Strona Główna
Jan Jakub Rousseau (czytaj Ruso) zdobył w swoich czasach chyba największą wśród myślicieli sławę, wpływy i pozycję. Równać mógł z nim się tylko Wolter – francuski filozof. Wolter, Rousseau, Encyklopedia – to trzy symbole osiemnastego wieku. O Rousseau mówi się jeszcze: ojciec sentymentalizmu i pisarz czułego serca. Jak do tego doszło? Jan Jakub pochodził z biednej rodziny, szybko został sierotą i jako szesnastolatek wyruszył w świat. Gdy pewnego dnia wyszedł z rodzinnej Genewy na spacer, wrócił zbyt późno i zastał
Cogito, ergo sum = Myślę, więc jestem To często powtarzane hasełko stanowiło rewolucję w filozofii. Kamień milowy, początek nowej epoki, źródło naszej cywilizacji – czy jak tam jeszcze chciałbyś nazwać przełom w nauce. Aby wiedzieć o filozofii rzeczy podstawowe, nie da się znakomitej formuły Kartezjusza pominąć. Jak się narodziła? Baśniowo: mroźnej, śnieżnej nocy wojennej, w XVII wieku, gdy René Descartes (Kartezjusz) jako oficer wojny trzydziestoletniej nocował w chłopskiej chacie. Właściwie nie spał – rozmyślał. Olśniła
Rok 1600. Włochy. Egzekucja Giordana Bruna odbywa się naprawdę w atmosferze grozy. Pchnięty na kolana przed kata, ze sznurem na szyi, przed obliczem świętego trybunału inkwizycji słyszy wyrok: „Ogłaszamy cię nieskruszonym, zawziętym, zatwardziałym heretykiem”. Potem prowadzą go z drewnianym kołem w ustach, w otoczeniu zakapturzonych mnichów z czarnymi krzyżami, przy śpiewie pokutnych psalmów – na Campo di Fiori. Tam – na słynnym włoskim placu czeka filozofa stos. Nie ugiął się: „Z większą trwogą ogłaszacie wyrok
Utopia – to coś nieistniejącego, choć chciałoby się, żeby istniała. Twoje marzenia to utopia! – Nie masz szans, kochany! Marcin głosi utopijne poglądy – jego pomysły są nie do realizowania. Skąd to się wzięło? Stąd, że ludzie od wieków próbowali wymyślić idealny świat. Albo chociaż jeden kraj, wyspę, na której szczęście będzie panowało niepodzielnie, wszyscy będą zadowoleni, sprawiedliwość będzie zaś regułą. Opisał taką rajską wyspę myśliciel renesansu: Tomasz Morus. Nazwał
Był sobie święty Franciszek. Chodził po świecie, głosił naukę, której istotą była miłość. Chyba spodobało się to ludzkości, skoro o świętym Franciszku uczymy się, poznając: literaturę, sztukę, religię, historię, poezję. I filozofia także uwzględnia jego poglądy – nazywa się je franciszkanizmem. A to oznacza że: świat jest piękny, dobry, cudowny, ukochany przez Boga; istoty stworzone przez Boga są braćmi – obowiązuje poczucie braterstwa wobec zwierząt, słońca, księżyca, wszelkiego stworzenia; nie
W mowie potocznej i w życiu materialistą nazywamy człowieka przywiązanego do konkretnych wartości: do pieniędzy, domów, samochodów, rozmaitych dóbr, które posiada lub chciałby posiadać. Idealistą zaś nazywa się człowieka, który takimi wartościami pogardza, a najważniejsze są dla niego ideały, na przykład: uczuciowość, wierność, przyjaźń, miłość, pomaganie innym. Na oko ten pierwszy wydaje się nam gorszy, a drugi szlachetniejszy. „Materialista” brzmi czasem jak wyrzut, bo widzimy oczami wyobraźni pazernego skąpca – bogacza, który myśli
Ontologia to termin, który wciąż powtarza się w filozofii, i w ogóle w naukach humanistycznych. Najsensowniej więc zamknąć oczy, wziąć się w garść i raz to zrozumieć. A wtedy… okaże się, że to zupełnie prosta rzecz. ONTO = istnienie (byt) ONTOLOGIA = nauka o istnieniu (filozofia bytu) Ktoś woli powiedzieć: rozważania o „byciu” lub „niebyciu”. Proszę bardzo. Byt jest pojęciem używanym przez filozofów, ale w końcu chodzi o to samo: jak rozgryźć istnienie, odpowiedzieć na pytanie: co to właściwie znaczy:
