemność, ciasnota horyzontów, hipokryzja. Za to w literaturze obcej pojawiają się sympatyczni, a przynajmniej obdarzeni bogatą osobowością bohaterowie-mieszczuchowie. Zapewne w dużej mierze wiąże się to z faktem, że polskie
Porównaj sylwetki trzech karierowiczów: Eugeniusza de Rastignaca, Aleksandra Łużyna i Zenona Ziembiewicza. Zarówno Rastignac do Paryża, jak i Łużyn do Petersburga przyjeżdżają z prowincji, która w latach dwudziestych we Francji i w latach sześćdziesiątych XIX w. w Rosji stanowi zasadniczy kontrast dla wielkomiejskiego życia. Wielkie stolice upajają obydwu prowincjuszy. Drobny dorobkiewicz Łużyn „po wielorakich kombinacjach i wyczekiwaniach” u boku „dosyć znacznych osobistości gubernialnych”, „postanowił nareszcie (…) wejść w wyższe towarzystwo, o którym już
Karierowicz Karierowicz to człowiek bez skrupułów dążący do zrobienia kariery, a tym samym osiągnięcia dobrej pozycji społecznej, która jest głównym celem życia. To, rzecz jasna, trochę uproszczona definicja. W dzisiejszych czasach słowo kariera ma raczej pozytywny wydźwięk. Za to określenie karierowicz brzmi trochę pogardliwie. Kariera kojarzy się z osiągnięciami – naukowymi, finansowymi, artystycznymi, ze sławą i podziwem. Natomiast gdy nazywamy kogoś karierowiczem, mamy na myśli człowieka o wypaczonej osobowości, dla
Bohater literacki – ARTYSTA Artysta to twórca dzieła sztuki, ktoś, kto jest obdarzony talentem, nie jest „zwykłym” człowiekiem, lecz kimś cechującym się wyjątkowymi umiejętnościami i zdolnościami. Od artysty społeczeństwo często oczekuje czegoś niezwykłego, ale także – choć na pewno nie zawsze – daje mu prawo to bycia „innym”. Motyw artysty występuje właściwie w każdej epoce (może jedynie poza średniowieczem), a w niektórych epokach (np. romantyzmie czy Młodej Polsce) bywał jednym z najważniejszych. Geneza tego
Everyman Postać pozbawiona cech indywidualnych, charakterystycznych, dzięki czemu może się z nią utożsamiać wielu odbiorców. Manicheizm (system religijny z III wieku) głosi, że człowiek ma dwie dusze: jedna związana jest z dobrem (jasnością, królestwem boga), druga zaś ze złem (ciemnością, królestwem szatana). Określona w ten sposób sytuacja człowieka w świecie zobowiązuje go – według Maniego do wyzwalania się od zła. Podobny nakaz moralny nakłada na człowieka parenetyczna sztuka średniowieczna oparta na założeniach chrześcijaństwa. Świat
Emma Bovary Emma Rouault, romantyczna i niezadowolona z życia dziewczyna, wychodzi za mąż za Karola Bovary, wiejskiego lekarza. Bardzo szybko spostrzega, że jej mąż jest zupełnie przeciętnym, nieciekawym i ograniczonym człowiekiem. Nuda rzuca ją w ramiona pierwszego lepszego mężczyzny, który wydaje jej się wcieleniem ideału; potem zostaje kochanką urzędnika notarialnego. W zamęcie upojenia przekonana jest za każdym razem, że przeżywa wielką miłość. Nagle staje wobec twardej rzeczywistości: nieubłagany wierzyciel grozi, że ujawni jej mężowi długi,