LICEUM
Funkcja eksperymentów artystycznych w literaturze i teatrze XX wieku (wybrane przykłady). Temat bardzo trudny, bo dzieła eksperymentalne są niełatwe w odbiorze w porównaniu z tradycyjną powieścią czy dramatem, wymagają znajomości i zrozumienia pewnych konwencji, nie zawsze są lubiane przez uczniów. Zadaniem piszącego jest nie tylko wymienienie utworów w jakimś sensie eksperymentalnych, ale także pokazanie, na czym eksperyment polega i czemu służy (funkcja!). Jak zacząć? Przykład: Artyści eksperymentują od zawsze. Szukają nowych form wyrazu. Gonią za
Jakie zagrożenia niesie współczesność? – poezja i dramat powojenny o niepokojach człowieka naszych czasów. Zwróćmy uwagę na ograniczenie „gatunkowe”: mamy pisać tylko o poezji i dramacie, choć zapewne moglibyśmy napisać wiele również o prozie, a także o filmie. Ewentualnie możemy nawiązać do tych dziedzin we wstępie lub zakończeniu, trzon pracy powinny jednak stanowić refleksje o dramacie i poezji. I tu drugie ograniczenie – czasowe. Interesują nas w tej pracy tylko dramat powojenny i powojenna poezja, choć… i utwory sprzed 1945 r.
Wybrane portrety kobiece z literatury polskiego międzywojnia. Temat sugeruje, że można skupić się na wybranych postaciach, niekoniecznie pierwszoplanowych. Dla jednych może ciekawa jest postać służącej uwiedzionej przez pana (Granica), dla innych tolerującej mężowską zdradę Elżbiety, a może warto napisać o pani Barbarze z Nocy i dni, albo o Żańci, Cecyli Kolichowskiej z Granicy. Pomysłem na pracę może okazać się klasyfikowanie kobiet na różne grupy, np. szczęśliwe i zawiedzione, żony i kochanki, kobiety z różnych grup społecznych… Jak
Szczęśliwa czy nie? Obraz rodziny w literaturze dwudziestolecia międzywojennego. Jak zacząć? Przykład: Co to znaczy: szczęśliwa rodzina? Taka, z którą chętnie spędza się czas? Do której każdy chętnie wraca, bo ma poczucie bezpieczeństwa? Rodzina dostatnia? Czy taka, gdzie małżonkowie są wobec siebie lojalni, przyjacielscy, wspierają się? A może taka, która oparta jest na wielkiej, namiętnej miłości małżonków? Przyglądam się parom małżeńskim z powieści dwudziestolecia. Barbara i Bogumił z Nocy i dni. Róża – „cudzoziemka” i jej mąż.
Realizm czy groteska? Który ze sposobów przedstawiania świata w utworze literackim jest Ci najbliższy? Swój wybór uzasadnij na przykładzie literatury dwudziestolecia. Temat wymaga znajomości i zrozumienia pewnych pojęć, takich jak realizm i groteska, orientacji w historii literatury, umiejętności interpretacji utworów oraz formułowania własnych sądów i uzasadniania ich. Trzeba umieć dokonać wyboru: realizm czy groteska i uzasadnić go na konkretnych przykładach. Jak zacząć? Przykład: Realizm czy groteska? Na tak ostro postawione pytanie trudno mi odpowiedzieć
Pisarze międzywojnia o codzienności. Omów problem na wybranych przykładach. Uwaga! Wybierzmy, oczywiście, te utwory, które znamy najlepiej. I nie streszczajmy ich, tylko odnieśmy się do problemu! Możemy pisać zarówno o Nocach i dniach, jak i poezji Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Zadbajmy o różnorodność wybranych tekstów. Wyciągnijmy wnioski. I tylko jedno ograniczenie: to muszą być utwory z epoki, nie można pisać o Lalce czy Nad Niemnem. Jak zacząć? Przykład Codzienność nie była ulubionym tematem twórczości romantyków. Życie codzienne Kordiana czy Gustawa-Konrada?
