PRACA DOMOWA
Jaką postawę wobec wiary i religii zajął Franciszek Karpiński w „Pieśni porannej” i „Pieśni wieczornej”? Oświecenie bardzo często uchodzi za epokę laicką i antyreligijną. Sporo w tym stereotypie jest prawdy, ale jeszcze więcej uproszczenia. W oświeceniu przeważał deizm, który uznawał istnienie Boga, lecz odrzucał objawienie i kultowe formy wyznaniowe. Powszechnie krytykowano Kościół, ale to nie zlikwidowało religijności ani Kościoła. Wpłynęło to wręcz na odnowienie skostniałych struktur Kościoła. W Polsce w ogóle oświeceniowy ruch umysłowy został zainicjowany przez stan
Dokonaj analizy i interpretacji bajki Ignacego Krasickiego pt. Dewotka. Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła. Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny, Mówiąc właśnie te słowa: „…i odpuść nam winy, Jako my odpuszczamy”, biła bez litości. Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności! Zwróć uwagę! W bajce tej autor rezygnuje z maski zwierzęcej. Dlaczego? Bo dewocja to czysto ludzka cecha. Bohaterką bajki jest postać, która reprezentuje, zgodnie z wymogami gatunku, określony typ, a nie charakter.
Co „romantycznego” zapowiadał sentymentalizm? Pojawienie się sentymentalizmu wyznaczyło ścieżki rozwojowe dla romantyzmu. Sentymentalizm, podobnie jak romantyzm, zachęcał do introspekcji, analizowania własnej duszy, poświęcał wiele uwagi psychice ludzkiej i uczuciom. Wiara, uczucia, intuicja, dusza przeciwstawione rozumowi i nauce to początek sporu: rozum kontra uczucia, który romantycy toczyli z klasykami (przypomnij sobie „mędrca szkiełko i oko” z Mickiewiczowskiej Ody do młodości). Jednak wkład sentymentalizmu w romantyzm to przede wszystkim kreacja nowego typu miłości i nowego typu bohatera. Miłość sentymentalna
Jaką wizję świata przedstawiała filozofia oświeceniowa. Wolter Idea świata jako doskonałej machiny stworzonej przez Wielkiego Zegarmistrza – Boga. Optymizm zbudowany na racjonalizmie (wierze w rozum ludzki i możliwość poznania świata) oraz na wierze w postęp. Optymizm widać na przykład w sformułowaniach Wielkiej encyklopedii francuskiej. Pod hasłem pokój czytamy: Gdyby rozum rządził ludźmi, gdyby sprawował należną mu władzę nad przywódcami narodów, nie rzucaliby się, zaślepieni, w odmęty wojny, powodowani zaciekłością, jaka cechuje dzikie zwierzęta. Racjonalność świata
Wymień tematy polskiego sentymentalizmu Tematy literatury sentymentalizmu: Przeciwstawienie skażonego cywilizacją miasta naturalnej wsi, ukazywanej sielankowo lub realistycznie. Miłość jako nieszczęście dla kochającej się, lecz niemogącej się połączyć pary. Przeciwstawienie wieku młodzieńczego (naturalnego) dojrzałości, w której następuje klęska ideałów. Przeciwstawienie dawnych wyidealizowanych czasów zepsutej teraźniejszości. Krytyka ustroju społecznego opartego na nierówności i niesprawiedliwości. Przeciwstawienie całemu groźnemu światu wrażliwej jednostki ludzkiej. Wymień najważniejsze dzieła sentymentalizmu. • Jan Jakub Rousseau, Nowa Heloiza • Lawrence Sterne,
Wypisz najważniejsze cechy formy bajki. Najważniejsze cechy bajki trójczłonowa budowa: określenie problemu utworu + opowieść właściwa + pointa, morał zwięzłość i aforystyczność sformułowań konstrukcja oparta na kontraście, bajkowe antytezy (naiwność – przebiegłość, przemoc – słabość), dobitne przeciwstawienie: początek – koniec stosowanie równoważników, elips – pararelizmy składniowe, symetria nagromadzenie czasowników inwersja przerzutnia Na podstawie bajek sformułuj prawa rządzące światem, np.: Słabszy nigdy nie ma racji. Cokolwiek byś robił i tak będzie źle. Nie