Filozofia stawia sobie taki cel: powiedzieć ludziom jak znaleźć szczęście. Jak żyć, żeby żyć dobrze, spędzić swój czas na ziemi w poczuciu radości i zadowolenia? Bez poszukiwań odpowiedzi na to pytanie filozofia nie miałaby sensu. A czy ktoś znalazł też filozoficzną receptę? Hm…, jakby to powiedzieć? Otóż – nawymyślano dużo różnych sposobów na dobre życie i teraz nie bardzo wiadomo, co wybrać. Dla nas bardzo ważne będą dwa pomysły, dwie szkoły: epikureizm i stoicyzm. EPIKUREIZM
Diogenes bulwersował opinię publiczną i miał z tego wielką radość, bo o to mu właśnie chodziło. Żeby oburzyć szacownych obywateli, żeby zirytować bosko pięknego Platona – żył bowiem w tych samych czasach i też w Atenach… Otóż postanowił zamieszkać w beczce. Uznał, że jest to przestrzeń życiowa wystarczająca dla skromnego człowieka. Albo biegał po ulicach Aten, w biały dzień, z płonącą pochodnią. Gdy pytano go, czemu tak robi, odpowiadał: „szukam człowieka”. Jak się domyślamy, sugerował w ten sposób, że nie
Sokrates był brzydki i pochodził z plebsu. Jego najważniejszy uczeń – Platon – był piękny i pochodził z arystokracji. To on utrwalił postać i myśli mistrza, ale też stworzył własne teorie, które zaważyły na całej późniejszej myśli ludzkiej – od starożytności po wiek XX. Pewnie XXI też. Najważniejszy pomysł Jaskinia platońska. Oto żyjemy w jaskini. Jesteśmy skuci kajdanami. Nie możemy obejrzeć się za siebie, patrzymy tylko na ścianę na wprost. A z tyłu bije światło. Patrząc przed siebie,
Najsłynniejsza maksyma Sokratesa brzmi: Jedno wiem, że nic nie wiem. Rzeczywiście, co właściwie człowiek wie na pewno? Nic. I od tego, pełnego pokory, punktu wyjścia należy zacząć poszukiwania. Czego zaś szukać? Dobra i prawdy. Sokrates jest pierwszym moralistą, niektórzy mówią, że jest „wynalazcą” moralności. Przypuszczalnie ktoś by w końcu na to wpadł, że ludzie muszą odróżnić dobre postępowanie od złego. Ale pierwszy był Sokrates. Wynalazł też oryginalny sposób poszukiwania prawdy, dochodzenia do wniosków
Spór o sens życia i pogląd na świat między literackimi wcieleniami średniowiecznego rycerza, renesansowego humanisty i siedemnastowiecznego Sarmaty. Komentarz Spór pomiędzy przedstawicielami trzech różnych epok może przyjąć kształt dialogu, wywiadu… Trzeba tylko pamiętać, by nie skupić się na rzeczach drugorzędnych, np. na okolicznościach spotkania (żadnych snów! – taki motyw pojawiał się setki razy). Ważne jest to, co uczestnicy sporu mają do powiedzenia. Temat pracy pozwala na wykazanie się szeroką wiedzą
Jacy byliśmy, jacy jesteśmy? Myśli o Polsce i Polakach, zawarte w literaturze staropolskiej i w oświeceniu. Praca będzie dużo ciekawsza, jeśli wybierze się ujęcie problemowe, połączy podobne motywy z literatury różnych wieków. Temat zmusza też piszącego do skomentowania przywoływanych faktów. To dobrze! Praca staje się w mniejszym stopniu odtwórcza, a autor ma szansę pokazania swoich refleksji związanych z tematem. Ważne: komentarza dotyczącego współczesności („jacy jesteśmy?”) nie wolno wyrzucać do zakończenia! Jest przecież istotną częścią
Człowiek w odwiecznej wędrówce ku szczęściu. Omów na przykładzie dzieł literackich i filozoficznych od starożytności do oświecenia. Uatrakcyjnij pracę! Nie kieruj się kolejnością epok! Raczej zadaj sobie pytanie, z czym ludzie różnych epok utożsamiali szczęście. Bez trudu zauważysz, jak często powtarzają się identyczne odpowiedzi. Wprowadzaj pytania – potrafią ożywić styl. Nie bój się pokazywać własnego zdania na dany temat – będzie dowodem, że potrafisz jakoś skomentować prezentowane fakty. Dobrym chwytem kompozycyjnym jest
