LICEUM
Motyw: Bóg Temat nr 1 w literaturze i sztuce nie tylko średniowiecza. Europa średniowieczna staje się jednym wielkim chrześcijańskim państwem, na czele którego stoi papież. Ideologia średniowieczna to dwa zasadnicze hasła – teocentryzm i uniwersalizm. Trzeba wiedzieć o różnych postawach wobec Boga – porównaj filozofię św. Augustyna i św. Tomasza i poglądy św. Franciszka. Cechą polskiej religijności jest szczególny kult Matki Boskiej, której poświęconych jest wiele pieśni. Najważniejsze to: Bogurodzica
Roland Postać legendarna, ale też historyczna: francuski hrabia, siostrzeniec Karola Wielkiego. Razem z nim wziął udział w wyprawie do Hiszpanii w roku 778. Musiał być wielkim rycerzem, skoro w tak młodym wieku otrzymał dowództwo straży tylnej. W wyniku zdrady jego ojczyma, Ganelona, na straż tylną napadli w wąwozie w Pirenejach Saraceni. Przyjaciele Rolanda – Oliwier i Turpin – radzili mu wezwać na pomoc wojska Karola Wielkiego: straży tylnej było tylko dwadzieścia tysięcy, wrogów pięć razy więcej. Mimo to
Na szczycie średniowiecznej hierarchii społecznej stał władca – z woli Bożej dzierżący władzę nad resztą społeczeństwa. Król, książę czy cesarz był namiestnikiem Stwórcy, miał bronić chrześcijaństwa, dawać przykład swą pobożnością. To dlatego w żywotach średniowiecznych władców znaleźć można tyle niezwykłych znaków! Ich narodziny bywają cudowne. Później często objawiana jest im wola Boża, na przykład św. Gabriel wzywa Karola Wielkiego na kolejną wyprawę przeciwko niewiernym. Dobry władca jest „ojcem ludu”, człowiekiem odpowiedzialnym za
Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze. Ponieważ daje realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV w. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny (rzekomoć mu pług orać nie chce), a w
„Przychodzimy na świat z wyrokiem śmierci” (Seneka). Obraz śmierci w wiekach średnich. Nawiąż do cytatu! Cytat jest wprawdzie ozdobny, ale nie powinno się go pominąć w toku pracy. Nawiązać można zwykłą refleksją: kultura średniowiecza potwierdza słowa Seneki, zdaje się je powtarzać wielokrotnie. Co więcej – ludzie średniowiecza wciąż pamiętają o wyroku, podczas gdy późniejsze epoki będą chciały jak najszybciej o makabrycznym przeznaczeniu zapomnieć. Może z wyjątkiem baroku, który wskrzesi ideały wieków średnich. Podnieś poziom,
Dzięki wyliczance, którą stosuje Śmierć, aby uświadomić mistrzowi swą potęgę, otrzymujemy świetny obraz społeczeństwa średniowiecznego, jego hierarchii – i przy okazji satyrę na poszczególne stany. Korowód osób jest bogaty – musi taki być, by uwypuklić potęgę śmierci i by w ten sposób zaprezentować krytykę poszczególnych stanów. Mamy więc niesprawiedliwych sędziów, oszustów – karczmarzy, a nade wszystko fałszywych duchownych i złych mnichów, czyli zbiegów z zakonu. Śmierć obiecuje wszystkim stosowne kary. Tylko dobry człowiek może nie bać
Jaki wizerunek śmierci odnajdujemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią? Prawdopodobnie polska przeróbka tekstu łacińskiego zatytułowanego Colloquium inter mortem et magistrum Polycarpum. Autor przekładu nie jest znany. Rękopis naszej wersji pochodził z końca XV w., ale zaginął podczas ostatniej wojny. Wiersz moralistyczno-dydaktyczny, zaliczany do poezji „kręgu przykościelnego”. Utwór jest wspaniałą ilustracją średniowiecznej myśli i ówczesnego systemu wartości. To literacki przykład danse macabre i barwny obraz średniowiecznej hierarchii społecznej. Zawiera typowy dla epoki wizerunek
