HISTORIA
Ustrój polityczny Niepodległe od 1947 roku, współczesne Indie są republiką związkową (od 1950 roku), składającą się z 25 stanów i 7 terytoriów związkowych (centralnie zarządzanych), pozostając członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Na mocy konstytucji z 1950 roku, wielokrotnie nowelizowanej, głową państwa jest prezydent wybierany na 5 lat przez zgromadzenie elektorskie (kolegium), składające się z obu izb parlamentu i przedstawicieli izb parlamentów stanowych. Nie posiada on znaczących kompetencji. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu: Izby Stanów (izby wyższej) oraz Izby Ludowej
Obalenie cesarstwa i jego skutki Zwycięstwo komunistów chińskich w rywalizacji o władzę z siłami Kuomintangu (prawicowych nacjonalistów) stało się punktem zwrotnym w dziejach Chin (1949). Stanowiło zakończenie kilkudziesięciu lat zamętu, wojen domowych czy walki z japońską agresją. Rewolucja chińska rozpoczęła się jeszcze w 1911 roku, doprowadzając do obalenia cesarstwa. Republika nie oznaczała jednak jeszcze spokoju czy stabilizacji. Istotnym zagrożeniem dla jedności państwa stali się generałowie, którzy przejmowali władzę w poszczególnych prowincjach, stanowiąc wyzwanie dla słabego rządu centralnego. W pierwszej
Czynniki sprzyjające dekolonizacji Ten długi proces kojarzony jest zwykle z okresem po zakończeniu II wojny światowej, ale faktycznie rozpoczął się wcześniej. Po 1945 roku proces dekolonizacji nabrał przyspieszenia. Wpłynęło na to wiele czynników. Już swoisty statut ONZ, czyli Karta Narodów Zjednoczonych, dawał narodom prawo do samostanowienia. W 1960 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło deklarację, która umożliwiała obszarom zależnym i ludności tam zamieszkującej postulowanie zrzucenia dominacji. Istotny wpływ na wzrost dążeń emancypacyjnych na obszarach zależnych miała
Według analizy obcojęzycznych źródeł, głównie tzw. Geografa Bawarskiego, w IX w. dorzecze Odry i Wisły (za wyjątkiem północno-wschodniego odcinka tej drugiej) zamieszkane były przez plemiona polskie należące do umownej grupy zachodniosłowiańskiej. Najdokładniejsze informacje zachodni autorzy podali o plemionach śląskich, wymieniając kilka z nich: Bobrzanie, Dziadoszanie (rejon środkowej Odry), Ślężanie (na południe od obecnego Wrocławia), Opolanie, Golęszyce (rejon źródeł Odry i ziemi cieszyńskiej). Prawdopodobnie mnogość informacji o Śląsku jeszcze przez Rzymian zwanego Silesią, wynikała z ożywionych kontaktów handlowych
Tragiczne doświadczenia wojny uzmysłowiły szczególnie europejskim rządom i narodom potrzebę wspólnych wysiłków w celu uniknięcia podobnych dramatów. Świat, najbardziej zaś stary kontynent, przekonał się, do czego może doprowadzić ekstremalny nacjonalizm, rasizm, ekspansjonizm, a zarazem partykularyzm, który uniemożliwił pokonanie zła, póki jeszcze było słabe i nie dokonało wielkich spustoszeń. Nowych zaś zagrożeń nie brakowało, gdy rozpadła się Wielka Koalicja, wczorajsi sojusznicy stali się groźnymi rywalami, a czasem wręcz jawnymi wrogami. Rozpad świata na dwa antagonistyczne bloki
Najczęściej kwestie periodyzacji, czyli podziału procesu historycznego według kryteriów chronologicznych są kwestią umowną, bywa nawet, że i sztuczną. Chronologia pełni rolę porządkową i ze względów technicznych stanowi wygodne narzędzie w ręku historyków. Pewne zdarzenia i daty traktuje się jako punkty milowe dziejów. Wiele z nich dopiero z pewnej perspektywy nabiera znaczenia i jest właściwie oceniona dopiero przez potomnych. W powojennej historii Polski wyodrębniamy kilka okresów wyznaczonych konkretnymi ramami czasowymi. Walka o władzę (1944-1947) Pierwszy z nich, zahaczający jeszcze o kończącą się
Polityczne i gospodarcze wpływy USA Kuba, zwana popularnie perłą Antyli, uzyskała co prawda oficjalnie niepodległość, przy pomocy USA, w 1898 roku, zrzucając po długiej walce kolonialne hiszpańskie rządy, ale faktycznie pozostawała pod amerykańskim protektoratem. Najbardziej jaskrawe przejawy zależności od północnego sąsiada zostały zlikwidowane w 1934 roku, gdy pod naciskiem nowego, bardziej demokratycznego rządu, wyłonionego po obaleniu przez grupę młodszych oficerów znienawidzonego generała Machado, kongres Stanów Zjednoczonych uchylił tzw. poprawkę Pratta, ograniczającą kubańską suwerenność.
