Klasycyzm
To główny i najważniejszy nurt oświecenia. Tworzą go najpotężniejsze umysły epoki, składają się nań największe dzieła tych czasów. Klasycyzm współgra z bieżącym życiem politycznym państwa, twórcy tego nurtu potrafią łączyć filozofię rozumu, naukę o ogólnych prawach dotyczących ludzkości z patriotyzmem.
- Do klasyków należą:
- Ignacy Krasicki,
- Adam Naruszewicz,
- Julian Ursyn Niemcewicz,
- Stanisław Trembecki.
- Tematy klasycyzmu:
- problematyka moralna (etyczna),
- sprawy kraju (polityczna),
- obyczaje (portret społeczeństwa i człowieka).
-
Jak tworzyli klasycy?
- Praktykowali gatunki wywodzące się z antyku – satyrę, bajkę, poemat heroikomiczny, komedię.
- Uznawali klasyczne normy w duchu Sztuki poetyckiej Boileau.
- Trzymali się realiów, przypisywali literaturze charakter dydaktyczny i reformatorski.
- Wzorcami dla klasyków byli też twórcy starożytni – Horacy na czele, a także własna tradycja – czyli dzieła Jana Kochanowskiego.
- Zaglądali także klasycy do Europy – i tu wzorcami stawali się modni w epoce Rousseau i Wolter.
- Hołdowali wartościom takim jak: rozum, ustalone przez autorytety normy, wiara w postęp, naukę, działanie w zgodzie z prawami natury.
Dzieła klasyczne
- Julian Ursyn Niemcewicz
- komedia Powrót posła
- Stanisław Trembecki
- poezje nawiązujące do Homera i Wergiliusza
- bajki
- ody
- Sofiówka – poemat opisowy
Julian Ursyn Niemcewicz
Klasycyzm
- W utworach tego nurtu znajdziemy portret społeczeństwa, myśli o ojczyźnie, refleksję o człowieku.
- Czasem będą to tematy ukryte pod różnymi płaszczykami: pod pozorem śmiechu, w postaciach zwierząt, w wyimaginowanych krainach. Czasem nauka płynie wprost, swobodnym „tołkowaniem do głów”, jak w Powrocie posła – na czym zresztą traci dzieło.
- Mamy zatem do czynienia z literaturą prostą, użyteczną i dydaktyczną.
- Na szczęście niesie też interesujący materiał filozoficzny i dużą dawkę humoru.
.
Sentymentalizm
Mniejszy nurt, drugi co do ważności w polskim oświeceniu, ale wrażliwcom bardziej się spodoba. We Francji rozpowszechniał go Rousseau, a z angielskiej powieści wziął nazwę (Podróż sentymentalna Sterne’a).
W Polsce głównym reprezentantem jest Franciszek Karpiński, drugim Dionizy Kniaźnin.
-
Tematy sentymentalizmu
- Przeciwstawienie skażonego miasta – wsi bliskiej naturze.
- Miłość nieszczęśliwa.
- Przeciwstawienie młodości – starości pozbawionej ideałów.
- Przeciwstawienie światu jednostki ludzkiej.
-
Jak tworzyli sentymentaliści?
Sięgali do twórczości ludowej – tam przecież, w wieśniaczych podaniach i pieśniach, skrywa się mnóstwo opowieści o miłości, cierpieniu i przygodach ludowych bohaterów. Dlatego gatunki sentymentalne to sielanka, pieśń, powieść sentymentalna. Dlatego tło, sceneria zdarzeń to wiejskie krajobrazy, spotkania pod jaworem, wyznania w zaciszu ogrodów.
Utwory sentymentalne
- Franciszek Karpiński
- Laura i Filon
- Do Justyny. Tęskność na wiosnę
- inne wiersze
- Franciszek Karpiński jest autorem znanej pieśni religijnej Kiedy ranne wstają zorze, a także kolęd – np. Bóg się rodzi.
- Dionizy Kniaźnin
- Carmina
- Erotyki
- sztuki: Matka Spartanka, Cyganie
- Salezy Jezierski
Czym charakteryzuje się polski sentymentalizm? Wymień nazwiska przedstawicieli tego nurtu.
Rokoko
Ten prąd nazwać można najsłabszym, a nawet marginalnym. Zresztą termin „rokoko” obejmował do niedawna raczej styl w sztuce użytkowej, architekturze, stroju – słowem w historii sztuki. W literaturze mówiono o schyłkowej fazie baroku, teraz – zyskuje miano odrębnego stylu. Przynależą tu wiersze ulotne, krótkie, wdzięczne, dworskie.
- Temat główny
– miłość, gra uczuć, wdzięki ukochanej ukazane elegancko i pomysłowo. Dlatego gatunki rokokowe to na przykład wiersz do sztambucha, anakreontyk, erotyk, panegiryk.
- Kto je tworzył?
- Stanisław Trembecki
- Dionizy Kniaźnin
Uwaga! Te same nazwiska powtarzają się w różnych nurtach. Poeci po prostu próbują sił i talentu w różnych formach i stylach.
Klasycyzm
- rozum
- autorytety klasyczne
- użyteczność literatury
- zgodność z ustalonymi regułami
- filozofia
- postęp
- człowiek – wolnomyśliciel
Sentymentalizm
- uczucie
- miłość
- natura
Rokoko
- piękno
- lekkość
- wdzięk
Zobacz: