Strona Główna
Oczywiście, że tak. Nie jest to jedyny motyw tematyczny utworu, lecz chyba najważniejszy. Spójrzmy na świat przedstawiony, zrekonstruowany w powieści przez Żeromskiego. Oparty jest na kontraście i odzwierciedla faktyczne antynomie społeczne Polski przełomu wieków XIX i XX. Oto z jednej strony poznajemy Warszawę inteligencką – salony lekarzy warszawskich, bogactwo, wręcz przepych, organizowane przyjęcia, piękne stroje i wykwintne maniery tego środowiska. Z drugiej strony natychmiast przenosimy się na tereny biedoty – oto ulica Ciepła i Krochmalna, oto
Wśród zalewu nowych koncepcji, pomysłów, sposobów na życie epoki międzywojennej koniecznie wymienić trzeba: behawioryzm, freudyzm, egzystencjalizm, pragmatyzm i katastrofizm. Są to koncepcje filozoficzne proponujące różne spojrzenia na istotę ludzką, różne definicje życia i istnienia, lecz pamiętać należy, że określiły także kształt literatury i sztuki epoki. Przyjrzyjmy się bliżej tym prądom. Behawioryzm Pochodzi od słowa behaviour (zachowanie, postępowanie). Twórcy tej koncepcji twierdzili, że człowieka można poznać tylko poprzez obserwację jego zachowania i postępowania, niejako z zewnątrz.
Poezja – jak wszystkie inne dziedziny – uległa wpływom nowej epoki. Cóż stało się tematem poezji? Oto wkroczyły do świata liryki: technika, miasto, maszyny, tłum. Nowe kierunki, propagujące nowe formy to: ekspresjonizm, awangarda poetycka, futuryzm, dadaizm, nadrealizm, neoklasycyzm. Ekspresjonizm Ojczyzną nurtu były Niemcy, a podjęło go nowe pokolenie XX wieku około 1910 roku. Ekspresja – to wyrażanie, uzewnętrznianie tego, co tkwi głęboko we wnętrzu człowieka. Poezja musi wyrażać to wnętrze – tak
Francja Awangarda francuska Prześliczna rudowłosa Guillaume’a Apollinaire’a to wiersz programowy. W chwili wybuchu pierwszej wojny światowej Apollinaire wstąpił do armii francuskiej. Po powrocie z frontu, bogaty w doświadczenia, określa w przytoczonym wierszu swój program artystyczny, który jest zarazem programem francuskiej awangardy (wraz z Apollinaire’em tworzyli to ugrupowanie Max Jacob i Blaise Cendrars). Awangardy, której twórczość nazywana była później kubizmem poetyckim ze względu na bliskie związki z malarzami, takimi jak Picasso, Braque, Modigliani. Utwór utrzymany jest w tonie rozmowy
Przede wszystkim oglądamy nowatorski układ graficzny – bo wersy układają się w zarys żołnierza. Wiersz jest przykładem liryzmu wizualnego, jest też utworem dotyczącym wojny, mówi o przeżyciach i przyśpieszonym dojrzewaniu młodego człowieka z czasu I wojny światowej. Utwór jest apostrofą do dwudziestoletniego chłopaka, który zaznał okrucieństw wojny. Strofy pozbawione są interpunkcji, zdania są eliptyczne (skrócone), dynamiczne, rozplanowane według zarysu postaci. Popatrzmy na fragment – karabin. Widziałeś śmierć twarzą w twarz więcej niż stokrotnie nie wiesz
Przykład: Uważam, że to stwierdzenie jest jedną z najgłębszych mądrości życiowych. W pełni się z nim zgadzam. Własne cierpienie pozwala dostrzec cierpienie innych ludzi, ich kłopoty i troski. Pomaga też samemu dorosnąć, dostrzec, że świat nie składa się tylko z dziecięcych radości, ale też z odpowiedzialności. Ponadto przeżycie bólu pozwala lepiej docenić uczucie szczęścia. Komentarz: To ćwiczenie daje Ci możliwość przedstawienia własnego stanowiska w danej sprawie. Najlepiej odpowiedz w zgodzie z tym, co sam uważasz. Staraj się mówić swoimi
Poezja międzywojnia to domena wielkich indywidualności i konkretnych grup poetyckich. Zacznijmy może od rejestru mniej lub bardziej awangardowych ugrupowań. Oto one: Skamander Warszawskie ugrupowanie zorganizowane przez: Juliana Tuwima, Jana Lechonia, Kazimierza Wierzyńskiego, Antoniego Słonimskiego, Jarosława Iwaszkiewicza. Program: bezprogramowość, młodość, radość. Poeta to – zwykły człowiek wciśnięty w tłum. Poezja – pole wszystkich tematów. Futuryści W Warszawie Aleksander Wat i Anatol Stern w Krakowie Stanisław Młodożeniec i Bruno Jasieński. Program: Futuryści zrywają z przeszłością i tradycją narodową, wierzą w maszynę,