Państwo Na wstępie należałoby zastanowić się nad stopniem suwerenności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Niewątpliwie państwo posiadało ją w zakresie nader ograniczonym. Nie była to też jednak zwykła sowiecka okupacja czy też kolejny zabór. Status PRL można porównać z Rzecząpospolitą XVIII stulecia (zwłaszcza drugiej połowy) bądź Królestwa Polskiego przed powstaniem listopadowym. Kolejne ekipy przywódcze realizowały politykę uzależnienia, a radzieccy ambasadorowie posiadali status nie tylko dyplomatyczny. Liderzy partyjni i państwowi musieli z kolei mieć radzieckie namaszczenie i ogólne
Rezultaty kompromisu i rząd Mazowieckiego Kompromis Okrągłego Stołu i czerwcowe wybory (4 czerwca 1989 roku) stały się początkiem wielkiej zmiany ustrojowej, przełomem na drodze do niepodległości, demokracji i normalnej gospodarki rynkowej. Porażka komunistów (moralna, prestiżowa, polityczna) stworzyła nową sytuację. Tylko dzięki zagwarantowanemu w kontrakcie okrągłostołowym (65% miejsc w sejmie dla PZPR i jej wasali) udało się przeforsować kandydaturę generała Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta. Komitet Obywatelski „Solidarność” wygrał niemal wszystko, co miał do wygrania
Okres powojenny Sytuacja i rola Kościoła katolickiego po 1945 roku przypominała w pewien sposób okres zaborów. W warunkach narzuconego systemu i zniewolenia państwa oraz narodu pozostał on jedyną prawdziwie niezależną od totalitarnych władz instytucją, z którą te musiały się liczyć z powodu rzeczywistej moralnej i politycznej siły Kościoła. Pod tym względem sytuacja Polski odbiegała daleko od atmosfery innych państw bloku radzieckiego. Gdy zawiodły próby sterroryzowania Kościoła, polscy komuniści zaakceptowali ten fakt, próbując wpisać tę instytucję w system. Nie
Okres przejściowy Władze PRL podczas stanu wojennego zdołały zadać „Solidarności” szereg poważnych ciosów, zminimalizować znaczenie ruchu oraz idei, jednak nie udało się im zniszczyć niezależnego związku. Mimo pustych deklaracji o tym, że nie będzie zarówno powrotu do sytuacji sprzed 13 grudnia 1981 roku, jak i sprzed sierpnia 1980, zrealizowano tylko pierwszą część hasła. Zakładając nawet „dobre” intencje generała Jaruzelskiego, będącego niewątpliwie pod presją wielu czynników, logika wydarzeń pchała go w objęcia aparatu i raczej konserwatywnej
Pierestrojka W marcu 1985 roku władzę w ZSRR objął Michaił Gorbaczow, kończąc epokę sklerotycznych, schorowanych starców (Breżniew, Andropow, Czernienko i ich współpracownicy) stopniowo odchodzących z politbiura w cień. Gorbaczow, wywodzący się z aparatu, wydawał się jego typowym, czyli bezbarwnym przedstawicielem. Zaskoczył jednak zarówno własne otoczenie, jak i światową opinię publiczną, rzucając hasła zmiany, przebudowy – „pierestrojki” i otwarcia – „głasnosti”. Gorbaczow należał prawdopodobnie do tej części radzieckiej elity, która zrozumiała opóźnienie cywilizacyjne państwa, zbliżającą się gospodarczą katastrofę,
„Solidarność” Mało kto spośród grona przywódców sierpniowego protestu na Wybrzeżu spodziewał się, że nowo powstałe niezależne związki w ciągu kilku tygodni rozrosną się do wielomilionowych rozmiarów. W całym kraju tworzyły się struktury NSZZ „Solidarność” uznające autorytet Gdańska i Lecha Wałęsy jako przywódcy zwycięskiego strajku. W ciągu kilku miesięcy liczba zrzeszonych osiągnęła rekordowe 10 milionów członków! Zawaliła się z trzaskiem komunistyczna centrala związkowa, tzw. CRZZ, i skończyła kariera aparatczyka partyjnego kierującego tą instytucją Jana Szydlaka.
