Posts From redakcja
Próby reform Wydarzenia i emocje polityczne dominowały w gorących dniach lata i jesieni 1956 r., zaś kwestie ekonomiczne raczej znalazły się wówczas na uboczu. Nie oznacza to wcale, że nie było żadnych projektów i pomysłów reformatorskich. Rozpoczęła pracę Rada Ekonomiczna (złożona z wybitnych specjalistów takich jak Michał Kalecki, Edward Lipiński i Oskar Lange), proponująca daleko idącą decentralizację planowania, inwestowania i zarządzania. Władze tolerowały również powstałe na fali wydarzeń rady robotnicze. Rozpadła się większość spółdzielni produkcyjnych. W miarę zaostrzania
Geneza Śmierć Stalina nie wpłynęła w sposób zasadniczy i odczuwalny dla społeczeństwa na zmianę metod rządzenia. W 1953 roku doszło do apogeum walki z Kościołem, w więzieniach nadal siedzieli niewinni ludzie, a aresztowania trwały. Wewnątrz systemu zachodziły jednak powoli niewidoczne przetasowania, zmiany akcentów, a przede wszystkim z niepokojem obserwowano jak zakończy się walka o władzę na Kremlu, jaka rozgrywała się między współpracownikami zmarłego przywódcy. Jej skutki mogły dotknąć elit politycznych wszystkich państw tzw. demokracji ludowej. Od przełomu lat 1953
Chiny Wydarzenia lat międzywojennych w Europie i na świecie oddziałały na wydarzenia na Dalekim Wschodzie, gdzie pojawiło się kilka nowych, komunistycznych państw, w tym jedno mocarstwo – Chiny. Powstała w 1921 roku Komunistyczna Partia Chin, powodowana własnymi ambicjami oraz pod wpływem zachęt Kominternu, zaczęła grę o władzę z ogólnonarodowym Kuomintangiem z Czang Kaj-szekiem na czele (po śmierci Sun Jat-sena, założyciela tego patriotycznego ruchu). Od lat 1926-1927 toczyła się w Chinach wojna domowa obfitująca w różne dramatyczne, spektakularne wydarzenia,
Wybory do sejmu ze stycznia 1947 roku zakończyły pewien etap budowy państwa totalitarnego. Partia, zdobywszy i umocniwszy władzę, przystąpiła do tworzenia zinstytucjonalizowanych form dyktatury i likwidacji wszelkiej opozycji oraz niezależnych ośrodków. Początki stalinizmu Sejm ustawodawczy, w którym komuniści dysponowali totalną przewagą, uchwalił w lutym 1947 roku tzw. małą konstytucję, która mimo zapewnień o demokracji i powoływaniu się na tekst marcowej ustawy zasadniczej z 1921 roku, w praktyce całość władzy przekazywała w ręce prezydenta (Bolesława Bieruta) oraz rządu (premierem został
Pomysł powołania organizacji międzynarodowej, skuteczniejszej od Ligi Narodów działającej w dwudziestoleciu międzywojennym, mającej na celu utrzymanie pokoju, ponownie wyszedł ze Stanów Zjednoczonych, których przywódcy często łączyli działania w twardych realiach politycznych z pewną dozą idealizmu czy nawet prometeizmu. Mniej czy bardziej oficjalne wypowiedzi Roosevelta przybrały realne kształty podczas konferencji moskiewskiej ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Trójki w październiku 1943 roku, w której dokumentach pojawił się zapis o potrzebie istnienia takiej organizacji. Na spotkaniu teherańskim przywódcy Koalicji podjęli
Od lata 1944 roku walka o władzę w powojennej Polsce, mimo trwania wojny, weszła w decydującą fazę. Polscy komuniści, czując poparcie wielkiego wschodniego mocarstwa, współuczestniczyli w tworzeniu faktów dokonanych, utrudniali w sposób zasadniczy szansę obozu londyńskiego na objęcie władzy. Działali pod presją Stalina, który zawsze mógł sięgnąć po alternatywnych polityków i rozwiązania. Przejmowanie władzy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), utworzony w Moskwie w lipcu 1944 roku, składający się z działaczy Związku Patriotów Polskich (ZPP), Krajowej Rady Narodowej (KRN), Centralne