Omów stosunek człowieka oświeconego do Boga. W powszechnej świadomości utrwalił się stereotyp oświecenia jako epoki laickiej i antyreligijnej. Jej twórcy pragnęli radykalnie rozprawić się z dogmatami chrześcijaństwa, ze skostniałą strukturą Kościoła. Rozum i konkretne, fizykalne niejako doświadczenie (empiryzm) stanowiły według nich główne sposoby poznawania rzeczywistości. Czy tak rzeczywiście było? Z dzisiejszej perspektywy widać wyraźnie, że krytycyzm wobec tradycyjnej religijności i tradycyjnej struktury i roli Kościoła wcale nie oznaczał zupełnego odejścia
Jakie znasz główne hasła epoki romantycznej? Kluczowe dla rozumienia epoki pojęcia to: Irracjonalizm: jedno z głównych założeń epoki przeciwstawiające się oświeceniowemu zaufaniu do rozumu. Romantycy lubowali się w tym co irracjonalne, czyli nie rozumowe, leżące poza zasięgiem rozumowego poznania. Stąd tak dużą wagę przypisywali intuicji i uczuciom, wierząc, że one lepiej potrafią przeniknąć i zrozumieć świat niż sztywne założenia wiedzy. Fantastyka: odrzucenie zasad logiki i prawdopodobieństwa odbija się w romantycznym umiłowaniu fantastyki. Świat romantycznych wizji zapełnia
Co oznacza termin werteryzm? Podaj charakterystyczne cechy tej postawy. Termin werteryzm wywodzi się z dzieła Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera. Najważniejszym tematem utworu są dzieje nieszczęśliwej miłości. Werter – pierwowzór romantycznego bohatera – jest wrażliwym, uczuciowym młodzieńcem cierpiącym na ból istnienia (Weltschmerz). Dla niego liczy się tylko miłość, gdyż w życiu kieruje się jedynie uczuciem, nigdy rozumem. Nie potrafi pogodzić się z zastaną rzeczywistością i coraz bardziej pogrąża się w świecie własnych marzeń i złudzeń.
Jakie znasz systemy wiersza polskiego. Omów wiersz średniowieczny Systemy wiersza polskiego: średniowieczny – zdaniowy sylabiczny sylabotoniczny toniczny Najstarszy, jeszcze niedoskonały, zaledwie wykazujący dążenie do unormowania jest wiersz średniowieczny. Wiersz średniowieczny (rymowo-zdaniowy) Pierwsze normy rytmizacyjne zanalizuję na przykładzie dwóch najważniejszych średniowiecznych polskich pieśni religijnych – Bogurodzicy i Lamentu świętokrzyskiego. Oto prawidłowości: wyraźny jest jeszcze silny związek z poezją meliczną, „słyszy się” wpływ towarzyszącej muzyki; wiersz jest asylabiczny, czyli nie ma ustabilizowanej liczby sylab
Na podstawie znanych ci utworów omów średniowieczne pojmowanie miłości. Komentarz Miłość to jeden z najpopularniejszych motywów literackich, a przez to równie często zadawany wam temat pracy pisemnej. W przypadku średniowiecza jednak można napotkać pewne trudności – zdecydowanie miłość nie jest motywem przewodnim ówczesnej literatury. Zwróć jednak uwagę, że temat nie precyzuje, o jaką miłość chodzi, a skoro miłość niejedno ma imię, to nie musisz zajmować się wyłącznie uczuciem pomiędzy kobietą
Średniowieczne dziejopisarstwo polskie. Jak zacząć? Od podkreślenia, że dziejopisarstwo (historiografia) było jednym z najważniejszych działów piśmiennictwa średniowiecznego. Dzieła historyczne zwano wówczas kronikami i zaliczano je do literatury pięknej. Nic więc dziwnego, że wymagano od nich formy artystycznej! Co w rozwinięciu? Informacja, że najwcześniejszymi zapiskami historycznymi były roczniki, czyli notatki na marginesach ksiąg paschalnych (służących do obliczania ruchomych świąt kościelnych). Jednym z najstarszych zapisków dotyczących naszej państwowości jest data przyjazdu żony polskiego księcia Mieszka I –
Parenetyczny charakter literatury średniowiecznej. Przedstaw, odwołując się do dwóch wybranych przykładów. Powinieneś przede wszystkim pamiętać, co oznacza słowo: pareneza. To inaczej pouczenie, a więc literatura o charakterze parenetycznym to utwory pouczające, dydaktyczne. Przedstawiające jakieś wzorce postępowania, modele osobowe. Ideały takie propagowane są i w innych epokach. W średniowieczu najpopularniejszymi wzorcami były trzy (masz wybrać tylko dwa przykłady): Ideał rycerza – średniowiecze kojarzy się z rycerstwem, kodeksami rycerskimi, normami postępowania. Do najważniejszych utworów propagujących wzór rycerza