Uwaga Topos (topika, loci communes – miejsca wspólne) to odwieczny motyw, temat, sposób ujęcia powtarzający się w tekstach kultury. Średniowieczny motyw matki cierpiącej Takim toposem jest postać matki cierpiącej po utracie dziecka, kochającej nad życie swoje potomstwo. Z mitów starożytnej Grecji znana jest choćby Demeter, która na pół roku pogrążała się w smutku, ponieważ opuszczała ją córka Kora, czy Niobe, która skamieniała po śmierci czternaściorga dzieci. W kulturze średniowiecza, kształtowanej przede wszystkim przez
Inny jeszcze tytuł tego utworu to Plankt świętokrzyski, bowiem plankt oznacza płacz, lament. Powstały około 1470 r. utwór należy do arcydzieł polskiej liryki średniowiecznej i warto dostrzec w nim pewne zabiegi kompozycyjne i stałe motywy charakterystyczne dla twórczości lamentacyjnej (scena pod krzyżem inspirowała wielu twórców średniowiecznych, polski Lament… podejmuje ów temat, czerpiąc wzory z Zachodu). Oto krótki opis siedmiu strof utworu: I – „Posłuchajcie, bracia miła” – to apostrofa do ludzi, by wysłuchali
„Tu leży rycerz, co walczył bez trwogi i żył bez skazy.” Słowa Juliana Ursyna Niemcewicza uczyń podstawą do rozważań o średniowiecznym rycerzu. Komentarz Zwróć uwagę, że w poleceniu jest zawarta ważna wskazówka – praca ma dotyczyć rozważań na temat średniowiecznych rycerzy, nie może to być wyłącznie ich opis. Już we wstępie możesz wyraźnie zaznaczyć, jakie jest twoje zdanie na temat ideału rycerza. Dużo ciekawsze wydaje się bowiem poznanie duszy wymienionych postaci,
Dlaczego Boską komedię Dantego uznaje się za pomost pomiędzy średniowieczem a renesansem? Boska komedia Dantego jest wizją wędrówki po świecie pozagrobowym. Jest to dzieło złożone z trzech części: Piekła, Czyśćca i Raju. Gatunek: poemat epicki Bohater: Dante – przemierza te sfery, podążając za dwoma przewodnikami: po piekle i czyśćcu oprowadza go Wergiliusz, a po raju ukochana Beatrycze. Utwór zawiera apel o przestrzeganie cnót chrześcijańskich. Dante jako człowiek wędruje po 9 kręgach piekła, gdzie zawiera się
Utwór Villona daje bogaty i barwny obraz epoki, nie tylko jej ideologii przepełnionej poczuciem przemijania, ale również tęsknoty za życiem, przywiązania do jego uroków. Istotny jest wymiar ludyczny (zabawy) w Wielkim testamencie. Villon wprawdzie przestrzega (sam zaznał wszelkich rozrywek, jakie oferował średniowieczny Paryż), ale zarazem informuje nas, jak to było: kręgle, karcięta, błazeństwa, dziewczęta, karczmy. Przestrzega młodych chłopców tymi oto słowy, w których pobrzmiewa może nuta nostalgii: Pludry, kaftany, krasne płaszcze suknie i wszystkie
To piękna opowieść o miłości silniejszej niż ludzkie prawa, a nawet śmierć. Wprawdzie można by powiedzieć, że miłość spadła na średniowiecznych kochanków przypadkowo, a nawet omyłkowo (wypili czarodziejski napój nie dla nich obojga przeznaczony), lecz nie należy brać literatury zbyt dosłownie. Przecież właściwie nie wiadomo, skąd pojawia się uczucie miłości i dlaczego porywa tę właśnie osobę czy też te dwie osoby. Cała historia z czarodziejskim napojem wyjaśnia tę wątpliwość, jest
Teocentryzm oznacza postawę skupioną na Bogu i sprawach religii, światopogląd umieszczający Go w centralnym punkcie zainteresowań i dążeń. Jest to wspólna cecha wszystkich bardziej uniwersalnych wzorców postawy religijnej średniowiecza. Skupienie się na sprawach Bożych, dążenie do ideału Boskiego mogą przecież przybierać najróżniejsze formy. Najbardziej charakterystyczne przykłady: Św. Augustyn – w założeniach swojej filozofii ukazuje dramat człowieka umieszczonego między niebem a ziemią, między aniołami a zwierzętami. Dramat człowieka polega na ciągłym rozerwaniu, szamotaniu się pomiędzy pragnieniem zwykłego,
