HISTORIA
W połowie średniowiecza rejon Bałtyku zamieszkany przez ludy pogańskie (słowiańscy Obodrzyce i Wieleci oraz bałtyjscy Prusowie, Litwini, Jaćwingowie, Łotysze zwani wtedy Liwami, Estowie i Finowie) stał się miejscem intensywnej ekspansji wschodnioniemieckich feudałów i państw skandynawskich (Danii i Szwecji). Uwaga Szwedzi opanowali Finlandię, Duńczycy wyspę Rugię, Pomorze Zachodnie oraz wybrzeża Zatoki Ryskiej i pobliskie wyspy. Feudałowie niemieccy – Marchia Brandenburska, księstwo saskie oraz biskupstwo magdeburskie – w XII w. zorganizowali przeciwko
Europa w początkowej, najbardziej gorącej fazie sporu podzieliła się na dwa obozy: gregoriański i cesarski. Polska, znajdująca się wówczas pod władzą Bolesława Śmiałego, syna Kazimierza Odnowiciela, znalazła się w obozie gregoriańskim. Sojusz z papieżem dawał Polsce wymierne korzyści: zgodę na restytucję (przywrócenie) arcybiskupstwa gnieźnieńskiego (upadło podczas pogańskiego powstania w 1038 roku), przywrócenie Bolesławowi korony – 1076 rok, co umacniało suwerenność państwa. Polska musiała w zamian: poprzeć antycesarską opozycję w Niemczech, pomóc w wyprawie na Czechy będące w sojuszu z Henrykiem IV, dwukrotnie
Zarys wydarzeń politycznych Rosja była wśród omawianych w naszym cyklu krajów, jak i na europejskim kontynencie w ogóle (nie licząc Turcji, coraz bardziej archaicznej), państwem, w którym absolutyzm zachował się najdłużej – do początków XX w. Państwo carów nie mogło jednak pozostać zupełnie obojętne na wpływy zachodnich, nowych idei, myśli i rozwiązań polityczno-ustrojowych. Interesujące, że zarówno w Rosji carskiej jak i potem, w czerwonej, okresy reform cyklicznie przeplatały się z
„Sędziwa” i coraz bardziej anachroniczna I Rzesz Niemiecka nie przetrwała długo konfrontacji z ideami francuskiej rewolucji, a przede wszystkim z potęgą napoleońskiego imperium. W wyniku kolejnych aneksji Napoleona na zachód od Renu, utworzenia pod jego protektoratem tzw. Związku Reńskiego oraz nacisków na Franciszka II, zrezygnował on z tytułu cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego (skrótowo Rzeszy Niemieckiej), a ono samo uległo oficjalnej likwidacji w 1806 r. Niefortunnemu Franciszkowi pozostał tytuł
Zarys dziejów politycznych Ostatnie 200 lat dziejów Francji obfitowało w burzliwe polityczne wypadki i nagłe zwroty sytuacji. Długa i niełatwa była droga tego kraju do rzeczywistej demokracji. Ewolucja przeplatała się z rewolucyjną przemianą, co w sumie dało interesujące rezultaty. Wyróżnia się następujące okresy w historii Francji od 1789 r.: Monarchia ograniczona 1789-92 I Republika 1792-1804: działalność Konwentu 1792-93 dyktatura jakobińska 1793-94 Dyrektoriat 1795-99 konsulat gen. Bonapartego 1799-1804 —› dyktatura napoleońska
Trzynaście angielskich kolonii w Ameryce Północnej zerwało się w latach 1775-83 do walki z wyzyskiem ze strony metropolii. Marginalizowane politycznie i gospodarczo kolonie powołały swoje przedstawicielstwo w postaci Kongresu Kontynentalnego, który 4.07.1776 ogłosił niepodległość w specjalnej „Deklaracji”, po wyczerpaniu możliwości politycznego kompromisu z Anglią. „Deklaracja Niepodległości” wyrosła z najlepszych dotychczasowych demokratycznych i oświeceniowych tradycji, niemało inspiracji czerpiąc z dorobku myśli politycznej przeciwnika, czyli Anglików. Po początkowych niepowodzeniach swoistym punktem zwrotnym
Okres rozbicia dzielnicowego zamykają w Polsce rządy Władysława Łokietka, który, przezwyciężając trudności wewnętrzne oraz zewnętrzne, dokonał zjednoczenia kraju, choć ograniczającego się do Wielkopolski, Małopolski i Ziemi Sieradzko-Łęczyckiej. Proces ten kontynuuje jego wybitny syn, Kazimierz Wielki, przyłączając jako lenno w latach 50. XIV w. Mazowsze, a także w drodze ekspansji w kierunku południowo-wschodnim opanowując Ruś Halicką. W sumie jego rozważne rządy, nacechowane autentyczną gospodarską troską o państwo i jego obywateli (np.