W XX wieku Stany Zjednoczone stały się potężnym mocarstwem. Dotknięte kryzysem lat dwudziestych, były też ojczyzną nowych, wielkich twórców prozy: William Faulkner – pisarz amerykańskiego Południa, głoszący tezę, iż nie można odrzucić przeszłości; staje się ona piętnem w życiu człowieka. A przeszłość jego postaci bywa ponura, kryminalna, uwikłana w moralne dylematy. Główne powieści: Wściekłość i wrzask, Absalomie, Absalomie, Azyl Ernest Hemingway – bardzo poczytny, operujący behawioryzmem pisarz noblista, opisywał miłość i heroizm, twardych bohaterów o szlachetnym
Akcja powieści Franza Kafki przypomina koszmar senny. Rzecz dzieje się w abstrakcyjnym mieście i bez konkretyzacji czasowej. Bohater – Józef K. – budzi się i od obcych urzędników, którzy naszli jego mieszkanie, otrzymuje informację, iż został postawiony w stan oskarżenia. Zaczyna się proces, bez przyczyn i bez dowodów, proces jak fatum – Józef K. nie wie nawet, o co jest oskarżony. Przechodzi fazy buntu i uległości. Wędruje po labiryntach strychów i budynków przedmieścia, w których mieszczą się sale sądowe.
Wina niezawiniona? Tak. Bohater Procesu Franza Kafki nie popełnił żadnej winy, a mimo to został aresztowany, i to w dniu swoich trzydziestych urodzin. Dowiadujemy się o tym już na początku powieści. Aresztowali go dwaj funkcjonariusze, którzy zachowują się bardzo dziwnie: zjadają Józefowi śniadanie, chcą mu zabrać ubranie. Nic dziwnego, że Józef K. pomyślał, że to pewnie jakiś żart, który mu sprawili koledzy. Ale nie – sprawa jest poważna i Józefowi K. wcale nie jest do
Pisarz-pilot z racji swojego zawodu miał możliwość spojrzenia na ziemię inaczej niż zwykli śmiertelnicy – z lotu ptaka, z góry mógł ogarnąć całość, a przy tym dane mu było zmierzyć się z siłą natury. Wszystko to wykorzystał jako myśliciel i twórca literatury. Niektóre epizody spisał w tej właśnie powieści, co sprawiło, że zarazem poruszył kilka ważnych kwestii filozoficznych. Przesłanie powieści Ziemia, planeta ludzi Najważniejsza z nich to myśl związana z tytułem Ziemia, planeta ludzi Ta widziana z góry, fascynująca,
Kompozycja powieści Ziemia, planeta ludzi Nie jest to typowa powieść Kompozycja powieści Ziemia, planeta ludzi jest oryginalna. Nie obserwujemy tu ściśle powiązanej fabuły – przeciwnie, czytamy kilka opowieści o różnych epizodach życia autora w różnych miejscach świata. Wiąże je tylko postać opowiadającego narratora, nie muszą to być zresztą bardzo sensacyjne wydarzenia, czasami jest to wspomnienie krajobrazu, spotkania, nastroju. Bardzo ważną rolę spełnia w utworze warstwa refleksji i przemyśleń filozoficznych autora. Partie rozważań o człowieku, przyrodzie,
Najważniejsze powieści awangardy prozatorskiej dwudziestolecia to z pewnością: W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta Istotą utworu jest nowatorska narracja. Narrator zupełnie lekceważy prawa czasu, chronologii wydarzeń, do jakiej jesteśmy przyzwyczajeni. Sięga w głąb świadomości. Pretekstem do snucia wspomnień staje się smak ciasteczek magdalenek. Powieść zbudowana na podobieństwo autobiografii nie jest opowieścią o życiu Marcela Prousta. To mozaika pamięci, rekonstrukcja opisywanego świata. To poszukiwanie prawdy o sobie, śledztwo własnej świadomości. Właściwie od tej powieści zaczyna