Recepty na szczęście zawarte w literaturze renesansu. Czy udało Ci się znaleźć w utworach z tej epoki jakieś wskazówki dla siebie? Uwagi do tematu Zwróć uwagę, że to polecenie zawiera dwa równorzędne zadania. Musisz znaleźć w renesansowych utworach wskazówki dotyczące szczęśliwego życia, a także ocenić je, wybrać te, które są Ci bliskie. Rada – nie umieszczaj tej oceny dopiero w zakończeniu (to częsty błąd popełniany przez autorów wypracowań). Praca może być ciekawa, bo
Starożytność jako źródło inspiracji dla Jana Kochanowskiego. Jakie odwołania do tradycji antycznej można znaleźć w twórczości tego poety? Polecenie wyraźnie wskazuje, że w twórczości Jana z Czarnolasu pojawiają się nawiązania do antyku. Cała trudność w wyszukaniu tych nawiązań i ich uporządkowaniu. Pamiętaj: praca nie może zamienić się w katalog dzieł Kochanowskiego! Najpierw zastanów się, jakiego typu nawiązania możesz znaleźć, później zilustruj je odpowiednimi przykładami literackimi. Nigdy odwrotnie! We wstępie pracy dobrze byłoby wskazać przyczyny tak
Odwołując się do zwrotu „polegać jak na Zawiszy”, zastanów się, na czym polegał etos rycerski? Temat dość łatwy, ale wymagający sporej wiedzy i umiejętności jej uporządkowania, a także poparcia przykładami literackimi. Możesz nawiązać do postaci rycerzy znanych ci z literatury (niekoniecznie średniowiecznej). Możesz także (np. w końcowej partii swojej pracy zastanowić się, czym jest etos rycerza dzisiaj, czy istnieje i jak funkcjonuje pojęcie rycerskości. Uwaga! Możesz także przywołać postacie rycerzy „mniej idealnych”, łamiących etos rycerski
Dlaczego średniowiecze możemy nazwać epoką krzyża i miecza? Masz pewną tezę i musisz ją udowodnić, dobierając uzasadnione argumenty. We wstępie dobrze byłoby wyjaśnić, co rozumiesz przez symbole krzyża i miecza, do jakich wartości się one odwołują. Zauważ, że w tym temacie możesz wykorzystać nie tylko literaturę (hagiografia, epos rycerski, romans rycerski). Dobre wrażenie wywoła znajomość (choć w niewielkim stopniu) zagadnień historycznych i kulturowych, dotyczących tej epoki. Przykładowe wstępy: Krzyż i miecz możemy uznać za symbole średniowiecza.
Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Krzysztofa Mrowcewicza, że grecki „świat bogów odbija porządek ludzkiego świata”? W temacie musisz wykorzystać przede wszystkim znajomość mitologii, a także kulturowego funkcjonowania mitów. Chociaż pytanie „czy” sugeruje formę rozprawki, nie musisz przestrzegać reguł tej formy wypowiedzi. Najlepiej byłoby przemyśleć i zanotować kilka argumentów potwierdzających tezę zawartą w temacie. Świat bogów odbiciem ludzkiego świata Propozycje wstępu: Zacznij od zdefiniowania pojęcia antropomorfizm. Nakreśl pokrótce, jak Grecy wyobrażali sobie panteon
Zbigniew Herbert jeden ze swoich wierszy zatytułował Dlaczego klasycy. Jak ty mógłbyś odpowiedzieć na to pytanie? Co, twoim zdaniem, dała nam literatura antyku? Zwróć uwagę, że chociaż w temacie występują dwa pytania, odpowiedź dotyczy właściwie jednego zagadnienia. Temat wymaga spojrzenia z nieco szerszej perspektywy na dorobek antyku. Warto w nim podkreślić kulturowe zakorzenienie nas, Europejczyków, w dziedzictwie grecko-rzymskim. Uwaga! Kim jest klasyk? Autor antyczny, którego dzieła stały się wzorami do naśladowania. Także autorytet: wódz,
