1. Co to znaczy, że jesteśmy „ludźmi Księgi”? Jakie znaczenie ma Biblia dla kultury europejskiej? Odpowiedz w trzech punktach.
- Nasze postrzeganie świata ujawniające się w języku zostało ukształtowane przez Biblię – dowodzi tego obecność biblizmów w języku – np. od Annasza do Kajfasza, wdowi grosz, Sodoma i Gomora oraz wiele innych.
- Moralność wierzących i niewierzących w dużej mierze oparta jest na Biblii; dekalog jest uniwersalnym wyznacznikiem etyki.
- Biblia jest zbiorem archetypów – prawzorców zachowań i postaw, bliskich każdemu człowiekowi, bez względu na wyznanie i upływ czasu.
2. Co to jest biblizm? Podaj krótką definicję. Następnie wytłumacz znaczenie niżej podanych biblizmów. Jeżeli chcesz zdobyć dodatkowe punkty, zapisz w nawiasach nazwy ksiąg, z których one pochodzą.
- • Faryzejski
• Być w siódmym niebie
• Goliat
• Umywać ręce
• Mieć czyste ręce
• Od Annasza do Kajfasza
• Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju
Biblizmy to wyrazy, wyrażenia i zwroty, stałe związki frazeologiczne (frazeologizmy), które pochodzą z polskich przekładów Biblii lub powstały pod wpływem jej treści.
• Faryzejski – obłudny, fałszywy, pobożny na pokaz, a tak naprawdę wyrachowany i zimny. Określenie to zostało ukute od słowa „faryzeusz” – faryzeusze to członkowie stowarzyszenia religijno-politycznego w starożytnej Judei, którzy słynęli z formalizmu religijnego i… doskonałej znajomości Starego Testamentu. Chrystus zarzucał im obłudę i udawaną pobożność, porównywał ich do pobielanych grobów (Ewangelie).
• Być w siódmym niebie – żydzi i muzułmanie wyróżniali siedem nieb. W ostatnim znajdowała się siedziba Jehowy i najważniejszych aniołów. Wyrażenie „być w siódmym niebie” i „jak w niebie” – czyli czuć się wspaniale, komfortowo, cudownie – pochodzą z 2 Listu św. Pawła do Koryntian.
• Goliat – osiłek, olbrzym, wielkolud, niekoniecznie mądry, symbol brutalnej siły fizycznej. Goliat był najlepszym wojownikiem filistyńskim, budzącym strach olbrzymem. Walczył z nim drobny, delikatny Dawid (przyszły król Izraela), który pokonał olbrzyma sprytem i inteligencją – zabił go strzałem z procy. Ta historia opisana jest w 1 Księdze Samuela.
• Umywać ręce – zrzekać się odpowiedzialności – to gest Piłata, który sprawując sąd nad Jezusem, nie znalazł w Nim żadnej winy i symbolicznie zrzekł się odpowiedzialności za Jego śmierć. Choć to Piłat musiał wydać wyrok. (Ewangelie).
• Mieć czyste ręce – być uczciwym (Ewangelie).
• Od Annasza do Kajfasza – bezowocnie starać się coś załatwić, chodząc od urzędu do urzędu, być odsyłanym od jednego urzędnika do drugiego. Jezus, gdy został pojmany, był odsyłany do różnych przedstawicieli prawa (Ewangelie).
• Nikt nie jest prorokiem we własnym kraju – najtrudniej znaleźć uznanie wśród swoich (np. rodaków). To spostrzeżenie Jezusa, nie zawsze przyjmowanego życzliwie (Ewangelie).
3. Przeczytaj poniższy tekst – żartobliwą scenkę Teatrzyku „Zielona Gęś” pt. Żarłoczna Ewa. Wyróżnij i krótko omów wszystkie elementy komiczne i absurdalne, które odróżniają tę historię od biblijnego pierwowzoru.
Teatrzyk „Zieloona Gęś” ma zaszczyt przedstawić Żarłoczną Ewę.
Występują: WĄŻ, ADAM i EWA
WĄŻ (podaje Ewie jabłko na tacy):
Ugryź i daj Adamowi.
ADAM (ryczy)
Daj ugryźć! Daj ugryźć!
EWA (zjada całe jabłko)
WĄŻ (przerażony)
Co teraz będzie?
ADAM
Niedobrze. Cała „Biblia” na nic.
- Wąż nie jest kusicielem jak w Księdze Rodzaju.
- Żarłoczna Ewa – śmieszne jest takie określenie w odniesieniu do pramatki ludzkości.
- Wąż, czyli szatan, zachowuje się jak kelner (nie są to realia biblijne!). Poza tym przynosi jabłko na tacy – musiałby ją chyba trzymać na głowie, bo przecież nie ma rąk.
- Ryczący Adam – ryczenie nie pasuje bo bohatera Biblii, pierwszego człowieka.
- Bohaterowie – Wąż i Adam – mają już świadomość, jak wygląda przekaz biblijny i wiedzą, że oboje, Adam i Ewa, powinni ugryźć zakazany owoc. Martwią się, że to niedobrze, że „cała Biblia na nic”. Tymczasem… wtedy Biblia jeszcze nie powstała…
- W Biblii Ewa została skuszona przez węża – tu on przynosi jej owoc i wcale nie musi kusić, bo Ewa rzuciła się na jabłko i zjadła je w okamgnieniu.
4. Co oznacza słowo „apokalipsa”? Co to znaczy apokaliptyczny? Jaka jest wymowa ostatniej księgi Biblii?
Apokalipsa oznacza objawienie, odsłonięcie jakiejś tajemnicy; dlatego zwana jest również Objawieniem św. Jana (święty podobno przeżył je na wyspie Patmos). Apokaliptyczny to budzący grozę, przerażający, mrożący krew w żyłach – to znaczenie nie zgadza się z wymową ostatniej księgi Nowego Testamentu. Wymowa tej księgi jest optymistyczna – zapowiada ostateczne zwycięstwo nad szatanem i nastanie Królestwa Bożego.
5. Jaka jest wymowa Hymnu o miłości? Na jego podstawie wymień cechy idealnej miłości.
- Miłość to bardzo ważne uczucie, wielka wartość. Bez niej człowiek, choćby bardzo mądry, byłby jak „cymbał brzmiący” czyli pusty, nic niewart.
- Gdy brak miłości, dar prorokowania, męczeństwo, wiara itd. – są niczym.
- Miłość jest cierpliwa, nie unosi się pychą, nie szuka poklasku – jest łagodna i skromna.
- Miłość wszystko zniesie, nawet najgorsze przeciwności.
- Najważniejsze są wiara, nadzieja i miłość – a arcyważna jest miłość.
- Nie wiadomo dokładnie, o jaki rodzaj miłości tu chodzi – Boga do człowieka, człowieka do Boga, Kościoła do duszy, miłość między bliźnimi czy między kobietą a mężczyzną. Być może chodzi o różne realizacje tego uczucia.
- Miłość została tu ukazana jako uczucie duchowe.
6. Jakie było najważniejsze przykazanie Nowego Testamentu, a jakie Starego Testamentu?
Najważniejsze przykazanie Nowego Testamentu to przykazanie miłości – by miłować bliźniego swego jak siebie samego (bliźni to także nieprzyjaciel, ktoś, kto nas skrzywdził).
Najważniejsze przykazanie Starego Testamentu dotyczy miłości do Boga – mamy Go kochać ze wszystkich sił swoich i myśli swoich, nie możemy mieć innych bogów prócz Niego.
7. Co to jest przypowieść? Podaj dwa przykłady przypowieści i krótko wytłumacz ich wymowę.
Przypowieść jest to opowieść alegoryczna, przekazująca pewną prawdę religijną. Jest to gatunek biblijny. Jezus, by zrozumieli go prości słuchacze, chętnie posługiwał się przypowieściami. Zdarzenia tam ukazane są proste, bohaterowie nie są dokładnie scharakteryzowani, bo uosabiają pewne postawy.
Jest to gatunek dydaktyczny. Przypowieść ma charakter paraboliczny, bo zawiera dwie warstwy znaczeniowe – dosłowną i przenośną. Ważniejsza jest warstwa niedosłowna.
Przykłady przypowieści:
- Przypowieść o synu marnotrawnym – Bóg jest jak dobry ojciec. Cieszy się z powrotu grzesznika na łono Kościoła i na drogę wiary, przyjmuje go z otwartymi ramionami, docenia jego skruchę i mu wybacza. Ludzie, którzy nie umieją wytrwać w wierze, podobni są do syna marnotrawnego.
- Przypowieść o siewcy – Bóg kieruje swoje słowa do wszystkich, jednak nie do wszystkich one trafiają. Jedni słuchają tych słów, lecz nie stosują ich w życiu, inni nie są zainteresowani. Jednak Słowo Boże często trafia na dobry grunt – słuchają go szlachetni, pełni wiary ludzie i wypełniają nauki zawarte w Piśmie Świętym. Takie ziarno wyda „plon stokrotny”.
8. Podaj znaczenie kilku wybranych symboli z Apokalipsy św. Jana.
- Ogień – wojna
- Baranek – Chrystus
- Smok – szatan, zło
- Jeźdźcy – symbole wojny, zaborów, głodu i śmierci
- Pieczęć – wyroki Boże
- Miecz – wojna, zniszczenie, kara Boska