Zamki, zamczyska Rezydowali w nich rycerze i szlachetnie urodzone damy, czyli elita ówczesnego społeczeństwa, o którym wiemy, że było mocno zhierarchizowane i feudalne. Zamek był rezydencją ufortyfikowaną – nie tylko świadczył o potędze możnowładcy, ale też służył celom militarnym. Wysokie wieże, w których, według baśni, zamykano księżniczki, w rzeczywistości stanowiły ostateczne schronienie podczas oblężenia. Celem i rzemiosłem rycerstwa była przecież wojna. Ziemie należące do zamku uprawiała poddańcza ludność wiejska, rycerz w zamku bronił jej i roztaczał nad nią opiekę. Były
Jak uczyć się do pisemnej pracy klasowej? Najlepiej tak: zestawić i przeanalizować zagadnienia i tematy, które najprawdopodobniej pojawią się na tablicy, zebrać przykłady, przygotować przemyślenia, pracę uatrakcyjnić cytatami i pomysłami kompozycyjnymi. Tragizm Temat może brzmieć: Literatura starożytna opowiada o losach postaci tragicznych. Wobec kogo odczuwasz litość, wobec kogo trwogę. Klasyczna sytuacja tragiczna polega na tym, że człowiek staje przed koniecznością podjęcia decyzji, wyboru drogi postępowania i… cokolwiek wybierze, będzie źle. W dodatku wybór jest bardzo
Nawiązania do antyku w epokach późniejszych Literackie nawiązania do starożytności z grubsza podzielić można na dwa rodzaje. Pierwszy polega na wykorzystaniu bohaterów i tematów mitologii i literatury antycznej. Mamy wówczas do czynienia z próbą nowego przedstawienia postaci czy ujęcia problemu, a to, jak artysta tego dokonuje, zależy od jego indywidualnego stylu. Drugi rodzaj nawiązań – to świadome odwołania do antycznych idei, starożytnej filozofii, sztuki, ówczesnego systemu wartości. Przykłady nawiązań pierwszego typu z łatwością znajdziemy w każdej epoce. Nawiązania
Horacy Do Mecenasa (20, II) Niezwykłe mając i niekruche skrzydła wzlecę poeta z dwóch natur złożony w przejrzysty eter nie będę już dłużej mieszkał na ziemi i wyższy nad zawiść wzgardzę miastami ja co z ubogiego rodu wyszedłem a goszczę u ciebie ja Mecenasie mój drogi nie umrę nie będę więźniem za wodami Styksu Tuż tuż chropawa mi skóra golenie ściska przemieniam się w ptaka o białym łbie u ramion
Quintus Horatius Flaccus jest między innymi autorem Satyr, w których piętnuje wady współczesnego mu społeczeństwa. Najpełniej jednak jego talent objawił się w Pieśniach (Carmina), niekiedy nazywanych przez badaczy odami. To utwory o bardzo różnorodnej tematyce: filozoficznej, moralnej (Wdowa to uboga…), religijnej, patriotycznej i miłosnej (Do Cyprydy). Pieśń 30 z cyklu Pieśni III, rozpoczynająca się w oryginale od słów „Exegi monumentum”, to jeden z najbardziej znanych jego utworów. A motyw zbudowanego przez poetę pomnika w postaci własnej twórczości został przejęty
Antygona – bohaterka bliska czy daleka? We wstępie – analiza tematu Twoim celem jest zastanowienie się, czy bohaterka jest Ci bliska, czy jej postawa Cię przekonuje. Nie zaczynaj więc od streszczania historii Antygony, nie zbieraj argumentów, które będą ją oskarżać czy bronić. Temat dotyczy bowiem Ciebie i Twojego stosunku do postępowania bohaterki tragedii Sofoklesa. Wszystkie fakty z życia Antygony będą ważne, o ile przywołasz je w odpowiednim momencie, jako uzasadnienie