Różne oblicza totalitaryzmu w utworach dwudziestolecia międzywojennego. Trzeba zwrócić uwagę, jak sam temat wskazuje, na różne oblicza totalitaryzmu: a więc na oblicze rewolucyjne (Szewcy, Przedwiośnie), ale i codzienne (Mistrz i Małgorzata, Proces). Warto pokazać różne ujęcia tematu, określić formę utworów: u Witkacego – groteska, u Bułhakowa – groteska i realizm, u Żeromskiego – realistyczne, choć epatujące okrucieństwem obrazy, u Kafki – parabola. Można też zasugerować, że mowa o totalitaryzmie hitlerowskim i sowieckim. Jak zacząć? Przykład To właśnie międzywojnie jest
Wiek buntowników. Przedstaw wybranych literackich bohaterów XIX wieku. Jak zacząć? Przykład 1. Spójrz na zjawisko dziewiętnastowiecznego buntu w kontekście historii Europy. Przywołaj główne wydarzenia historyczne tego okresu – takie jak rewolucje i powstania – oraz postaraj się pokazać ich konsekwencje literackie. Wiek dziewiętnasty był czasem niezwykle silnych i gruntownych przemian – obecnych zarówno w kulturze, jak i w literaturze. Stulecie to nazwać by można okresem nieustannej rewolucji; dokonującej się w obyczajowości społecznej, sztuce, nauce, a nawet w przemyśle.
Koncepcja słowa w poezji symbolistycznej. Jak zacząć? Przykład: Trudno o bardziej wieloznaczne i tajemnicze zjawisko w historii poezji niż symbolizm. Narodził się on bowiem z potrzeby szukania tego, co wieczne, nieskończone, niezmienne. Te idee są niedostępne w sposób fizyczny, a tym samym niemożliwe do opisania. Symboliści podkreślali często, że zwykły język, przez swoje skonwencjonalizowanie, nie jest w stanie opisywać tego, co niewyrażalne. Funkcję taką może natomiast pełnić symbol – indywidualny i wieloznaczny odpowiednik takich znaczeń i „jakości”, które nie
Obraz kobiety w literaturze i sztuce Młodej Polski. Temat wymaga od nas pisania nie tylko o literaturze. Kto nie napisze o sztuce, na pewno nie wyczerpie tematu. Przywołajmy w pamięci obrazy z epoki. Czy któreś z nich przedstawiają kobiece postacie? Jakie? Jak można urozmaicić pracę Refleksją, iż typy postaci kobiecych powtarzają się w literaturze wielu epok. Np. motyw skrzywdzonej przez pana ubogiej dziewczyny występował już w balladzie Rybka, a powróci w dwudziestoleciu międzywojennym w Granicy Nałkowskiej
Obraz wsi w wybranych utworach młodopolskich. Uwaga! Sformułowanie: obraz wsi oznacza nie tyle konieczność opisania utworów traktujących o wsi, lecz wyciągnięcia wniosków z opisów pisarzy. Jaką wieś przedstawiają? Nowoczesną? Zacofaną? Oddaloną od dworu czy zjednoczoną z ziemiaństwem? Silną czy słabą? Warto nie tylko zwrócić uwagę na to, jaki obraz wsi malują młodopolscy autorzy, ale także na to, jakimi środkami to czynią. Wszak stosują rozmaite techniki: impresjonizm, naturalizm, mitologizację. Jak
„W każdym mieszka i dobro, i zło” (Bolesław Prus). Bohaterowie powieści dziewiętnastowiecznego realizmu, w których ujawniła się ciemna strona natury ludzkiej. Proponowany wstęp I: Z łatwością przychodzą nam kategoryczne oceny: to jest dobre, a to złe. Ci postępują słusznie, a ci całkowicie niemoralnie. Tymczasem zło może przybierać najróżniejsze formy, a konkretne czyny i zachowania trudno oceniać, nie biorąc pod uwagę przyczyny czy kontekstu całej sytuacji. Widać to na przykładzie światowej literatury XIX
Bohaterowie przemienieni, odkupieni, zrehabilitowani. Czy możliwa jest szczera pokuta i odkupienie winy? Odpowiedź zilustruj przykładami tekstów kultury z wybranych epok. Proponowany wstęp I: Odpowiedź przecząca na zawarte w temacie pytanie oznaczałaby zwątpienie w świat i we wszystkie prawie wartości, jakie głosił i głosi człowiek. W większości byłyby to oczywiście wartości głoszone przez religię chrześcijańską, w której pokuta za grzechy i odkupienie winy są bardzo istotne. Rozpatrywanie tego tematu w aspekcie chrześcijaństwa wydaje mi się najbardziej odpowiadającym kulturze, w której