Granica wschodnia Granice powojennej Polski nabierały kształtów jeszcze podczas wielkiego globalnego konfliktu. Najszybciej zapadły faktyczne, choć jeszcze początkowo nieformalne, decyzje w kwestii granicy polsko-radzieckiej. Stalin nie zamierzał łatwo zrezygnować z nabytków, czyli aneksji dokonanych po 17 września 1939 roku. Między innymi z powodu diametralnie odmiennego podejścia do problemu granic nie doszło do podpisania odnośnego porozumienia między dwoma rządami w latach 1941-1943, gdy nawiązały one stosunki dyplomatyczne. Po ich zerwaniu w kwietniu 1943 roku ZSRR w sposób
Pojęcie demokracji ludowej wymyślił Stalin dla określenia państw, które znalazły się w jego sferze wpływów. Choć każde z państw regionu środkowoeuropejskiego miało swoją specyfikę, to można zarazem znaleźć w ich losach historycznych po 1944 roku wiele wspólnych cech. Znaczącą rolę w ich wyzwoleniu bądź obaleniu rodzimych proniemieckich reżimów odegrała Armia Czerwona. Albania, w wyniku sytuacji stworzonej na Bałkanach jesienią 1944 roku po nadejściu Rosjan wyzwoliła się sama. Także w Jugosławii partyzancka armia oswobodziła znaczne połacie kraju,
Sprawa niemiecka w okresie powojennym O podziale Niemiec zadecydowała sytuacja w obozie koalicjantów. Podczas wojny rozpatrywano różne warianty rozwiązania kwestii niemieckiej. Zachodni alianci do 1945 roku występowali z programem podzielenia Niemiec i zniszczenia ich przemysłu, np. koncepcja Churchilla przewidywała powrót do kilku państw niemieckich, ale została skrytykowana przez sekretarza skarbu USA, Morgentau jako zbyt radykalny wariant. Interesujące, że Stalin od początku stał na stanowisku jedności państwowej przeciwnika. Jego zdanie przeważyło podczas spotkań Wielkiej Trójki
Koalicja antyhitlerowska nie przetrwała próby czasu z powodu głębokich różnic ideologicznych, sprzecznych interesów oraz nieufności między partnerami wymuszonego związku. Rozpad Wielkiej Koalicji Różnice zdań uwidaczniały się już podczas wojny, np. w kwestii stosunku do Niemiec i ich sojuszników, dosyć swobodnego podejścia ZSRR do problemu suwerenności państw Europy Środkowo-Wschodniej. W imię sojuszniczej współpracy zwyciężał jednak kompromis, czego ofiarami były małe i średnie narody (znalazło to wyraz w porozumieniach jałtańskich). Głównym efektem politycznym wojny stała się dominacja zwycięskich
W wojnę zaangażowanych było 61 państw ze wszystkich kontynentów, pod bronią znalazło się około 110 milionów ludzi, zginęło co najmniej 55 milionów. Liczba ta może być większa, o czym świadczą ujawnione podczas tzw. pierestrojki w ZSRR dane o większych stratach tego państwa (zamiast 20 milionów – 26 milionów zabitych), rannych zostało około 35 milionów. Konsekwencje polityczne Wielkie znaczenie miały też konsekwencje polityczne. Nastąpił nowy podział świata na strefy wpływów dwu wielkich mocarstw –
Okres okupacji – od KPP do PKWN Po rozwiązaniu Komunistyczne Partii Polski decyzją Kominternu (Międzynarodówki Komunistycznej 1919-1943) w 1938 roku i masakrze przywódców partii w okresie stalinowskich czystek, na ziemiach polskich działały rozproszone niewielkie grupy komunistyczne bez prawa tworzenia nowej partyjnej organizacji: Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR, Sierp i Młot, Proletariusz. Na terenach okupowanych przez ZSRR wielu komunistów podjęło współpracę z organami radzieckimi, przechodząc do administracji czy innych służb publicznych (jak Marceli Nowotko, Bolesław Bierut, Wanda Wasilewska
Żydzi – naród przez dwa tysiące lat pozbawiony państwa, żyjący w diasporze (rozproszeniu), już od średniowiecza poddawany powtarzającym się falom prześladowań, szykan, represji i pogromów. Sprzyjały tym zjawiskom: fanatyzm religijny podgrzewany przez znaczną część Kościoła oraz wyraźna odmienność kulturowa (wiara i tradycja). Pewną rolę odgrywał też fakt, że Żydzi stawali się poważnym rywalem chrześcijańskiej elity gospodarczej, z racji prezentowanych niekiedy talentów finansowych i pewnej nadreprezentatywności w świecie finansjery. Trzeba jednak wyraźnie stwierdzić, że nader liczna była
