Strona Główna
„Kiedy zło tryumfuje, dobro się utaja, gdy dobro się objawia, zło czeka w ukryciu” – Wisława Szymborska. Omów wybrane literackie obrazy walki dobra ze złem, jednocześnie czyniąc odniesienia do sytuacji człowieka we współczesnym świecie. Komentarz: Generalna zasada jest taka, że jeśli w temacie pracy pojawia się cytat, to musisz się do niego jakoś ustosunkować (zgodzić się albo nie), a czasami wyjaśnić, jeśli jest nazbyt metaforyczny. Opcja pierwsza to próba dyskusji
Literatura XIX wieku, jako strażniczka „narodowego pamiątek kościoła” (Adam Mickiewicz). Rozważ problem, odwołując się do wybranych utworów. Komentarz: Zagadnienie jasno określone, łatwe do zanalizowania. O ile rzecz jasna orientujesz się w literaturze czasów Adama Mickiewicza. Trudno doszukiwać się różnych sposobów podejścia do tematu, bo różna właściwie być może jedynie kolejność przytaczanych utworów. Musisz rozważyć problem, którego w zasadzie nie ma. Każda próba dyskusji raczej spali na panewce. Przywołaj pojęcia: Mesjanizm – przekonanie, że
Czym dla bohaterów literackich różnych epok jest pamięć o życiowych doświadczeniach – darem, brzemieniem, przekleństwem…? Komentarz: Osią konstrukcyjną pracy możesz uczynić życiowe doświadczenia w ujęciu ogólnym (dobre i złe), albo skupić się na przeżyciach o charakterze traumatycznym. Zadanie niełatwe. Łatwo pobłądzić i zacząć analizować motywy autobiograficzne w literaturze powojennej. Niesłusznie utożsamiając bohatera z autorem. Nie ograniczaj się absolutnie tylko do jednej epoki literackiej. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Spróbuj wyjść z tezą, że gdyby możliwym było
Przeznaczenie, przypadek, świadomy wybór – co decyduje o naszym losie na podstawie wybranych utworów literackich. Komentarz: Temat trudny, nawet bardzo. Wymaga nie tylko dobrej orientacji w literaturze, ale i wielu własnych przemyśleń. Odpowiedzią na pytanie może być każda z zaprezentowanych w temacie możliwości (osobno i w kompilacji). Mnogość potencjalnych rozwiązań wymaga przemyślanej konstrukcji pracy i precyzyjnego dowodzenia przyjętej tezy. Umiejętność dobierania argumentów, niezbędna (może rozprawka?). Zaplecze filozoficzne mile widziane. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: O przeznaczeniu
Idealizm życiowy – pomaga czy przeszkadza w osiąganiu zamierzonych celów? Komentarz: Banał, aż bije po oczach! Przy takich pytaniach odpowiedź będzie zawsze niejednoznaczna. Najlepsza forma – to rozprawka. Myśl pierwsza to konfrontacja idealisty z realistą pod kątem osiągniętej pozycji (zawodowej, społecznej, życiowej). Myśl druga to przedstawienie zdrowego rozsądku jako najlepszej formy realizacji idei. Temat ten jest związany z pytaniem, czy karierowicz może być idealistą? Takie ujęcie też może być jednym z wariantów realizacji.
Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią motywy autobiograficzne w wybranych utworach literackich. Komentarz: Brak określonej epoki literackiej może uratować. Skup się na wieku XX (bo to prawdziwa eksplozja autobiografizmu) albo spróbuj wybrać kilka zróżnicowanych chronologicznie utworów. Nie zapomnij, że w temacie chodzi o określenie funkcji! Samo wymienienie dzieł niczego nie rozwiązuje. Przywołaj pojęcia: Autobiografia: historia własnego życia. Dokumentaryzm: opieranie się na faktach, na dokumentach. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Kluczem kompozycyjnym musi być zróżnicowanie
Człowiek przez całe życie musi dokonywać wyborów – omów zagadnienie na kontrastowo wybranych sytuacjach z biografii bohaterów literatury. Komentarz: Temat dość sztampowy – zawiera jednak pewien formalny haczyk zawarty w słowie „kontrastowo”. Brzmi to odrobinę wieloznacznie, wiadomo jednak, że bohaterowie literaccy przywoływani w pracy muszą mieć bardzo różne doświadczenia związane z życiowymi wyborami. Sama teza oczywiście jest niemal przysłowiem – warto jednak zauważyć, że można ją rozpatrywać na dwóch poziomach – wyższym: poważnych
Mówi się, że sztuka wzbogaca człowieka – rozważ problem, nawiązując do wybranych dzieł literackich i innych. Komentarz: To chyba najłatwiejszy z możliwych tematów maturalnych. Jeśli ktoś nie umie sobie z nim poradzić, to chyba powinien sobie odpuścić maturę. Jego dodatkową zaletą jest fakt, że dość regularnie (oczywiście w różnych odmianach) pojawia się na maturach. Przed wejściem do sali egzaminacyjnej należy się więc modlić, aby w tym roku padło akurat na Wasze województwo. Pamiętaj jednak,
„Trzeba wiedzieć, z czego się wyrasta” – myśl Henryka Grynberga uczyń tezą rozważań na temat roli artysty w kształtowaniu tożsamości narodowej. Komentarz: Sprawa dość typowa – relacje między literaturą a tożsamością narodową nie są obce żadnemu z Was. Jedna z podstawowych teorii wyjaśniających fakt nie tylko przetrwania, ale i ugruntowania polskiej tożsamości narodowej w okresie zaborów przypisuje tę zasługę właśnie literaturze. Z całą pewnością może być ona nośnikiem narodowej kultury, strażnicą „narodowego pamiątek kościoła”. Tu, rzecz
„Co jest sednem w doświadczeniach dwudziestego wieku? Niewątpliwie bezsilność jednostki”. Uczyń tę myśl Czesława Miłosza przedmiotem swoich rozważań; odwołaj się szczególnie do literatury, możesz także wykorzystać dzieła filmowe, teatralne, malarskie i inne. Komentarz: Temat, o którym pojęcie ma, zdaje się, każdy. Z naciskiem na „zdaje się”. Z tezą zawartą w temacie możesz się zgodzić (odwołując się głównie do literatury wojennej) albo próbować polemizować. Opcja druga uczyni pracę dużo ciekawszą i bardziej obiektywną. Strategie realizacji tematu:
Od Adama i Ewy do… Przedstaw problem utraty domu, utraty swojego miejsca, swojej przynależności. Odwołaj się do utworów literackich różnych epok. Komentarz: Temat rzeka, łatwo się w nim utopić. Bardzo wieloznaczny. Klucz do analizy to utrata domu, miejsca – rozumiana dosłownie albo metaforycznie. Opcją najbardziej wyczerpującą jest przemieszanie ujęcia dosłownego i metaforycznego. Słowo outsider będzie najczęściej używane. Strategie realizacji tematu: Możliwość I: Potraktuj brak domu dosłownie, wskaż konsekwencje. Zacznij od biblijnej eksmisji,
Jeśli chcesz poznać człowieka, patrz na jego czyny. Jaką prawdę o człowieku – o jego wielkości i małości – odkryłeś, analizując i oceniając działania wybranych bohaterów literackich? Zaprezentuj swoje przemyślenia. Komentarz: Temat, który może być kołem ratunkowym dla osób mających pojęcie o jednej tylko i to dowolnej epoce literackiej. Przykłady znajdziesz wszędzie. Sięgnij po literaturę wojenną, współczesną, gdzie w obliczu wojny, totalitaryzmu człowiek albo staje na wysokości zadania, albo nie. Możesz też porównać
„Nietolerancję trzeba zwalczać u korzeni drogą nieprzerwanej edukacji” (Umberto Eco) – rozważania o potrzebie tolerancji inspirowane literaturą i filmem. Komentarz: Temat nie za łatwy. Niby świetny do poteoretyzowania sobie – można się zastanawiać, czy tolerancja jest zawsze wartościowa, definiować samo pojęcie czy narzekać na ponury świat, w którym bywa ona tylko pustym frazesem. Jest jednak pewien haczyk – w programie liceum zdecydowanie za mało jest tekstów, które mogłyby ilustrować powyższe rozważania. Trzeba
Jest taki czas i są takie miejsca, w których człowiek czuje się szczęśliwy – różne oblicza szczęścia utrwalone w literaturze. Komentarz: Jak wszystkie BARDZO WIELKIE WARTOŚCI, także szczęście należy do ulubionych motywów egzaminatorów. No i, również jak one wszystkie, jest tematem rzeką. Możesz pisać o poszukiwaniu szczęścia, o jego odnajdywaniu lub nieustannej za nim pogoni. Możesz opisywać filozoficzne „metody” mające nam w tym pomóc. Możesz zająć się wreszcie literackimi wizjami
„A co życie może być warte… jeśli honor stracony” (Joseph Conrad) – literackie portrety bohaterów, dla których honor był wartością najwyższą. Komentarz: Temat ściśle ukierunkowany – nie pozostawia większej możliwości manewru. Wiemy dokładnie, o czym mamy pisać, wiemy też, że swój wywód musimy podporządkować konkretnym przykładom bohaterów literackich. Dlatego też nie namnożymy tu zbytnio możliwości interpretacji tematu. Honor to honor, a bohater to bohater. Możemy co najwyżej zastanowić się nad formą pracy.