Noce i dnie Marii Dąbrowskiej i dzieje rodziny Niechciców usytuowane na przełomie wieków XIX i XX to przykład polskiej sagi rodzinnej. Akcja trwa 30 lat – od roku 1884 do 1914. Bogumił, główny bohater, brał udział w powstaniu styczniowym – a w finale książki obserwujemy wybuch I wojny światowej. Rodzina Niechciców jest typową polską rodziną II połowy XIX wieku – szlachecka, ale pozbawiona majątku (ziemie Niechcica skonfiskowano po powstaniu, a Ostrzeńscy
Entuzjazm. Radość. Wybuch energii twórczej. Nawet prowokacyjne i demonstracyjne zerwanie z tematami narodowymi i wyzwoleńczymi. Już są niepotrzebne! „Ojczyzna moja wolna, wolna, więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada” – oznajmia entuzjastycznie Antoni Słonimski. „A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę” – żąda zaperzony Jan Lechoń. Obaj są młodymi poetami, bywalcami kawiarni, duszami bujnego życia artystycznego, które wybuchło w młodej ojczyźnie tak samo jak wolność. Pamiętasz artystyczną bohemę młodopolską? Szalone życie artystów (tu zaliczymy
Warszawa W Warszawie działali: Stefan Żeromski (mieszkał w wieży Zamku Królewskiego), grupa Skamander (Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz); poeci mieszkali w hotelach i pensjonatach, „pracowali” w kawiarniach i nocnych lokalach – w kawiarni Ziemiańskiej (przy ul. Mazowieckiej) twórcy mieli własny stolik, tu tworzył sztukę kabaretu niezapomniany Marian Hemar, tu przyjeżdżał z Zamościa Bolesław Leśmian, mieszkali i tworzyli: Melchior Wańkowicz, Zofia Nałkowska, Kornel Makuszyński, Tadeusz Boy-Żeleński, tworzyli malarze: Karol Stryjeński, Aleksander
Słynne są trzy koncepcje naprawy kraju zawarte w powieści Żeromskiego, która ma przede wszystkim wymiar polityczny. Rzeczywistość młodego państwa rozczarowała wielu, którzy czekali na odzyskanie niepodległości. Do grona krytyków należał także Żeromski. Oto trzy programy zaprezentowane w powieści: Wizja szklanych domów. Tę idealistyczną koncepcję głosił ojciec Cezarego – stary Baryka. Opowiadał o Polsce jako o krainie dobrobytu, w której robotnicy mieszkają w estetycznych, higienicznych, ciepłych – szklanych domach. Tę szklaną arkadię zamieścił Żeromski w powieści nie bez
Nie jest to słowo jednoznaczne. Granica – to pojęcie, które możemy rozpatrywać w kilku warstwach. W świetle problematyki społeczno-politycznej. Ta interpretacja jest najprostsza: ludzi warstw wyższych i z nizin społecznych dzieli granica nie do przebycia. Najlepszym symbolem tego podziału jest kamienica Kolichowskiej – materialnie podzielona w poprzek. Na górze żyją ludzie „lepsi” – na dole biedota w rodzaju Justyny. „Dla jednych jest to sufit, dla drugich podłoga” – oto definicja społecznej granicy, zawarta w powieści. W świetle
Ferdydurke jest specyficzną, nowatorską powieścią, która w roku 1938 – roku wydania – wywołała nieco hałasu. Dyskusje i atmosfera skandalu towarzyszyły jej narodzinom. Fabuła wydaje się dziwaczna i niespójna już we wstępie. Oto bohater – Józio – człowiek trzydziestoletni, pisarz, zostaje „przeniesiony” do szkoły i umieszczony w klasie siedemnastoletnich uczniów. Nikt nie zauważa jego dorosłości – Józio jako uczeń uczestniczy w funkcjonowaniu szkolnej machiny. Mieszka na pensji u nowoczesnych państwa Młodziaków, gdzie jest świadkiem maniery „nowoczesności” i mody
Oczywiście Noce i dnie kontynuują wiele tradycyjnych wątków. Motyw polskiego dworu – po Soplicowie, Korczynie, Krzemieńcu, Nawłoci tu obserwujemy Serbinów, który rozkwita dzięki Bogumiłowi. Sytuacja jest ciekawa, bo Serbinów nie jest własnością Bogumiła, a mimo to stanowi jego dom, niesie ze sobą wszystkie wartości i piękno, jakiego upatrywały pokolenia twórców w tradycji polskiego ziemiaństwa. Motyw pracy przejmuje od pozytywistów, bohaterów z Nad Niemnem – Bogumił Niechcic. Piękno przyrody polskiej, umiłowanie rodzimego krajobrazu kontynuuje Dąbrowska za Panem