Geneza – przesłanki polityczne i militarne Kluczowe dla zrozumienia istoty powstania jest poznanie przyczyn jego wybuchu. W lipcu 1944 roku sytuacja polityczna szeroko rozumianego obozu londyńskiego rysowała się fatalnie i z każdym dniem stawała się coraz bardziej dramatyczna. Wnioski z realizacji planu „Burza” na zachód od linii Curzona były nader pesymistyczne. Armia Czerwona nie zamierzała tolerować polskiej obecności i suwerenności na terenach uznanych za radzieckie i dokonywała aresztowań żołnierzy i władz lojalnych wobec rządu emigracyjnego. Zewsząd napływały
Koncepcja W obliczu zbliżającej się ze wschodu Armii Czerwonej i braku oficjalnych porozumień międzyrządowych w delikatnej kwestii wzajemnych stosunków polsko-radzieckich decyzję podjęła Komenda Główna AK, za akceptacją władz emigracyjnych. Owocem narad i prac studyjnych stał się plan „Burza”. Przewidywał on uderzenie na okupanta w momencie jego załamania – spodziewanego odwrotu i wyzwolenie, a nastepnie utrzymanie obszarów przyfrontowych oraz powitanie przez cywilne instytucje państwa podziemnego nadchodzącej Armii Czerwonej. Przyświecały temu cele: militarny i polityczny. Uderzając na wspólnego nieprzyjaciela,
Powstanie Wielkiej Koalicji Koalicja antyhitlerowska tworzyła się niemal od samego początku wojny. W jej skład, oprócz Wielkiej Brytanii i Francji, wchodziła Polska i kolejne ofiary nazistowskiej agresji. Od lata 1940 roku ciężar walki spoczywał przede wszystkim na samotnej Wielkiej Brytanii rozglądającej się za potężnymi sojusznikami. Stopniowo następowało zbliżenie z USA, ale ze względu na oficjalną neutralność i silne opory izolacjonistów prezydent Roosevelt musiał być ostrożny, więc poparcie dla Anglii miało głównie gospodarczy i moralny charakter (ustawa
Swoistym fenomenem okresu II wojny, w skali dotąd nienotowanej, stała się działalność ruchu oporu w podbitych przez Niemcy i ich sojuszników krajach Europy i Azji. Polska Najwcześniej ruch oporu powstał w Polsce. Jak grzyby po deszczu powstawały organizacje podziemne stopniowo scalane i podporządkowywane najpierw Służbie Zwycięstwu Polsce, po jej rozwiązaniu Związkowi Walki Zbrojnej (ZWZ), a następnie, po przemianowaniu (14 II 1942 r.) Armii Krajowej (AK), pełniącej rolę zbrojnego ramienia władz emigracyjnych w okupowanym kraju. Do końca wojny
Początek wojny Polska jako jedyne z państw szeroko rozumianej koalicji antyhitlerowskiej walczyła od pierwszego do ostatniego dnia wojny. Kampania wrześniowa, wielki dramat narodu, armii i państwa była jedynie początkiem walki. We Francji podjęto próby odtworzenia wojska (ośrodki formowania w Bretanii), co uwieńczone zostało pewnym sukcesem, jeśli weźmiemy pod uwagę problemy z bazą rekrutacyjną. W maju 1940 roku pod Narvikiem w decydujących dla norweskiej kampanii bojach wzięła udział Brygada Podhalańska (generał Szyszko-Bohusz), odnosząc nawet sukcesy, ale
Bezspornym pozostaje fakt, iż II wojna światowa rozpoczęła się w Polsce, ale nie oznaczało to wcale, że kwestia polska była najważniejszym problemem tego konfliktu. Kampania wrześniowa Już w traktacie kampanii wrześniowej (20 września) nasi sojusznicy uzgodnili w Abbeville, że nie udzielą Polsce dużej pomocy, a decydująca batalia rozegra się w następnym roku. Rządowi polskiemu udzielono gościny zarówno we Francji, jak i w Wielkiej Brytanii, w tym drugim wypadku tym chętniej, gdy wyspiarze uświadomili sobie, że będą od
Rząd emigracyjny – jego cele i działalność Po internowaniu we wrześniu 1939 roku (wbrew wcześniejszym ustaleniom) przez Rumunów rządu polskiego (pod naciskiem niemieckim i radzieckim) pojawiła się konieczność powołania nowego gabinetu, który kontynuowałby rządy w czasie wojny i reprezentował naród. Powołano go 30 września 1939 roku w Paryżu, jego szefem został generał Władysław Sikorski, pełniący zarazem funkcję wodza naczelnego. Rząd zdominowany był przez siły opozycyjne wobec sanacji (co było niemal „naturalnym” rezultatem jej porażki).