Rozdrobnienie feudalne na terenie Niemiec wystąpiło stosunkowo późno (XIII w.) i właściwie nie zostało przezwyciężone, a po okresie zamętu i wojen domowych, władza centralna wyszła poważnie osłabiona. Na czele państwa stał elekcyjny król (zasady elekcji określiła Złota Bulla w 1356), którego rzeczywista pozycja i władza uległy znacznej redukcji. Procesy zjednoczeniowe wystąpiły jedynie w XIV i XV w. na poszczególnych terytoriach Rzeszy (głównie dawnych państw szczepowych), ale nie w skali ogólnopaństwowej.
Główną sprężyną zjednoczenia Rusi i ośrodkiem tego procesu stało się Wielkie Księstwo Moskiewskie korzystające długi czas z mongolskiej protekcji dzięki kolaboracji z ciemiężcami. W 1480 r. zrzuciło ostatecznie tatarską zależność (Iwan III Srogi). Jednocześnie trwał proces dalszego jednoczenia ziem ruskich przez moskiewskich władców. Zostały przyłączone:republika pskowska (1510) i księstwo riazańskie (1521), a później dwa chanaty: kazański (1552) i astrachański (1556). Na tym tle doszło też do konfrontacji z Litwą. W
Zniecierpliwieni porażkami królewskimi we Francji i wzrastającymi kosztami wojny, baronowie świeccy i duchowni zbuntowali się przeciwko Janowi bez Ziemi, zmuszając go do wydania znaczącego przywileju – Wielkiej Karty Swobód – 1215 r. Rozpoczęło to długoletni spór o władzę między baronami a koroną królewską (tronem). Następca, Henryk III wielokrotnie naruszał postanowienia Karty, co spowodowało opór baronów, którzy zmusili monarchę do ustanowienia 15-osobowej rady prywatnej, kontrolującej jego poczynania (tzw. Prowizje Oksfordzkie 1258
W końcu XIII w. proces jednoczenia kraju był daleko zaawansowany, choć jeszcze nie zakończony. Na znacznych obszarach rządy sprawowali jeszcze władcy senioralni, ale już bardziej niż niegdyś zależni od swego zwierzchnika, któremu konsekwentnie egzekwowane prawo lenne dawało większe uprawnienia. Procesu tego nie powstrzymała nawet, choć spowolniła, wojna stuletnia (1337-1453). Poprzez kupno przypadło Francji w 1349 roku księstwo Delfinatu. Dynastyczne małżeństwo przybliżyło przyłączenie Prowansji (1481). Bardziej powikłane były losy Burgundii. Księstwo
Reformy sejmu konwokacyjnego Reakcją na bardzo wzrastającą anarchię i rozkład państwa w okresie saskim były próby reform podjęte przez obóz „familii” – stronnictwo reformatorskie związane z Czartoryskimi. Na sejmie konwokacyjnym w 1764 r. udało się wprowadzić nowy regulamin obrad, zakaz przysięgania posłów na krępujące ich instrukcje sejmikowe, utworzyć komisje skarbowe i wojskowe oraz głosowanie większościowe w sprawach skarbowych i ekonomicznych. Już po elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-1795) powołano komisję menniczą,
Od późnego średniowiecza trwał w Europie proces powstawania scentralizowanych państw narodowych. Było to zgodne z interesami niemal wszystkich klas społecznych. Rozbicie dzielnicowe utrudniało rozwój życia gospodarczego i prowadziło do osłabienia zewnętrznego kraju. Przemiany te oraz idee epoki renesansu wpływały na teorie państwa i prawa. Stara, średniowieczna ideologia państwa i prawa przeżyła się. Ani monarchia wczesnofeudalna, ani stany w monarchii stanowej nie umiały ujmować spraw publicznych ze stanowiska ogólnego interesu całego
UNIA POLSKO–LITEWSKA I WOJNY Z KRZYŻAKAMI Państwo litewskie Litwini byli pogańskim ludem bałtyckim, spokrewnionym z Prusami i Łotyszami. W XIII w. ukształtowało się litewskie państwo wczesnofeudalne, atakowane przez Krzyżaków z Prus i Inflant. Walczył z nimi władca Litwy Mendog. W XIV w. za panowania Giedymina (1315-1341) i jego synów Olgierda i Kiejstuta, Litwini podbili księstwa ruskie (zachodnią Ruś – ziemie białoruskie i ukraińskie). Mimo to, zachodnie tereny Litwy – Żmudź