Bywają takie spotkania, które w jednej chwili odmieniają ludzkie życie. Czy zgadzasz się z tym stereotypowym sformułowaniem? Swoją odpowiedź uzasadnij, odwołując się do wybranych utworów literackich i filmowych. Komentarz: Temat polecany dla lubiących fantazjować „co by było gdyby”. Chwytów do analizy bardzo wiele. Przykłady w każdej epoce. Po pierwsze spotkania owocujące miłością (nie zawsze szczęśliwą, spełnioną), po drugie motywujące do czynów wielkich. Każda z możliwości zakłada zgodę na twierdzenie zawarte w temacie. Możesz
„Według mnie – napisał Witold Gombrowicz – literatura niepoważna usiłuje rozwiązać problemy egzystencji, literatura poważna je stawia”. Rozważ te słowa, odwołując się do wybranych utworów literackich różnych epok. Komentarz: Temat trudny, wymagający od Ciebie umiejętności analitycznych. Opcje są dwie. Możesz się z tym zgodzić albo, i to wersja dla ambitnych, możesz próbować to stwierdzenie zakwestionować. Opcja łatwiejsza to budowanie pracy według opozycji literatura komediowa, satyryczna a literatura realistyczna, tragiczna. Przywołaj
Analizując wybrane postawy bohaterów różnych tekstów, skomentuj i rozwiń myśl: „Choć człowiek nie wybiera zdarzeń swojego losu, to jednak może je kształtować”. Komentarz: Jeśli chodzi o „myśl do rozwinięcia”, to trudno o większy banał. Wiadomo – w życiu bywa różnie, a jak jest źle, to trzeba się postarać, żeby było dobrze. Zatem wartość pracy zależy przede wszystkim od doboru atrakcyjnych, możliwie skomplikowanych literackich dowodów popierających lub obalających tę tezę. Przywołaj pojęcia: Wina niezawiniona –
Czy zgadzasz się z opinią, że „istnieje jakieś stałe prawo, na mocy którego dzieci muszą zawsze buntować się przeciwko ojcom”? Wykorzystując właściwe dzieła, potwierdź ten pogląd lub podejmij z nim polemikę. Komentarz: Temat umiarkowanie trudny – jednak wieloznaczny. Pytanie w nim zawarte możesz odnosić zarówno do relacji dzieci – rodzice, jak i do problemu literackiej czy kulturowej pokoleniowej zmiany. We wstępie do pracy musisz więc się zdeklarować i ściśle określić własną interpretację tematu.
Krzyżacy – lektura w epoce Pozytywizm Druga połowa XIX wieku. Żałoba po klęsce powstania styczniowego. Zabory w pełni – rusyfikacja na ziemiach zaboru rosyjskiego, germanizacja na ziemiach zaboru pruskiego. Zaborcy pragną wynarodowić Polaków, najchętniej poprzez odebranie narodowi tradycji, historii, możliwości używania języka narodowego. Ośrodkiem polskiej kultury staje się Warszawa. Górą proza – powieść, nowela i opowiadanie to główne gatunki, poezja odchodzi nieco w zapomnienie. Postulaty zamieszczają pozytywiści w artykułach –