Przesłanki i geneza polskiego sierpnia 1980 roku Załamanie gospodarcze u schyłku lat siedemdziesiątych. Dekada rozpoczęła się dynamicznie wieloma inwestycjami (Port Północny, Huta Katowice, FSM w Bielsku i Tychach, Lubelskie Zagłębie Węglowe itd.), wzrostem siły nabywczej ludności, pewną, krótkotrwałą poprawą efektywności. Wszystko to jednak odbywało się dzięki wielkim zagranicznym kredytom przy jednoczesnym braku rzeczywistych reform i decentralizacji oraz faktycznie awanturniczej, z punktu widzenia ekonomicznego planu otwartego, kapitałochłonności inwestycji tradycyjnie lokowanych w przemyśle ciężkim, rozpędzającej się inflacji (dochody nieadekwatne
Geneza Marazm polityczny, społeczny i gospodarczy epoki późnego Gomułki (szczególnie po 1968 roku) i rozczarowanie efektami jego działań. Coraz wyraźniej zarysowujący się kryzys gospodarczy w postaci malejącej efektywności zakładów przemysłowych (energo- i kapitałochłonnych) oraz spadku poziomu życia. Rywalizacja w łonie samej partii, trwające walki frakcyjne, ambicje ciągle jeszcze silnych moczarowców oraz technokratów partyjnych skupionych wokół Edwarda Gierka. Brak wyobraźni politycznej, alienacja starzejącego się Gomułki łudzącego się, że społeczeństwo popiera go entuzjastycznie po zawarciu porozumienia z Niemcami
Geneza polskiego Marca Rywalizacja frakcyjna w łonie partii. Większego udziału we władzy domagała się grupa młodszych działaczy skupionych wokół szefa MSW, generała Mieczysława Moczara, niecierpliwie czekająca na zmianę warty, zwano ją partyzantami, ponieważ wielu z nich, m.in. Moczar, służyło w partyzantce komunistycznej; nastawiona antysemicko i antyinteligencko, posługująca się instrumentalnie hasłami narodowymi. Do władzy przepychała się też grupa partyjnych technokratów reprezentowana przez dynamicznego śląskiego sekretarza Edwarda Gierka. Polityczny wpływ „praskiej wiosny”, zaraźliwy i uznany za niebezpieczny
Śmierć Stalina stała się dla państw satelickich i ZSRR punktem zwrotnym w historii. Dla elit komunistycznych istotną kwestią stało się konsumowanie owoców władzy, zaś sprawy ideologiczne powoli schodziły na plan dalszy. System spowszedniał, wielkie hasła kryły egoizm elit oraz krzywdę, stały się też pretekstem do dyscyplinowania sojuszników radzieckich (Węgry, Czechosłowacja). ZSRR Najważniejsze dla państw rządzonych przez komunistów stały się wydarzenia w Związku Radzieckim śledzone często z zapartym tchem przez zaciekawione i zaniepokojone elity. Początkowo nic
Okres międzywojenny Reformy uwłaszczeniowe okresu zaborów nie rozwiązały do końca kwestii rolnej, szczególnie chłopskiego głodu ziemi. W dwudziestoleciu międzywojennym większość areału ziemskiego należała do obszarników. Obok karłowatych gospodarstw chłopskich – 30% ogółu, zajmujących 1% całości użytków rolnych, istniały faktyczne latyfundia (kilkadziesiąt tysięcy hektarów), które stanowiły ułamek jednego procentu całości). W sumie 1% gospodarstw o wielkości powyżej 80-100 ha zajmował około połowy ziemi uprawnej. Olbrzymie włości posiadał też Kościół katolicki. Taka struktura własności była
Próby reform Wydarzenia i emocje polityczne dominowały w gorących dniach lata i jesieni 1956 r., zaś kwestie ekonomiczne raczej znalazły się wówczas na uboczu. Nie oznacza to wcale, że nie było żadnych projektów i pomysłów reformatorskich. Rozpoczęła pracę Rada Ekonomiczna (złożona z wybitnych specjalistów takich jak Michał Kalecki, Edward Lipiński i Oskar Lange), proponująca daleko idącą decentralizację planowania, inwestowania i zarządzania. Władze tolerowały również powstałe na fali wydarzeń rady robotnicze. Rozpadła się większość spółdzielni produkcyjnych. W miarę zaostrzania
Geneza Śmierć Stalina nie wpłynęła w sposób zasadniczy i odczuwalny dla społeczeństwa na zmianę metod rządzenia. W 1953 roku doszło do apogeum walki z Kościołem, w więzieniach nadal siedzieli niewinni ludzie, a aresztowania trwały. Wewnątrz systemu zachodziły jednak powoli niewidoczne przetasowania, zmiany akcentów, a przede wszystkim z niepokojem obserwowano jak zakończy się walka o władzę na Kremlu, jaka rozgrywała się między współpracownikami zmarłego przywódcy. Jej skutki mogły dotknąć elit politycznych wszystkich państw tzw. demokracji ludowej. Od przełomu lat 1953