Lata 1795-1807 W 1795 roku granice zaborczych państw poprzecinały dawną Rzeczpospolitą, likwidując dotychczasowe związki, wytworzyły się zaś nowe, odmienne relacje. Na 123 lata Polska utraciła niepodległość, a Warszawa spadła do pozycji prowincjonalnego, nadgranicznego pruskiego miasta. Prusy Wcielone do Prus polskie obszary pod względem administracyjnym utworzyły następujące prowincje: Prusy Zachodnie, podzielone na departamenty bydgoski i kwidzyński (ziemie zaboru pierwszego); Prusy Nowowschodnie z departamentami białostockim i płockim (obszary na północ od linii Bugu, głównie z trzeciego zaboru);
Zakończenie konfliktu z Zakonem Szesnaste stulecie to okres szczytowego znaczenia i siły Polski, od 1569 roku stanowiącej wraz z Litwą jeden organizm państwowy (unia lubelska o charakterze realnym), zwany Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W przededniu zawarcia aktu unijnego do części polskiej wspólnego potem państwa, zwanej popularnie Koroną, weszły dotychczasowe ziemie litewskie: Podlasie i Ukraina (Wołyń, Kijowszczyzna i Bracławszczyzna). Kilkadziesiąt lat wcześniej, gdy wygasła definitywnie linia mazowieckich Piastów, w 1526 roku wschodnia połowa Mazowsza została inkorporowana do Polski. W pierwszej ćwierci
Unia w Krewie – 1385 Po stosunkowo krótkim epizodzie personalnej unii polsko-węgierskiej (1370-1372) możnowładcy polscy, członkowie Rady Królewskiej młodziutkiej monarchini Jadwigi (również Węgierki), podjęli decyzję o fundamentalnym wręcz znaczeniu. Był to wybór nowego strategicznego sojusznika – Litwy, z którą zawarto unię w Krewie w 1385 roku. Wojny z Zakonem Krzyżackim Początkowo najważniejszym celem obydwu państw stało się zabezpieczenie przed potężnym wspólnym zagrożeniem ze strony Zakonu. Polska miała porachunki z Krzyżakami, które dotyczyły zagarniętego przez nich za Łokietkowych rządów
Próby odzyskania utraconych ziem Kazimierz Wielki (1333-1370) po swoim ojcu (Władysławie Łokietce) odziedziczył obszar wielkości 102 tys. km2 (Małopolska, Wielkopolska oraz ziemie: łęczycka i sieradzka). Król zdając sobie sprawę z ówczesnej słabości jednoczącego się państwa polskiego, zabiegał w pierwszych latach swych rządów o poprawę stosunków z dwoma głównymi rywalami: Czechami i Zakonem Krzyżackim, konsekwentnie przedłużając z nimi rozejmy. Walki o ziemie z Czechami Z władcą czeskim, Janem Luksemburskim kilkakrotnie nawet się spotykał, zarówno na neutralnym, węgierskim gruncie (szczyty wyszehradzkie: 1335
Po śmierci Wacława II Czeskiego (1305) i rychłym wygaśnięciu dynastii Przemyślidów (rok później), do ponownej próby odbudowy już nie tylko umownego Królestwa Polskiego przystąpił książę brzesko-kujawski, dawniejszy niefortunny rywal polskich władców, Władysław Łokietek. Jego sojusznikiem były Węgry pod panowaniem rodu Andegawenów, spowinowaconego z Piastami (córka Łokietka Elżbieta wyszła za Karola Roberta, od 1308 roku władającego niepodzielnie nad Dunajem). Wykorzystując kryzys monarchii czeskiej po zgonie Wacława II, a następnie nieoczekiwaną śmierć jego młodziutkiego syna Wacława
Dokonania Henryka Brodatego Pierwszą poważną próbą przezwyciężenia dzielnicowego rozdrobnienia było państwo Henryków Śląskich w pierwszej połowie XIII stulecia. Właściwym twórcą tego najpoważniejszego organizmu państwowego na terenie ówczesnej Polski był Henryk Brodaty, wnuk Władysława Wygnańca, pierwszego z rzędu seniorów. Henryk I drogą czy to wojskową, czy częściej dyplomatyczną uzależnił od siebie szereg innych księstw i ziem. Po ojcu Bolesławie Wysokim (zmarłym w 1201 roku) odziedziczył księstwo wrocławskie i ziemię lubuską. Po śmierci zaś swego brata stryjecznego Kazimierza