Rodzice i dzieci w literaturze realizmu. Zaprezentuj problem na wybranych przykładach. Proponowany wstęp I Początkowo temat ten wydał mi się nieciekawy. Rodzice i dzieci? Czy może być coś bardziej nudnego? Kiedy jednak zacząłem przyglądać się bliżej konkretnym dziełom pisarzy realizmu, wyłuskiwać z nich portrety matek i ojców, synów i córek, ze zdumieniem stwierdziłem, że to temat fascynujący! Zdumiała mnie obecność w tych książkach wielu jakże współczesnych problemów (np. nadopiekuńczej miłości rodziców,
Oświecony obywatel, beztroski Sarmata czy poeta filozof? Który z literackich wzorców epok oświecenia i baroku uważasz za najbliższy Twoim ideałom? Jak zacząć? Przykład I Zacznij od umiejscowienia określonych wzorców osobowych w czasie i zdefiniowania ich. Wspomnij o dzielących je różnicach. Postaw tezę, w której jasno przedstawisz swoją opinię. W epoce baroku istniały różne nurty literackie, w tym: poezja religijna i literatura ziemiańska. Oba wytworzyły charakterystyczne dla siebie wzorce osobowe. Bohater liryczny poetów barokowych jest zagubiony
Polska od renesansu do oświecenia – wspomnienia cudzoziemców z podróży do naszego kraju. To przykład kolejnego tematu zaliczanego do wolnych – pozwala na swobodę zarówno w wyborze formy, jak i tego, o czym będzie się pisało. Praca taka może dotyczyć węższego materiału, obcokrajowiec równie dobrze mógłby odwiedzić tylko Polskę doby baroku czy renesansu. Ciekawe wydaje mi się jednak zestawienie przeżyć podróżników z różnych okresów – wówczas można pokazać i zmiany, jakie zaszły w Polsce, i to, co
Czy wraz z rozwojem cywilizacji nastąpił postęp moralny w rozwoju ludzkości? Jeśli chodzi o wiedzę literacką, temat nie stawia wielkich wymagań. Nawiązanie do Jeana Jacques’a Rousseau wydaje się niezbędne, bo od odpowiedzi na to pytanie zaczął myśliciel swoją karierę. Było to pytanie postawione przez Akademię w Dijon, i tylko jeden Rousseau odpowiedział przecząco – to trzeba wiedzieć po kursie klasy pierwszej. Ale na tym kończą się konkretne wymagania, dalej trzeba wyrazić i udowodnić słuszność
Podróż jako motyw i pretekst do przekazania przesłań oświeceniowych autorów. Podróż to bardzo ważny motyw w literaturze oświecenia – lecz nie tylko, ma olbrzymie znaczenie także w literaturze późniejszej. Chętnie wykorzystują go także współcześni autorzy – wiadomo, podróż pozwala zastanowić się nad wieloma sprawami, spojrzeć z dystansu na siebie i otaczający świat. Często koniec podróży staje się początkiem nowego etapu w życiu bohaterów – podróżników; pewną cezurą. A sam temat – no cóż, jest chyba nie
Oświecenie wiekiem narodzin powieści – ustosunkuj się do tej tezy, podaj przykłady najważniejszych dzieł. Tak powszechnie mówi się o oświeceniu; z twierdzeniem zawartym w temacie nie można się nie zgodzić. Temat nie jest trudny – wystarczy przypomnieć sobie najważniejsze oświeceniowe powieści, np. Podróże Guliwera Jonathana Swifta, Kubusia Fatalistę i jego pana Denisa Diderota, Julię czyli Nową Heloizę Jeana Jacques’a Rousseau oraz dwa przykłady powieści polskich: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego i Rękopis znaleziony w Saragossie
Czy oświecenie jest epoką godną swej nazwy? Przedstaw swój sąd na ten temat, przywołując przykłady historyczne, kulturowe, literackie i inne. Forma pracy To oczywiście typowy temat rozprawkowy. Ta forma pracy będzie jak najbardziej odpowiednia. Przedstawiaj argumenty „za”. Ambitni uczniowie, którzy nie lubią tej epoki, mogą przywoływać argumenty „przeciw” – to jednak znacznie bardziej trudne zadanie… Możesz zwrócić uwagę na: rozwój edukacji i nauk (głównie nauk przyrodniczych i ścisłych), filozofię epoki, życie kulturalne,