Przedstaw Legendę o św. Aleksym jako przykład literatury hagiograficznej. Hagiografia, inaczej żywoty świętych, to bardzo w średniowieczu popularny gatunek literacki opowiadający o życiu świętych, apostołów i męczenników za wiarę. Gatunek ten ukształtował się już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i wtedy też powstał wzór dzieła hagiograficznego. Według tego wzoru tworzono następne żywoty. Podkreślano zawsze w tych opowieściach aspekt heroiczności i niezwykłości postępków bohaterów. Utwory hagiograficzne stworzyły i propagowały średniowieczny wzór świętego – ascety, który stał się ideałem do naśladowania. Idealnym
Motywy maryjne w literaturze polskiej. Omów na wybranych przykładach. Zacznij Charakterystyczny dla polskiego katolicyzmu jest stosunek do Maryi, matki Chrystusa. Niekiedy mówi się, że polska pobożność jest pobożnością maryjną. Od dawien dawna tak było. Polacy oddawali cześć Maryi. Budowali jej rozliczne sanktuaria, czcili w cudownych obrazach. W litanii nazywali ją Królową Polski. Nasza literatura odzwierciedla ten maryjny rys polskiej pobożności. Przechodzisz do sedna wypowiedzi Utwory maryjne to najstarsze nasze zabytki średniowieczne. Bogurodzica i Lament
Przeczytaj uważnie tekst znanej kolędy Pieśń o narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi…). Spróbuj ją zanalizować i wskazać jej najważniejsze cechy. Franciszek Karpiński Pieśń o narodzeniu Pańskim À Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzony – okryty chwałą, Śmiertelny – Król nad wiekami!… A Słowo Ciałem się stało I mieszkało między nami. Á Cóż, Niebo, masz nad ziemiany? Bóg porzucił szczęście twoje, Wszedł między lud
„Lament świętokrzyski” – dzieło o cierpieniach matki. Inspiracją do napisania tego utworu, zwanego lamentem (wyrażającego ból, rozpacz i żałobę po śmierci kogoś bliskiego) był fragment z Ewangelii św. Jana, w którym opisana jest męka umierającego na krzyżu Jezusa i rozpacz Maryi stojącej pod krzyżem, jak również liczne utwory apokryficzne. Motyw Matki Boskiej Bolesnej został rozpowszechniony już wcześniej dzięki misteriom oraz sławnej pieśni Stabat Mater Dolorosa z XIII wieku. Lament świętokrzyski, zwany inaczej Żalami Matki Boskiej pod
Omów zabytek polskiej prozy średniowiecznej – Kazania świętokrzyskie. Zabytek ten zawiera sześć kazań na uroczystości świętych, z których zachowało się w całości kazanie na dzień św. Katarzyny, a pięć we fragmentach: na dzień św. Mikołaja, św. Michała, Bożego Narodzenia, Trzech Króli i Matki Boskiej Gromnicznej. To utwór dwujęzyczny, w którym polski łączy się organicznie ze wstawkami łacińskimi, najczęściej cytatami z Biblii. W utworze scholastycznemu ładowi pouczeń towarzyszy styl alegoryczny. Artyzm cyklu świętokrzyskiego kształtowała ars dictandi – sztuka
Pieśń o Rolandzie opowiada o epizodzie, który wydarzył się podczas wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii. Cesarz, przekonany, że jego ostatni przeciwnik, Marsyl, muzułmański król Saragossy, poddał się, wycofuje się w stronę Francji. W wąwozie Ronceval na tylną straż wojsk Karola (czyli oddział dowodzony przez Rolanda) napada ogromna armia Marsyla (który tylko udawał, że przystał na żądania cesarza). Dumny hrabia Roland nie chce zadąć w róg, by przywołać na pomoc króla. Narrator kilkakrotnie podkreśla olbrzymią przewagę
Przedstaw wizję śmierci i danse macabre w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Utwór ten napisany został w XIV wieku na podstawie łacińskiego traktatu pt. Rozmowa o śmierci. Jest to najdłuższy średniowieczny polski wiersz, zaliczany do największych osiągnięć ówczesnej poezji. Treścią poematu jest spotkanie mistrza Polikarpa – uczonego – ze Śmiercią, która przybyła na rozkaz Boga, by odpowiedzieć na jego pytania. Podczas tego spotkania następuje konfrontacja powagi ziemskiego umysłu i nauki z potęgą Śmierci, która dosięgnie każdego.
